دلایل چرخش ۱۸۰ درجه‌ای سیاست خارجی عربستان

شبکه آمریکایی «سی‌ان‌ان» طی گزارشی به سیاست خارجی جدید عربستان سعودی پرداخت که تلاش می‌کند وجهه مثبتی از خود به نمایش بگذارد و از این طریق به رشد اقتصاد خود کمک کند.
این گزارش تلاش می‌کند تا این تغییر را از طریق چندین رویداد رصد کند که شاید برجسته‌ترین و جدیدترین آنها سیاست عربستان در جریان بحران فعلی سودان باشد.
گزارش به تصویری اشاره دارد که بیش از سایرین پخش شد و آن استقبال سران ارشد ارتش عربستان از بسیاری از ایرانیانی است که از سودان خارج شده و از طریق دریای سرخ وارد شهر جده شدند. مقامات نظامی عربستان که به گرمی از ایرانیان استقبال کردند، گفتند به دستور پادشاه و ولیعهد عربستان این کار را کردند.
«سی‌ان‌ان» اعلام کرد: تصور چنین رویکردی تا چند ماه پیش غیرممکن بود؛ وقتی که ایران و عربستان رقبای سرسخت منطقه‌ای در درگیری‌های نیابتی متعدد در سراسر خاورمیانه بودند؛ اما در ماه مارس پس از هفت سال خصومت با میانجیگری چین اختلافات را کنار گذاشتند و امیدوارند که سفارتخانه‌های خود را به زودی بازگشایی کنند.
در این باره، این شبکه به نقل از علی الشهابی، تحلیلگر و نویسنده سعودی گفت: این تنها می‌تواند حسن‌نیت ایرانی‌ها را به همراه داشته باشد به این امید که پاسخ متقابل باشد. سی‌ان‌ان در گزارش خود اعلام کرد، عربستان اکنون در ماموریتی برای تجدید وجهه جهانی خود و بهبود روابط با دشمنان سابق است.
تلاش‌های دیپلماتیک جدیدترین اقدام از مجموعه اقداماتی است که ریاض را در نقش سازنده صلح‌ قرار می‌دهد که به گفته تحلیلگران، محوری استراتژیک به دور از بیش از یک دهه سیاست خارجی تقابلی و مداخله‌جویانه ریاض است که برجسته‌ترین آنها مداخله در یمن است. به گزارش ایسنا، آنا جیکوبز، تحلیلگر ارشد حوزه خلیج‌فارس در اندیشکده گروه بین‌المللی بحران‌ها، مستقر در بروکسل گفت، یک سیاست خارجی جدید در حال بازی است. عربستان سعودی با میانجیگری و ارتقای جایگاه دیپلماتیک خود به دنبال تحمیل هر چه بیشتر خود در صحنه بین‌المللی است. این سیاست خارجی جدید ریاض مستقل‌تر است و منافع عربستان را در اولویت قرار می‌دهد.
وی افزود، آخرین تلاش دیپلماتیک عربستان در سودان انجام شده است، جایی که نیروهای وفادار به دو ژنرال رقیب، عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش این کشور و محمد حمدان داقلو، فرمانده نیروهای واکنش سریع یکدیگر درگیر شده‌اند.
در تصاویری که به طور گسترده در رسانه‌های سعودی پخش شد، نیروهای سعودی در حال تخلیه هزاران نفر هستند که از پورت سودان به شهر بندری جده آمدند.
فهد ناظر سخنگوی سفارت عربستان در ایالات متحده به شبکه سی‌ان‌ان گفت: هر کاری که بتوانیم برای کاهش این بحران انجام خواهیم داد. ما این تلاش را رهبری می‌کنیم؛ اما از نزدیک با ایالات متحده و شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی خود کار می‌کنیم.هفته گذشته عربستان با کمک ایالات متحده برای برقراری آتش‌بس کوتاه‌مدت میان دو طرف درگیر در سودان میانجیگری کرد و روز دوشنبه آتش‌بس ۷۲ ساعت دیگر تمدید شد.تلاش عربستان در سودان فرصتی بود تا منابع بزرگ عربستان در دریای سرخ برای کمک در اختیار جامعه بین‌المللی قرار گیرد.
