توافق در وین؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

امیرعلی ابوالفتح*
امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان در گفت‌وگوی تلفنی خود با گوترش گفت که به توافق در وین نزدیک هستیم. فقط هم صحبت از وزیر خارجه ایران نیست. تقریبا همه طرف‌ها یعنی روسیه، چین، اتحادیه اروپا و آمریکا کم و بیش همین حرف را زده و تاکید کرده‌اند که مدت زیادی تا توافق نمانده است. در عین حال صداهایی نیز شنیده می‌شود مبنی بر اینکه ممکن است توافق به دست نیاید یا به زودی حاصل نشود. از این جهت صحبت امیرعبداللهیان یک واقعیت است که مذاکرات می‌تواند طی چند ساعت یا چند روز به نتیجه برسد به شرط اینکه آمریکایی‌ها حاضر باشند، به تمام تعهدات خود عمل کنند.
صحبت این است که همه تحریم‌های بعد از هشتم می ‌۲۰۱۸ برداشته شود. یکی از این تحریم‌ها هم تحریم‌های سپاه است که در داخل آمریکا مخالفان جدی و قدرتمندی دارد. به نظر می‌رسد که اگر این شرط ایران تحقق پیدا نکند، توافق یا به دست نمی‌آید و یا به زودی حاصل نمی‌شود.
آن‌طور که از مواضع رسمی جمهوری اسلامی ایران متوجه می‌شوم، ایران بحث سپاه را به طور مستقیم مطرح نمی‌کند. ایران می‌گوید هر تحریمی که بعد از هشتم می ‌۲۰۱۸ اعمال شده باید به نقطه اول برگردد. این حرف اصولی ایران است و ممکن است که منظور سپاه باشد، بسیج، دفتر رهبری، پتروشیمی، نفت، خودروسازی، بانک مرکزی و… باشد. ایران اصرار داد که اگر قرار است همه چیز به قبل از روزی که ترامپ از برجام خارج شد، برگردد آمریکا هم باید به تعهدات خود برگردد و یکی از تعهدات این بوده که هیچ تحریم جدیدی اعمال نشود. قرار گرفتن نام سپاه در فهرست تروریستی وزارت خارجه آمریکا بعد از فرمان اجرایی ترامپ بود و بنابراین این خواسته ایران اصولی است. آمریکایی‌ها اما این‌طور وانمود می‌کنند که همه چیز بستگی به مساله سپاه دارد و اگر این موضوع حل نشود، توافق نخواهد شد. این تبلیغاتی است که طرف مقابل می‌کند اما واقعیت این است که ایران می‌خواهد همه چیز به نقطه اول برگردد و این شامل تحریم‌های سپاه نیز است. البته رابرت مالی چند روز قبل گفته بود که اگر ما سپاه را هم از فهرست تروریستی خارج کنیم تحریم‌های سپاه به جای خود باقی می‌ماند. این هم حرف درستی است چون سپاه قبل از آن هم با تحریم‌هایی مواجه بود. همین که آمریکا بخواهد سپاه را از فهرست تروریستی خارج کند اما تحریم‌هایش را برندارد نیز یک نوع عقب‌نشینی است که البته نمی‌دانیم نظر ایران را جلب کرده یا خیر. نمی‌دانیم که مساله سپاه چقدر مهم است و یا اینکه اگر این مساله حل شود، مشکلات دیگری هم باقی است. اینها اطلاعاتی است که در اختیار رسانه‌ها گذاشته نمی‌شود. همین قدر می‌دانیم که توافق نمی‌شود مگر آنکه بر سر همه چیز توافق بشود. یک موضوع هم حل نشده بماند چه سپاه باشد یا چیز دیگری، توافق به دست نخواهد آمد. الان هم که توافق نشده می‌توان مطمئن بود که همه اختلافات برطرف نشده و نمی‌دانیم که اختلافات کی برطرف خواهد شد.
بهترین وصف برای این شرایط خیلی دور، خیلی نزدیک است. یعنی هم می‌تواند عنقریب باشد و با همان سرعتی که ترامپ امضای آنچنانی خود را پای کاغذ گذاشت، انجام شود و هم می‌تواند طول بکشد. به هر حال حدودا بیش از یک سال از عمر دولت بایدن گذشته و پنج، شش ماه هم از دولت آقای رییسی گذشته و توافق به دست نیامده است. بنابراین این روند ممکن است در ماه‌های آینده هم به درازا بکشد.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل