برنامه‌ریزی‌های بی‌فایده برای برگرداندن مهاجران

احسان شادی- داستان روند فزاینده مهاجرت گروه‌های اجتماعی از ایران در ماه‌های تازه‌سپری‌شده در میان نهادهای رسمی قدرت جایگاه مهمی به خود اختصاص داده است. شماری قابل اعتنا از مقام‌های دولت و نهادهای دیگر قدرت، بخشی از روند فزاینده شدن مهاجرت را به تشویق گروهی از استادان دانشگاه‌ها نسبت دادند و از آنها انتقاد کردند. یک نماینده مجلس فعلی که سابقه وزارت در دولت محمود احمدی‌نژاد را نیز در کارنامه‌اش دارد به شکل تندی از این دست استادان انتقاد و تهدید ضمنی کرد. واقعیت داستان مهاجرت اما این است که وضعیت در داخل کشور برای کسب‌وکار با توجه به روند نزولی اقتصاد ملی در ۱۰ سال تازه‌سپری‌شده برای جوانان با استعداد ایرانی آماده نیست. اقتصاد ایران در دهه ۱۳۹۰ در همه بخش‌های اصلی به دلیل تحریم گسترده غرب و از دست رفتن درآمد حاصل از صادرات نفت و نیز انزوای تجاری آسیب جدید دید. روند نگران‌کننده و کاهنده سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی و نیز روند بلندمدت سیاست خارجی استقلال‌طلبانه که به برخورد و تزاحم با غرب منجر شده و آینده را ناروشن کرده است یکی از دلایل اصلی مهاجرت گسترده ایرانیان از هر گروه اجتماعی و با تخصص‌های گوناگون است. دقت در نوع مهاجرت و گوناگونی قشرهایی که سودای مهاجرت دارند و یا مهاجرت کرده‌اند نشان می‌دهد آنها هرگز در پایگاه‌های تاسیس‌شده برای مهاجرت عضویت نداشته و برنامه‌ریزی برای این کار وجود ندارد. شهروندان ایرانی بدون هماهنگی با هم و بدون دخالت دولت یا هیچ نهاد مدنی به صورت فردی و با سختی و دشواری راه رفتن را می‌یابند. گروه‌های مهاجر ایرانی با دانایی از اینکه در جامعه‌ای که به آن مهاجرت می‌کنند برایشان فرش قرمز پهن نشده و باید برای به دست آوردن کار و موقعیت اجتماعی مرارت بکشند اما در مقابل دافع‌هایی که در ایران می‌بینند این سختی را به جان می‌خرند. حالا اما برای بازگشت ایرانیان مهاجر هر سازمان و نهادی برای خود بودجه، اعتبارات، سازمان و تشکیلات راه می‌اندازد و می‌خواهد با حرف و سخن و بدون نشان دادن مابه‌ازای واقعی ایرانیان مهاجر را به میهن بازگرداند. به طور مثال رییس مرکز تحقیقات بین‌المللی علم و فناوری گفته است: ما نزدیک به ۱۳۰ پایگاه جذب در داخل کشور داریم که ایرانیان خارج از کشور را جذب می‌کنند که نزدیک به ۵۰ تا از دانشگاه‌های خوب کشور هستند که آمادگی پذیرش را با کمک وزارت علوم و وزارت خارجه دارند. چند روز پیش نیز مقام‌های وزارت خارجه تاکید کردند دوتابعیتی‌ها می‌توانند با آسودگی به ایران بیایند و پیش از آن نیز قانونی وضع شد که اگر فردی خارجی رقم مشخصی در ایران سرمایه‌گذاری کند به او تابعیت ایرانی داده می‌شود. به نظر می‌رسد مهاجران ایرانی خارج از کشور و نیز کسانی که برنامه مهاجرت دارند بیش از هر چیز از اینکه یک گروه در داخل کشور با تاسیس نهاد و سازمان و با در اختیار گرفتن بودجه و امکانات و گرفتن منصب و مقام و با زدن پایگاه می‌خواهند آنها را به ایران برگردانند بیشتر خشمگین می‌شوند. مهاجران ایرانی با برنامه‌ریزی سازمانی و دولتی نرفته‌اند که با برنامه‌ریزی دولتی برگردند. مهاجران ایرانی اگر باور کارشناسی داشته باشند که راه کسب‌وکار در ایران باز است و افراد نوآور و خلاق که سرمایه مادی و فکری آورده و به درآمد خوب رسیده‌اند این‌گونه با تنگنا روبه‌رو نیستند خودشان با کمال میل برمی‌گردند.