این دیپلماسی جدید در حالی انجام می‌شود که عربستان سعودی رشد اقتصادی در داخل را در اولویت قرار داده است، مساله‌ای که برای موفقیت به ثبات منطقه‌ای نیاز دارد. اقتصادی که ارزش آن به یک تریلیون دلار می‌رسد، تلاش دارد از شهرت سنتی خود به عنوان تولیدکننده محافظه‌کار و قاتل نفت فاصله بگیرد و در سطح جهان یک بازیگر اقتصادی و در سه منطقه مرکز بزرگی برای گردشگری و تجارت باشد.
جیکوبز گفت، سیاست‌های مداخله‌جویانه گذشته عربستان تنها منجر به بی‌ثباتی بیشتر منطقه و افزایش تهدیدات امنیتی علیه این کشور شد.
علاوه بر ایران، ریاض در حال تلاش برای بهبود روابط با انصارالله یمن، ترکیه و نظام سوریه است و تلاش‌ها را برای بازگرداندن بشار اسد، رییس‌جمهور سوریه به میان عرب‌ها پس از یک دهه قطع روابط با عربستان رهبری می‌کند.
ماه گذشته، رهبران ارشد جنبش مقاومت اسلامی (حماس) در حال انجام عمره در مکه دیده شدند. دو روز بعد، محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دیدار کرد.
تلاش‌های میانجیگری ریاض از خاورمیانه فراتر رفته است. سال گذشته، دولت عربستان اعلام کرد، برای تبادل زندانیان بین روسیه و اوکراین میانجیگری کرده که منجر به آزادی ۱۰ زندانی از جمله دو نظامی آمریکایی و پنج شهروند بریتانیایی شد. عربستان ماه دسامبر اعلام کرد، ریاض در میانجیگری برای آزادی بریتنی گرینر، ستاره بسکتبال از بازداشت روسیه در ازای آزادی ویکتور بوت، تاجر روس اسلحه ‌نقش داشته است.
با این حال سی‌ان‌ان در گزارش خود اعلام کرد که با توجه به سیاست‌های جنگ‌طلبانه عربستان که تقریبا یک دهه ادامه داشت، این تلاش‌های ریاض برای تجدید وجهه خود به عنوان میانجی صلح ممکن است با چالش‌هایی روبه‌رو شود.
همزمان با انجام مذاکرات صلح میان انصارالله یمن و هیات سعودی در صنعا، انصارالله اعلام کرد که عربستان آنطور که نشان می‌دهد میانجی صلح در یمن نیست، بلکه شریک آن است.اکنون عربستان تلاش می‌کند خود را از یمن خارج کند که در سال ۲۰۱۵ و پس از کنترل انصارالله بر برخی از مناطق این کشور در جنگ داخلی آن دخالت کرد. عربستان در این جنگ یک ائتلاف عربی تشکیل داد که در آن نیروهای واکنش سریع سودان هم حضور داشتند؛ گروهی که در درگیری فعلی سودان که عربستان تلاش می‌کند به آن پایان دهد، یکی از طرف‌های اصلی هستند.تحلیلگران می‌گویند که عربستان سعودی با وجود گذشته بحث‌برانگیز خود، ممکن است همچنان نفوذ کافی برای کشاندن طرف‌های مقابل به میز مذاکره داشته باشد. این تولیدکننده نفت محل مقدس‌ترین مکان‌های اسلام و یکی از ثروتمندترین کشورهای عربی است که به ویژه پس از افزایش کوتاه قیمت نفت پس از تهاجم روسیه به اوکراین در سال گذشته از ثروت خود برای ساختن پل‌هایی با برخی دشمنان سابق خود استفاده کرد.
الشهابی می‌گوید: عربستان سعودی وانمود نمی‌کند که یک میانجی بی‌طرف است، اما صدای آن برای بسیاری از طرف‌های منطقه سنگینی می‌کند. وی افزود: عربستان می‌خواهد تا جایی که ممکن است از این نفوذ برای کاهش تنش‌ها استفاده کند.