12 - 01 - 2022
توسعه نامتوازن بازار سرمایه
گروه بورس- اختلال در سامانه معاملات؛ این خبری است که طی دو سال گذشته، معاملهگران بازار سرمایه بارها با آن روبهرو شده و به ناچار دست از معاملات کشیدهاند. طی سال گذشته مشکل اختلال هسته معاملات بازار سرمایه بارها معاملهگران را با زیانهای قابل توجهی روبهرو و صدای اعتراض آنها را بلند کرده بود. آن زمان گفته میشد دلیل اصلی اختلال هسته معاملاتی بازار، افزایش نامتناسب تعداد کاربران با ظرفیتهای هسته است و برای رفع این مشکل، ارتقای سامانه معاملاتی در دستور کار قرار دارد. با این حال اما وضعیت هسته معاملات تا پایان سال تغییری نکرد و تنها به دلیل عدم ورود معاملهگران به داد و ستدها و کاهش حجم معاملات در دوران ریزش و اصلاح بود که مشکل تازهای در هسته معاملاتی ایجاد نشد. حالا اما مجددا اختلال و توقف و سامانههای معاملاتی در حال تکرار است؛ یک بار به دلیل قطعی برق و یک بار به دلیل مشکلات سختافزاری دیگر معاملهگران به ناچار دست از معاملات میکشند. روز گذشته نیز سامانه معاملاتی فرابورس از ساعت ۱۱ و ۲۰ دقیقه صبح با توقف مواجه شده بود. اگر چه پس از آن ساعت معاملات تمدید شد اما نمیتوان از این مشکل پرتکرار در بازار سرمایه به راحتی چشم پوشید. در همین رابطه «جهانصنعت» در گفتوگو با روحالله دهقان مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس به بررسی اختلالات سیستم معاملاتی در بازار ایران پرداخته است.
سال گذشته اختلال در هسته معاملاتی بازار سرمایه که بستر اصلی داد و ستدهای این بازار به شمار میرود، بارها تکرار شد. رخدادی که معاملات سرمایهگذاران را با توقف مواجه و با از دست رفتن ساعات طلایی معاملات، روند بازار سرمایه را به مسیری دیگر هدایت میکرد. اختلال در روند معاملات بازار سرمایه ایران البته تنها مختص هسته معاملاتی بازار نبوده و از سال گذشته در کنار وقفههای پیاپی هسته معاملاتی، کارگزاریها نیز مکررا مشتریان خود را به دلیل توقف سرویسهای برخط، دچار زیان کردهاند. در سال گذشته همواره تاکید میشد وقفه سامانههای معاملاتی به دلیل افزایش ناگهانی تعداد معاملهگران بازار سرمایه رخ میدهد و این سرویسها نیازمند ارتقا و بهروزرسانی متناسب با افزایش تعداد کاربران هستند. اما آیا تاکنون اقدامی هم در راستای ارتقای این سامانهها صورت گرفته است؟ تجربه معاملات سال جاری نشان میدهد با وجود کاهش ملموس تعداد معاملهگران بازار سرمایه اما سامانههای معاملاتی بورس و فرابورس و همچنین سرویسهای معاملات برخط کارگزاریها همچنان مشکلات سال گذشته مرا به دوش میکشند و به نظر میرسد تلاشی برای بهبود این وضعیت صورت نگرفته است. اگر چه از سال گذشته وعدههای زیادی در راستای ارتقای سیستمهای معاملاتی از سوی سازمان بورس و کارگزاریها مطرح شد اما هنوز نسخه عملی این طرحهای توسعهای در بازار دیده نشده است. طراحی هسته جدید معاملاتی با عنوان سامانه معاملاتی بومی یکی از وعدههایی بود که بارها از سوی مدیران سازمان بورس اعلام شد. سال گذشته گفته میشد این هسته معاملاتی تا پایان سال به مدار معاملات وارد میشود اما اکنون با نزدیک شدن به پایان سال ۱۴۰۰ همچنان اثری از این سامانه بومی دیده نمیشود. قوانین حاکم بر بازار سرمایه تاکید میکنند که یکی از وظایف شورای عالی بورس اتخاذ تدابیر لازم جهت ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهاداراست. همچنین ازجمله وظایف هیاتمدیره سازمان بورس و اوراق بهادار نیز اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایهگذاران است؛ اما به نظر میرسد رسیدگی جدی به مساله سامانههای معاملاتی از دیدگاه سازمان بورس در حوزه حمایت از حقوق سهامداران و وظایف رگولاتوری سازمان نمیگنجد. این در حالی است که روان شدن معاملات و افزایش تعداد دادوستدهای روزانه منافع این سازمان را نیز تامین کرده و موجب افزایش درآمدهای سازمان بورس میشود.
معاملهگران چشم انتظار تصمیم سازمان بورس
روحالله دهقان مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس در گفتوگو با «جهانصنعت» از اتمام عملیات فنی طراحی سامانه بومی معاملات خبر داده اما تاکید میکند که برای زمان و نحوه راهاندازی این سامانه، سازمان بورس است که باید تصمیم گیری کند. او توضیح میدهد: «کارهای فنی سامانه معاملات بومی انجام شده و برای بهرهبرداری از آن منتظر تصمیمگیری سازمان بورس و بورسها هستیم. باید درباره این موضوع در بورسها تصمیمگیری شود که قرار است به چه نحوی از این سامانه استفاده شود.» دهقان تاکید میکند: «در واقع از لحاظ فنی این سامانه آماده است اما نیازمند یکسری تصمیمگیریها است. سازمان بورس هم در این مورد یک کارگروه تشکیل داده که در حال تصمیمگیری در مورد نحوه استفاده از این سامانه هستند.» او در پاسخ به این سوال که سازمان بورس تا چه میزان در این امر جدی است و کارگروه به چه نتیجهای رسیده بیان میکند: «درباره اینکه سازمان در این مورد به چه تصمیمی رسیده است، باید روابط عمومی سازمان پاسخ دهد. مسلما آنها هم در حال بررسی هستند تا بتوانند بهترین راهکار را انتخاب کنند، زیرا به هر حال تصمیم کوچک و سادهای نیست. باید در مورد آن فکر شود و سپس به شکلی تصمیمگیری شود که بازار را دچار ریسک نکند. این تصمیم ساده نخواهد بود اما شاید سازمان بتواند در این باره بهتر پاسخگو باشد.»
افزایش مشکلات سختافزاری
همان طور که پیشتر اشاره شد، روز گذشته نیز سامانه معاملاتی فرابورس با اختلال روبهرو بود و دادوستدهای این بازار با وقفهای طولانی مجددا پیگیری و ساعت معاملات تمدید شد. دهقان در توضیح مشکل پیش آمده در روز گذشته عنوان میکند: «مشکلی در رابطه با سرورهای فرابورس داشتیم که برای مدتی باعث توقف معاملات شد، اما به سرعت این مشکل رفع شد و معاملات هم ادامه پیدا کرد و حتی زمان آن هم تمدید شد. مشکل فرابورس این بود که یکسری از سرورهایی که متعلق به سامانه فرابورس است مشکل داشتند که در حوزه سختافزاری معمولا این مشکلات ایجاد میشود.» مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس ادامه میدهد: «چون راهکارهای جایگزین برای آن در دست داریم سریعا معاملات به دیوایسهای جایگزین منتقل شد و توانستیم سامانه را مجددا به کار بیندازیم تا فعالیت خود را از سر بگیرد.» او در پاسخ به این انتقاد که قطعی سامانه معاملات هفته گذشته نیز رخ داده و این روند در حال تکرار است، اظهار میکند: «جنس اتفاقات هفته گذشته و روز سهشنبه متفاوت بوده است، اما برای هر کدام از این اتفاقات راهکارهای جایگزین وجود دارد که در حال پیادهسازی هستند.» دهقان توضیح میدهد: «توضیح دیگر اینکه جنس مشکلات سال گذشته نیز با مشکلات کنونی متفاوت است. سال گذشته بیشتر مشکلات ما مربوط به بار و فشار سامانه بود که تعداد زیادی کاربر با سیستم کار میکردند و به همین علت ما بعضا مشکلاتی داشتیم. مشکلات این روزها بیشتر به حوزه زیرساختی برمیگردد و خیلی ربطی به حوزه نرمافزاری ندارد.»
حدود اختیارات سازمان در حوزه کارگزاریها
این مقام مسوول همچنین درباره وقفههای رخ داده در سرویسهای برخط کارگزاریها و حدود اختیارات سازمان بورس در این باره عنوان میکند: «اختلالات سامانههای کارگزاریها مربوط به حوزه داخلی آنهاست که سرویسهای برخط را ارائه میدهند. معمولا امر بهروزرسانی این سرورها به خود کارگزاریها واگذار میشود که در مورد آن تصمیمگیری کنند، زیرا به هر حال کسبوکار خود کارگزاری به این نوع سرویسها وابسته است. سازمان بورس در این امر نقش نظارتی دارد و چندان نمیتواند اجباری برای کارگزاریها ایجاد کند.» دهقان میافزاید: «سازمان بورس برخی الزامات را برای شرکتهای کارگزاری تعیین میکند و آنها هم رعایت میکنند. اما بیشتر این مساله به خود کارگزاریها واگذار میشود. سازمان بورس معمولا الزامات اولیه را برای آنها تدوین میکند و به آنها ارائه میدهد.»بر این اساس به نظر میرسد روند ورود هسته معاملات بومی به مدار دادوستدهای بازار سرمایه و یا حتی ارتقای سیستمهای معاملاتی بازارها و کارگزاریها هنوز در اولویت سازمان بورس قرار نگرفته است. به ویژه آنکه انتظار میرفت با کاهش حجم معاملات، این اختلالات نیز کمتر بروز کنند و از همینرو تصمیمگیری درباره حل این مشکل، دائما به تعویق افتاده است. با این حال اما این نکته حائز اهمیت است که توسعه نامتوازن بازار سرمایه طی دو سال گذشته مشکلی جدی است که به ویژه با ورود مجدد بازار به دوره رونق دوباره خودنمایی خواهد کرد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد