4 - 07 - 2024
دولت چهاردهم ناگزیر از مواجهه با مشکلات
گروه جامعه- تنها دو روز به انتخابات زودهنگام ریاستجمهوری مانده است. در این مدت کم اما محیطزیست کمتر به چشم نامزدهای پاستور آمده است. تجربه نشان میدهد که در مباحث توسعه و طرحهای اقتصادی، محیطزیست را در حاشیه و کسب درآمد و اشتغالزایی را مبنا قرار میدهند. با اینکه مسعود پزشکیان، کاندیدای راهیافته به دور دوم انتخابات ریاستجمهوری، به منظور حفاظت از محیطزیست کشور مدعی شده که در صورت پیروزی در انتخابات ریاستجمهوری، در دولت خود با هر برنامه و طرحی که به محیطزیست کشور لطمه بزند، مخالفت خواهد کرد اما بررسی شاخصها و آمارهای مرتبط با منابع طبیعی و محیطزیست ایران نشان میدهد که اقلیم ایران وضعیت مطلوبی را طی نکرده است و با این شرایط و روند موجود، چشمانداز چندان مثبتی را نمیتوان برای آن متصور شد. آب، خاک، هوا، دشتها، جنگلها و سایر منابع طبیعی هر یک به دلایل مختلفی شرایط خاص و پرآسیبی را تجربه کردهاند. در مورد منابع آب، مدیریت این منابع و بحران مدیریتی عامل اصلی شرایط نامناسب موجود است. در زمینه این بحران مدیریتی میتوان از توسعه ناپایدار و فاقد مطالعه کشاورزی، جانمایی و استقرار فاقد توجیه زیستمحیطی صنایع و برنامههای اشتباه مدیریت آبهای سطحی و زیرزمینی نام برد. در زمینه مدیریت اشتباه آبهای سطحی و زیرزمینی و نبود برنامه صحیح در این باره سوءمدیریت به شکل بسیار محسوسی وجود داشته و کماکان وجود دارد. افزایش 15برابری تعداد چاههای عمیق و نیمهعمیق و 48برابری سدهای ساختهشده طی 50سال اخیر، افزایش طرحهای انتقال آب میان منطقهای بدون هیچگونه توجیه و مجوز زیستمحیطی، عدم برخورد با چاههای غیرمجاز در سراسر کشور و مواردی از این دست در شکلگیری وضعیت فعلی منابع آبی ایران بسیار تاثیرگذار بوده است. فرسایش خاک در ایران که در سال 1355 معادل یک میلیارد تن بوده، در حال حاضر حدود 2میلیارد تن در سال تخمین زده میشود، در حالی که برای تشکیل یک سانتیمتر خاک بین 600 تا 700 سال زمان مورد نیاز است. متوسط سالانه این فرسایش در ایران به نسبت شاخص جهانی بسیار بالا بوده و تقریبا سه برابر متوسط جهانی است. آلودگی هوا از آلودگی صنعتی و خودرویی گرفته تا گردوغبارهای مختلف، سبب شده در مجموع ایران به عنوان یکی از آلودهترین کشورهای جهان با رتبه ششم آلودگی هوا در غرب آسیا شناخته شود. براساس آمار موجود غلظت سالانه ذرات معلق PM2.5 در کشور به طور میانگین شش برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی بوده است؛ امری که باعث شده به عنوان مثال در تهران به طور میانگین در سال ۱۳۹۹ تعداد ۳۷۵۱مرگ منتسب به مواجهه با ذرات معلق وجود داشته باشد و همه اهالی شهر تهران هم تحت تاثیر این آلودگی قرار گیرند. از سوی دیگر، بسیاری از دشتهای کشور در شرایط بحرانی قرار دارند و طبق آمار موجود در حال حاضر نزدیک به 70درصد دشتهای کشور در این شرایط بحرانی به سر میبرند و سالانه بر تعداد دشتهای ممنوعه کشور اضافه میشود؛ مسالهای که آسیبهای جدی و غیرقابل جبرانی مانند فرونشست زمین در پی داشته و در حال حاضر شرایط نگرانکنندهای در این زمینه ایجاد کرده است. در نتیجه این شرایط بسیاری از استانها و مناطق ایران به طور جدی در معرض فرونشست قرار گرفتهاند و در آینده از اثرات این بحران خطرناک بیشتر خواهیم شنید.
این شرایط به گونهای است که در 30 استان کشور این مساله قابل طرح بوده که در این میان وضعیت استانهایی مانند اصفهان، تهران، فارس، البرز، کرمان، مرکزی، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و قزوین شرایط نگرانکنندهتری دارند. جنگلهای کشور نیز به مانند سایر منابع طبیعی کشور وضعیت مطلوبی ندارند و روند نگرانکنندهای را طی میکنند. از شش نوع جنگل موجود در ایران شامل جنگلهای هیرکانی، جنگلهای بلوط (زاگرس)، جنگلهای دریایی حرا و چندل (مانگرو)، جنگلهای ارسباران، جنگلهای خشک داخلی و جنگلهای مصنوعی چه به لحاظ خشکسالی و چه به لحاظ تخریب و دیگر آسیبها در حال از بین رفتن هستند. به عنوان مثال طی 70سال گذشته از 12میلیون هکتار جنگلهای زاگرس، حدود 7میلیون هکتار از بین رفته است یا طی 15سال اخیر حدود یک میلیون و 500هزار هکتار از جنگلهای هیرکانی از بین رفته است؛ تخریبهایی که میتوان در آن عوامل متعددی را از طبیعی تا انسانی موثر دانست. در مجموع وضعیت منابع طبیعی و محیطزیست همانگونه که تشریح شد وضعیت قابل قبول و مساعدی نبوده و به ورود جدی و موثر جهت تغییر شرایط آن نیاز است.
نقش دولت در وضعیت کنونی منابع طبیعی ایران
در واقع در این شرایط دولتها نهتنها خود امکان حفاظت و صیانت از منابع طبیعی و محیطزیست را ایجاد نمیکنند بلکه شرایط را به گونهای پیش میبرند که مردم نیز امکان پرداختن به مسائل اینچنینی و به طور کلی دغدغه محیطزیستی را از دست میدهند. در نتیجه این دو امر حتی به لحاظ توجه و اهمیت قائل شدن منابع طبیعی و محیطزیست در نازلترین سطح خود قرار میگیرد. در همین خصوص عباس محمدی، فعال محیطزیست و مدیر انجمن دیدهبان کوهستان، در پاسخ به این سوال که آیا عمل به این ادعا در حیطه اختیارات رییسجمهوری است یا خیر، گفت: «طبق قانون حفاظت و بهسازی محیطزیست و قوانینی که در برنامه توسعه از برنامه سوم به بعد داریم، بحث محیطزیست برجسته شده است. هرچند در برنامه توسعه هفتم مصوب مجلس کنونی، این مساله کمرنگتر است، ولی به هر جهت ابزارهای قانونی برای جلوگیری از طرحهای بسیار مخرب وجود دارد و رییس جمهوری قادر است مقابل این موارد به طور محکم بایستد و از اجرای آنها جلوگیری کند.»
دوره درخشان دولت سیزدهم در محیطزیست
محمد درویش فعال محیطزیست و پژوهشگر با اشاره به چالشهای محیطزیست در دولت چهاردهم به «جهانصنعت» گفت: حل تمام مشکلات به یکباره ممکن نیست اما اگر دولت جدید، عزم خود را برای حل فقط یک مشکل، مثلا ترافیک، جزم و آن را به طور ریشهای رفع کند، میتواند در پایان دوره خود با قاطعیت به مردم یادآور شود که کشور در یک مقطع، با چه میزان ترافیک، آلودگی صوتی، هوای ناسالم، تلفات ۵۰هزار نفری ناشی از آلودگی هوا در سال و آمار سالانه ۹هزار مرگومیر در تهران و ۸درصد مردهزایی جنین در اثر آلودگی هوا روبهرو بود، اما زیر سایه حل مشکل ترافیک توانستیم این موارد را هم برطرف کنیم. شاید هنوز در زمینه محیطزیست با فرونشست زمین، پاکتراشی جنگلها، فرسایش خاک و… دست و پنجه نرم میکنیم، اما دستکم توانستیم یک مانع را از میان برداریم. اگر این اتفاق رقم بخورد و ضریب نفوذ حاکمیت برای حل یک بحران منجر به افزایش اعتماد ملی شود، فکر میکنم بحرانهای بعدی را نیز با مشارکت مردم بهتر و راحتتر میتوان حل کرد.
وی افزود: امیدوارم دولت جدید در راستای ارتقای سلامت محیطزیست، برای تبدیل مبلمان شهری از خودرومحوری به بوممحوری، گامهای موثر و سازندهای بردارد. همچنین امیدوارم رییس جمهوری آینده به همراه کابینهاش، به عنوان یک حرکت نمادین هم که شده، یک روز در هفته را با دو چرخه به ساختمان مجلس بروند. لازم است مردم این چیزها را ببینند و بدانند که شاخص توسعهیافتگی استفاده از دوچرخه است نه اتومبیل. ادامه همین روند و مشارکت مردم در آن، نهتنها یک راهحل پایدار برای حل مشکل ترافیک، آلودگی هوا و آلودگی صوتی است، بلکه میتواند مساله کمتحرکی که سالانه بیش از ۲۰۰هزار میلیارد تومان به کشور خسارت وارد میکند را مهار کند. در زیباسازی فضای شهری و ارتقای روابط اجتماعی نیز موثر است.
این فعال محیطزیست بیان کرد: پیشنهاد من به دولت چهاردهم برای بهبود گامبهگام اوضاع این است که از بین تمام بحرانهای محیطزیستی، مشکل ترافیک شهری و آلودگی هوا را در اولویت قرار دهد تا بدین ترتیب امیدی را در جامعه زنده کند. دولت قبل در حوزه محیطزیست، دو عملکرد درخشان داشت که یکی توقف فعالیت پتروشیمی میانکاله و دیگری تصویب سند امنیت غذایی کشور بود که رییس جمهوری فقید، به عنوان رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی، تیر ماه سال گذشته در حضور نمایندگان عالیرتبه کشور آن را ابلاغ کرد و مطابق این سند باید تا افق ۱۴۱۱، ۳۰میلیارد متر مکعب در مصرف آب صرفهجویی کنیم. بدین منظور لازم است مصرف آب در بخش کشاورزی، سالانه ۳میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کند و ۵میلیارد متر مکعب ناترازی کمتر شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد