حمله‌های سایبری به سامانه گمرک

«جهان‌صنعت»- در ۱۰ ماهه سال جاری تراز تجاری بدون نفت ایران کماکان منفی است. دلیل این وضعیت از نگاه رییس کل گمرک ایران به سیاست‌های تجاری، سیاست‌های ارزی، قیمت جهانی کالاها، توان تولید داخل، تحریم و در نهایت بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری‌های فعالان بخش خصوصی بر‌می‌گردد. طبق داده‌های گمرک که پیش‌تر هم اعلام شده بود، در ۱۰ ماهه سال جاری، حجم صادرات غیرنفتی ایران، ۴۰ میلیارد دلار و حجم واردات کالا و خدمات ۵۴ میلیارد دلار بوده است؛ ارقامی که تراز منفی تجاری را برای ایران رقم زد. دلیل این تراز منفی هم از نگاه محمد رضوانی‌فر رییس کل گمرک ایران ناشی از کاهش ارزش بهای فرآورده‌های پتروشیمی در بازار جهانی بود. روز سه‌شنبه ۲۴ بهمن ۱۴۰۲، در نشست هیات نمایندگان اتاق تهران، رییس کل گمرک ایران اعلام کرد در ۱۰ ماهه ۱۴۰۲، حجم صادرات فرآورده‌های پتروشیمی اگرچه رشد کرده بود، اما ارزش آنها به دلیل کاهش قیمت‌های جهانی افت کرد.

البته طبق داده‌های گمرک اگرچه تراز تجاری بدون نفت ۱۴ میلیارد دلار است، اما با صادرات ۳۰ میلیارد دلاری نفت تراز تجاری کشور ۱۷ میلیارد دلار مثبت است. رضوانی‌فر اعلام کرد ایران در مدت مورد بررسی ۳۳ میلیارد دلار برق و ۲۰۰ میلیارد دلار صادرات چمدانی داشته است.
او تاکید کرد آنچه تراز تجاری بدون نفت را منفی کرده است، سیاست‌های تجاری، سیاست‌های ارزی، قیمت جهانی، توان تولید، تحریم و در نهایت بیش‌اظهاری و کم‌اظهاری‌هاست. رضوانی‌فر در این نشست از فعالان اقتصادی خواست برای شفاف شدن جزئیات تراز در مورد موضوع بیش‌بود و کم‌بود به گمرک بیش از پیش کمک کنند. چون در حال حاضر بسیاری از تشکل‌ها به استعلامات ما در مورد ارزش کالا پاسخی نمی‌دهند، یا اطلاعات ضد و نقیض برای گمرک ارسال می‌کنند؛ موضوعی که نسبت به آن محمود نجفی‌عرب رییس اتاق تهران واکنش نشان داد. او ارتباط مستقیم گمرک با تشکل‌های مختلف را نقد کرد و گفت: بهتر است گمرک برای دریافت استعلامات خود از طریق اتاق‌ بازرگانی اقدام کند. او تاکید کرد: ما می‌توانیم در اتاق تمام داده‌ها را دریافت و نتایج نهایی را برای گمرک ارسال کنیم. طبق داده‌های اعلامی گمرک در ۱۰ ماهه امسال، در مسیر صادرات ۶۰۰ هزار سند و در مسیر واردات ۹۱ هزار سند تسلیم گمرک شده است.
رضوانی‌فر با اشاره به اینکه به دلیل تحریم امکان کنترل مبادلات به صورت برخط وجود ندارد، بیان کرد: برهمین اساس گمرک به تازگی با گمرکات کشورهایی که دارای موافقتنامه گمرکی هستند مکاتباتی را شروع کرده است. مکاتبات در راستای شفافیت مبادلات برحسب شماره کوتاژ صادراتی و قیمت کالا انجام می‌شود. رییس کل گمرک ایران تاکید کرد در حال حاضر این مکاتبات با گمرکات چین‌، روسیه و امارات شروع شده است.
قاچاق از رویه‌های مختلف
در این نشست رضوانی‌فر اعلام کرد محدودیت در ورود گروه کالایی ۴ و ۲۷ که شامل انواع کالاهای مصرفی هستند، منجر به کاهش تنوع اقلام وارداتی شده است. به گفته او در جریان واردات کدهای فعال گمرکی ۱۰۰ هزار کد هستند و در مقابل ۴۴۰ هزار کد مربوط به گروه‌های کالایی ۴ و ۲۷ است که ورود آنها طبق مصوبات مختلف ممنوع است. البته به گفته رییس اتاق تهران این گروه کالاها به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند؛ موضوعی که رضوانی‌فر هم تایید کرد و گفت: بله این کالاها از رویه‌های دیگر از جمله ته لنجی‌، کوله‌بری و‌… وارد بازار مصرف می‌شوند.
حمله‌های سایبری به سامانه گمرک
یکی از اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران درباره دلایل قطع بودن سامانه گمرکی در برخی از اوقات و ایجاد اختلال در فعالیت‌ها به ویژه پیش از تعطیلات گفت: شبی نیست که حمله سایبری نداشته باشیم و از مبادی قابل حدس‌ شبانه‌روز به سامانه حمله سایبری می‌شود. او افزود: به‌هرحال جنگ است، یک چک می‌زنیم و یک چک می‌خوریم و بخشی از مشکلات و قطعی‌هایی که در سامانه داریم، به این خاطر است.
کاهش حجم ایستایی کالا در گمرک
رضوانی‌فر در واکنش به نقد رسوب کالا در گمرکات گفت: با شاخص‌های مختلف حجم ایستایی کالا در گمرک کاهش یافته و به‌صورت چشمی قابل مشاهده است، هم‌اکنون کمتر از یک میلیون تن کالا در بنادر داریم. رییس‌کل گمرک ایران همچنین درباره زمان دریافت استعلامات گمرکی ابراز کرد: زمان دریافت پاسخ از دستگاه‌های مختلف از جمله استاندارد، حفظ نباتات و دامپزشکی نسبت به سال گذشته به زیر ۱۰ روز رسیده است. اکنون دستگاه‌ها مکلف هستند‌، زیر ۷ روز پاسخ دهند؛ البته متوسط جهانی زیر ۳ روز است. همین الان سازمان حفظ نباتات در برخی موارد در کمتر از یک روز به استعلام ما پاسخ می‌دهد.
دسترسی فعالان اقتصادی به داده‌های گمرک
کاوه زرگران رییس کمیسیون تسهیل و توسعه تجارت اتاق بازرگانی تهران در این نشست درخواست تکراری فعالان اقتصادی در مورد دسترسی آنها به داده‌های گمرک را مطرح کرد. او گفت: ما می‌خواهیم به مبادی و مقاصد صادراتی‌، جزئیات خصوصی و دولتی بودن شرکت‌های صادرکننده و واردکننده دسترسی داشته باشیم. در مقابل هم رضوانی‌فر اعلام کرد گمرک برای اولین‌بار داده‌های هر صادرکننده و واردکننده را که در شش ماه اخیر فعالیت کرده‌اند برای خود آنها ارسال می‌کند و اگر هر فعال اقتصادی چنین داده‌هایی را دریافت نکرده است، اعلام کند تا گمرک آن اطلاعات را برای آنها ارسال کند.
او ادامه داد: ما می‌توانیم هر تشکلی که اطلاعات جزئیات مربوط به صادرات و واردات کدهای تعرفه‌ای خود را می‌خواهد هم ارسال کنیم، اما نمی‌توانیم همه داده‌ها برای همه ارسال کنیم، چون در شرایط تحریمی این موضوع ریسک کار را بالا می‌برد. ما اکنون کتابی در مورد سیر تجارت ایران با کشورهای جهان در ۶۰ سال اخیر را به صورت ریز تهیه کرده‌ایم که آن را می‌توانیم در اختیار اتاق قرار دهیم.
۹۹ درصد مبادلات در قالب حواله است
یکی از نقدهای فعالان اقتصادی عدم پیوستن ایران به اف‌ای‌تی‌اف و قفل اعتبار اسنادی یا ال‌سی بود که باعث می‌شود داده‌ها موجود دقیق و شفاف نباشد. موضوعی که رضوانی‌فر نیز تایید کرد و گفت گمرک امروز به نقل و انتقالات دسترسی ندارد، چون ۹۹ درصد مبادلات در قالب حواله است. به همین دلیل امکان صحت‌سنجی و راستی‌آزمایی مبادلات وجود ندارد.
ضرورت تفکیک واردات قطعات خودرو برای مونتاژ و تولید
محمدرضا نجفی‌منش رییس کمیسیون بهبود محیط کسب‌و‌کار و رفع موانع تولید اتاق تهران نیز بر ایجاد مسیر آبی در گمرکات تاکید کرد و درخصوص واردات خودرو و قطعات تصریح کرد میزان واردات در این بخش به صورت CKD برای مونتاژ خودرو یا قطعات برای واحدهای تولید خودرو، از سوی گمرک تفکیکی اعلام شود.
محمدرضا غفرالهی دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز توسعه فعالان مجاز اقتصادی در گمرکات را ضروری دانست و قطعی مکرر سامانه گمرک طی مدت اخیر را معضلی برای فعالان اقتصادی عنوان کرد.
مهراد عباد عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با اشاره به اینکه نظرخواهی گمرک از تشکل‌ها افزایش یافته است، خواستار تعیین بازه ارزش برای توجه به تنوع کیفیت اقلام شد.
داود رنگی هم با اشاره به نبود شفافیت در نقل‌وانتقال ارز و اثر آن بر فعالیت گمرکی از ضرورت حل مسائلی چون FATF و سوئیفت سخن گفت. او همچنین با اشاره به افزایش رسوب کالا در گمرکات، خواستار چاره‌اندیشی درباره این مساله شد.
صف‌های طولانی گمرکات
آرمان خالقی دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران هم به عدم تبعیت صادرات و واردات در کشور از تعرفه‌های حمل‌و‌نقل اشاره کرد و گفت که به‌رغم فقدان این قاعده‌مندی برای فعالان اقتصادی پرونده تشکیل می‌شود. او همچنین به طولانی بودن صف در گمرکات انتقاد کرد.
مهدی صادقی عضو هیات رییسه اتاق تهران، توجه حضار را به تراز منفی ۱۴ میلیارد دلاری تجاری طی ماه‌های اخیر جلب کرد و گفت که این رقم، به نسبت ترازهای یک دهه گذشته، قابل توجه بوده و لازم است دلایل شکل‌گیری این پدیده تبیین شود. هرویک یاریجانیان رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران هم با تاکید بر ضرورت تعیین مسیر سبز برای فعالان اقتصادی خوشنام گفت که شایسته است امور فعالانی که حدود ۳۰ سال است با گمرک همکاری می‌کنند و خوش‌حساب بوده‌اند به ارائه مفاصا‌حساب از بیمه تامین اجتماعی وابسته نشود. محمد عبده‌زاده رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران هم خواستار پالایش بخشنامه‌های گمرکی برای جلوگیری از سردرگمی فعالان اقتصادی و کارکنان گمرک شد و گفت: ترخیص ماشین‌آلات تولید در بخش سلامت نباید به تایید وزارت بهداشت منوط شود و این در حوزه اختیارات وزارت صمت است. امین مقدم عضو هیات نمایندگان اتاق تهران خواستار همکاری گمرک با تشکل‌های حوزه نساجی برای به‌روزرسانی به موقع ارزش‌ها شد و گفت که دریافت معافیت از سازمان امور مالیاتی نیز برای فعالان اقتصادی بسیار دردسر‌ساز شده است.
ایجاد مسیر آبی برای گمرکات تخصصی
رییس‌کل گمرک ایران در پاسخ به مسائل مطرح‌شده از سوی فعالان اقتصادی، ابتدا به مصوبه اخیر هیات وزیران اشاره کرد که براساس آن، برای تعیین ارزش کالاهای وارداتی، مبنا روز اظهار کالا قرار داده شده و به این ترتیب، مشکلات مربوط به ثبت‌سفارش‌های منقضی‌شده، حل شده ‌است.
محمد رضوانی‌فر در رابطه با امکان دسترسی فعالان اقتصادی به اطلاعات گمرکی نیز تصریح کرد که در این‌باره منعی وجود ندارد و طبق کارنامه عملکردی که به صورت شش ماهه در اختیار فعالان اقتصادی قرار می‌گیرد، تمامی اقدامات هر شرکت و فعال اقتصادی در حوزه گمرک برای صاحب کالا، قابل رویت شده است. او در عین حال تصریح کرد درخصوص مبداء واردات کالاها، با توجه به حساسیت‌های مربوط به تحریم‌ها، امکان دسترسی آزاد به اطلاعات وجود ندارد.
رییس‌کل گمرک سپس درخصوص میزان واردات خودرو و قطعات مربوط به این بخش نیز تصریح کرد: طی مدت ۱۰ ماه گذشته، ۱۲۰ میلیون دلار خودرو ساخته‌شده وارد کشور شده ‌است. رضوانی‌فر در رابطه با امکان راه‌اندازی مسیر آبی در گمرک نیز گفت: این مسیر برای گمرک‌های تخصصی قابل اجراست و در حال حاضر ایجاد مسیر آبی برای شرکت فولاد مبارکه اصفهان آغاز شده‌ است.
ورود ۱۴ هزار بخشنامه به گمرک
در مورد نقد بخشنامه‌های مختلف رضوانی‌فر اعلام کرد: در مقاطعی ما با ۱۴ هزار بخشنامه در گمرک مواجه می‌شدیم، اما مدتی است درحال پالایش این بخشنامه‌ها هستیم. او در نقد معطلی در سامانه گمرک به دلیل تعلل ارائه‌داده مورد نظر گمرک از سوی تامین اجتماعی هم گفت: در گمرک سعی می‌شود موضوع دریافت مفاصا‌حساب از بیمه از دستور کار در سامانه خارج شود، هرچند اصلا در لیست موارد درخواستی برگ مفاصا‌حساب نیست.
اشکال شرعی و قانونی لایحه بودجه
نجفی‌عرب در بخش دیگری از صحبت‌هایش به «بند ۳ تبصره ۶ لایحه بودجه سال ۱۴۰۳» اشاره کرد و گفت: طبق این مصوبه سازمان امور مالیاتی بانک مرکزی را مکلف ‌می‌کند حساب مودیان مالیاتی را مسدود کند و به میزانی که سازمان امور مالیاتی مطالبه دارد از حساب افراد کسر و به حساب این سازمان واریز شود. این مصوبه مجلس اشکال شرعی، عرفی و قانونی دارد. اتاق برای اصلاح این مصوبه تلاش زیادی داشت و خوشبختانه دیروز مطلع شدم شورای محترم نگهبان این مصوبه را رد کرده و به مجلس محترم بازگردانده و قرار است مجلس در جلسه‌های فوق‌العاده روزهای چهارشنبه و پنجشنبه به این مصوبه و مصوبات ردشده دیگر رسیدگی کند. من با تعدادی از نمایندگان درباره این مصوبه و ضرورت اصلاح آن صحبت کردم و تاکید دارم سایر اعضای محترم هیات نمایندگان نیز اگر ارتباطی با نمایندگان مجلس شورای اسلامی دارند، این مساله و ضرورت اصلاح آن را یادآوری کنند.