تغییر بزرگ

بازار سرمایه در ایران طی سال‌های اخیر شاهد نوسانات زیادی بوده و این نوسانات بر عملکرد شرکت‌های کارگزاری نیز تاثیر مستقیم داشته است. کارگزاری مفید، یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کارگزاری‌های کشور، در سال مالی منتهی به شهریور ۱۴۰۳ با کاهش قابل ‌توجه سود خالص مواجه شد. سود خالص این کارگزاری در این دوره، نسبت به سال گذشته ۹۵درصد کاهش یافت و از 03/1همت به ۵۶میلیارد تومان رسید. این کاهش شدید در سود باعث شد تا تحلیلگران بازار سرمایه به بررسی دلایل اصلی این کاهش بپردازند.
در حالی که رکود در بازار سهام یکی از عوامل اثرگذار بر کاهش درآمد کارگزاری‌ها بود، تحلیل دقیق‌تر نشان می‌دهد که دلایل دیگری هم در این کاهش نقش داشته‌اند. تغییر ترکیب اوراق بهادار معامله‌شده، افزایش معاملات اوراق بدهی و تمرکز بر صندوق‌های مدیریت‌شده، از جمله عواملی هستند که تاثیر مستقیمی بر این کاهش داشته‌اند. در این گزارش، به بررسی دلایل اصلی کاهش سود کارگزاری مفید، تحلیل عملکرد شرکت سبدگردان مفید و نحوه تغییر در ساختار درآمدی این مجموعه خواهیم پرداخت.
کاهش سود کارگزاری مفید؛ رکود بازار سهام یا عوامل دیگر؟
ابتدا باید به بررسی رکود در بازار سهام و تاثیر آن بر عملکرد کارگزاری‌ها بپردازیم. بازار سهام ایران طی دو سال اخیر با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده است. از کاهش قیمت سهام تا کاهش حجم معاملات، همگی به کاهش درآمدهای کارمزد کارگزاری‌ها منجر شده‌اند اما آیا این تنها دلیل کاهش سود کارگزاری مفید است؟
با نگاهی به صورت‌های مالی و داده‌های مرتبط با کارگزاری مفید، مشخص می‌شود که کاهش درآمدهای این کارگزاری تنها به رکود بازار سهام مربوط نیست. در واقع، عوامل دیگری نیز در این کاهش تاثیرگذار بوده‌اند که از جمله آنها می‌توان به تغییر ترکیب اوراق بهادار معامله‌شده و افزایش سهم اوراق بدهی اشاره کرد.
در سال مالی منتهی به شهریور ۱۴۰۳، سهم بازار فرابورس از معاملات کارگزاری مفید به ۹۳درصد از کل معاملات رسیده است. این در حالی است که سهم معاملات سهام بسیار ناچیز بوده و کمتر از یک درصد از ارزش کل معاملات را تشکیل می‌دهد. این تغییر ترکیب، مستقیما بر کاهش کارمزدهای دریافتی کارگزاری تاثیرگذار بوده، زیرا کارمزد معاملات اوراق بدهی به‌ مراتب کمتر از کارمزد معاملات سهام است.
تغییر ترکیب معاملات: افزایش سهم اوراق بدهی و کاهش سود
یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش سود کارگزاری مفید در سال ۱۴۰۳، تغییر در ترکیب اوراق بهادار معامله‌شده است. به ‌طور خاص، سهم بازار فرابورس که عمدتا معاملات اوراق بدهی را شامل می‌شود، در این سال به ۹۳درصد از کل معاملات این کارگزاری رسیده است. در مقابل، سهم معاملات سهام در بورس اوراق بهادار تهران کمتر از یک درصد بوده است.
این تغییر در ترکیب معاملات به این معناست که حجم عمده‌ای از معاملات کارگزاری مفید به اوراق بدهی و ابزارهای مالی کم‌ریسک اختصاص یافته است. اوراق بدهی به‌ عنوان یک ابزار مالی کم‌ریسک، دارای کارمزد معاملاتی بسیار کمتری نسبت به سهام است، به همین دلیل حتی با افزایش حجم معاملات، درآمدهای کارمزد کارگزاری مفید کاهش یافته است. در واقع کارمزد معاملات این کارگزاری از 14/0درصد در سال ۱۴۰۲ به 09/0درصد در سال ۱۴۰۳ کاهش یافته است.
این تغییر در ترکیب معاملاتی نه‌تنها به کاهش کارمزدها منجر شده، بلکه باعث کاهش سود خالص کارگزاری مفید شده است. این موضوع نشان‌دهنده این است که کارگزاری‌های فعال در بازارهای مالی، باید به دقت ترکیب معاملاتی خود را مدیریت کنند تا بتوانند درآمدهای پایداری داشته باشند.
انتقال درآمدها از کارمزد معاملات
به مدیریت دارایی
یکی دیگر از عواملی که در کاهش سود کارگزاری مفید تاثیر داشته، تغییر در محل شناسایی درآمدهاست. در سال‌های گذشته، عمده درآمدهای کارگزاری مفید از کارمزد معاملات به دست می‌آمد، اما در سال ۱۴۰۳ این درآمدها به سمت شرکت سبدگردان مفید منتقل شده‌اند. دارایی‌های تحت مدیریت (AUM) شرکت سبدگردان مفید از حدود ۷۰همت در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۱۲۴همت در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است.
این افزایش دارایی‌های تحت مدیریت به این معناست که بسیاری از سرمایه‌گذاران به‌ جای انجام معاملات بیشتر در بازار سهام و پرداخت کارمزد معاملاتی، سرمایه‌های خود را در صندوق‌ها و سبدهای مدیریت‌شده قرار داده‌اند. این دارایی‌ها در حالی که در کارگزاری مفید معامله می‌شدند، کارمزد معاملاتی تولید می‌کردند، اما اکنون در قالب دارایی‌های تحت مدیریت شرکت سبدگردان مفید قرار گرفته‌اند و به ‌جای کارمزد معاملات، کارمزدهای مدیریت دارایی پرداخت می‌کنند.
این تغییر محل شناسایی درآمدها به این معناست که بخش عمده‌ای از کاهش سود کارگزاری مفید در واقع به دلیل انتقال درآمدها به شرکت سبدگردان است، نه صرفا کاهش در معاملات. در نتیجه این تغییر به معنای آن نیست که کل درآمدهای شرکت کاهش یافته‌اند، بلکه تنها محل شناسایی درآمدها تغییر کرده است.
رشد دارایی‌های تحت مدیریت (AUM) و تمرکز بر صندوق‌های درآمد ثابت
در سال ۱۴۰۳، دارایی‌های تحت مدیریت سبدگردان مفید رشد چشمگیری داشته است. بخش عمده‌ای از این افزایش مربوط به صندوق حامی مفید بوده که دارایی‌های آن از ۳۰همت به ۶۰همت افزایش یافته است. این صندوق‌ها بیشتر در اوراق بدهی و ابزارهای مالی کم‌ریسک سرمایه‌گذاری می‌کنند که در شرایط رکود بازار سهام، جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران دارند.
این افزایش دارایی‌های تحت مدیریت به معنای آن است که درآمدهای حاصل از کارمزدهای مدیریت دارایی‌ها به ‌طور قابل ‌توجهی افزایش یافته‌اند. با توجه به اینکه این نوع درآمدها پایداری بیشتری دارند و به نوسانات بازار سهام وابسته نیستند، کارگزاری مفید توانسته است بخشی از کاهش درآمدهای معاملاتی خود را از طریق این کارمزدها جبران کند.
کاهش در سبدهای اختصاصی و تغییر رفتار سرمایه‌گذاران
در حالی که دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌ها افزایش یافته است، دارایی‌های تحت مدیریت در سبدهای اختصاصی کاهش داشته‌اند. دارایی‌های تحت مدیریت سبدهای اختصاصی از 4/14همت در سال ۱۴۰۲ به 9/13همت در سال ۱۴۰۳ کاهش یافته است. این کاهش نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران به ‌جای استفاده از سبدهای اختصاصی که معمولا با ریسک بیشتری همراه هستند، به سمت صندوق‌های درآمد ثابت و اوراق بدهی که ریسک کمتری دارند، حرکت کرده‌اند.
این تغییر در رفتار سرمایه‌گذاران نشان‌دهنده تغییر در اولویت‌های آنهاست. در شرایطی که بازار سهام با نوسانات و ریسک‌های بیشتری همراه است، سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را در ابزارهای مالی کم‌ریسک‌تر مانند اوراق بدهی و صندوق‌های درآمد ثابت
سرمایه‌گذاری کنند.
نقش شرکت سبدگردان مفید در مدیریت منابع: رویکرد محافظه‌کارانه
شرکت سبدگردان مفید، به ‌عنوان یکی از بازوهای اصلی کارگزاری مفید، نقش مهمی در مدیریت منابع و سرمایه‌های مشتریان ایفا می‌کند. در سال ۱۴۰۳، این شرکت با توجه به شرایط بازار و رکود در معاملات سهام، رویکرد محافظه‌کارانه‌تری در مدیریت دارایی‌ها اتخاذ کرده است. این رویکرد شامل افزایش تمرکز بر ابزارهای مالی کم‌ریسک، به‌ویژه اوراق بدهی و صندوق‌های درآمد ثابت بوده است. افزایش دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق‌ها نشان‌دهنده این است که مشتریان نیز به سمت این ابزارهای کم‌ریسک حرکت کرده‌اند. این تغییر رویکرد استراتژیک نه‌تنها به افزایش درآمدهای پایدار از کارمزدهای مدیریت دارایی‌ها کمک کرده، بلکه به شرکت سبدگردان مفید امکان داده که در شرایط رکود بازار سهام، درآمدهای خود را از منابع مختلفی تامین کند.
کاهش ریسک و افزایش پایداری درآمدها
یکی از نکات مهمی که در این تحلیل باید به آن توجه داشت، این است که کارگزاری مفید با تغییر استراتژی خود توانسته است ریسک‌های ناشی از رکود بازار سهام را به ‌خوبی مدیریت کند. در حالی که بازار سهام ایران با چالش‌های متعددی مواجه است، کارگزاری مفید با تمرکز بر صندوق‌های درآمد ثابت و ابزارهای کم‌ریسک‌تر، توانسته است درآمدهای خود را متنوع کند و از منابع پایدارتری بهره‌مند شود.
این استراتژی، اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت منجر به کاهش سود معاملاتی شود، اما در بلندمدت به افزایش پایداری درآمدها و کاهش وابستگی به نوسانات بازار سهام کمک خواهد کرد. به همین دلیل می‌توان گفت کاهش سود کارگزاری مفید در سال ۱۴۰۳، بیشتر به ‌عنوان یک تغییر استراتژیک تلقی می‌شود تا یک مشکل بنیادی در عملکرد شرکت.
تحلیل آینده: چه انتظاراتی برای سال‌های آتی داریم؟
با توجه به روندهای مشاهده شده در سال مالی منتهی به شهریور ۱۴۰۳، می‌توان پیش‌بینی کرد که کارگزاری مفید و شرکت سبدگردان آن، در سال‌های آینده نیز به سمت افزایش درآمدهای پایدار از طریق مدیریت دارایی‌ها حرکت خواهند کرد. اگرچه بازار سهام همچنان یکی از منابع مهم درآمدی این مجموعه خواهد بود، اما تمرکز بر ابزارهای کم‌ریسک و صندوق‌های درآمد ثابت به ‌عنوان یک استراتژی کلیدی باقی خواهد ماند.
در سال‌های آتی انتظار می‌رود سهم درآمدهای حاصل از مدیریت دارایی‌ها همچنان افزایش یابد و کارگزاری مفید بتواند با استفاده از این استراتژی، ریسک‌های مرتبط با نوسانات بازار سهام را به حداقل برساند. این رویکرد شرکت را در برابر نوسانات بازار مقاوم‌تر می‌کند و به آن اجازه می‌دهد تا در شرایط رکود بازار نیز به رشد و توسعه خود ادامه دهد.
چرخش فرمان مدیریت در نهادهای مالی
در نهایت می‌توان گفت کاهش سود کارگزاری مفید در سال مالی ۱۴۰۳، به‌ جای آنکه تنها به رکود بازار سهام نسبت داده شود، بیشتر به دلیل تغییر در ترکیب اوراق بهادار معامله‌شده و انتقال منابع به سمت صندوق‌های مدیریت‌شده بوده است. این تغییر استراتژی منجر به کاهش کارمزدهای معاملاتی شده، اما درآمدهای حاصل از مدیریت دارایی‌ها افزایش یافته‌اند.
این تغییرات نشان‌دهنده یک تحول در ساختار درآمدی کارگزاری مفید است که از وابستگی به نوسانات بازار سهام به سمت درآمدهای پایدارتر و قابل پیش‌بینی‌تر حرکت کرده است. به همین دلیل می‌توان گفت این کاهش سود در واقع نشان‌دهنده یک تغییر استراتژیک در نحوه مدیریت درآمدها و ریسک‌هاست.