30 - 12 - 2019
ای باد شرطه برخیز!
بعد از نیمقرن بیتوجهی به آیین شش هزار ساله دریانوردی بادبانی جنوب ایران با مرمت و بازسازی شناور چوبی بادبانی توسط ناخدایان و دریانوردان بندر تاریخی کنگ، جمعه ششم دی ماه نخستین شناور بادبانی در اسکله بندر کنگ به آب انداخته شد تا شاید این آیین سنتی چند هزار ساله احیا شود.
کهنترین سند دریانوردی ایرانیان، مُهری به دست آمده از محوطه تاریخی چغامیش در دزفول با قدمتی حدود شش هزار سال است که یک کِشتی را با سرنشینانش نشان میدهد. سردارِ پیروز ایرانی، بازگشته از جنگ، نشسته و اسیران زانوزده در جلوی او و گاوِ نر با پرچمی هلالیشکل نیز دیده میشود.
بعد از نیمقرن، در کنار تلاشهایی که مردم بومی و مسوولان محلی مناطق کنگ و گوران در هرمزگان برای احیای صنعت دریانوردیشان انجام دادهاند، پژوهشهای علی پارسا روی «آیین دریانوردی در سرزمینهای جنوبی کشور» را نیز میتوان گام محکمتری در احیای این نوع از شناورهای چوبی بادبانی که در زبان محلی به آن «جهاز» میگویند، دانست به حدی که همراه با مسوولان پارکموزه گوران، به ترغیب سرمایهگذار برای خرید و مرمت این نوع شناور و احیای شناورهای بادبانی کمک کند.
حذف تدریجی بادبان از کشتیهای چوبی در طول ۴۵ سال
علی پوزن مدیر پارکموزه شناورهای سنتی و دریانوردی گوران در گفتوگو با ایسنا از روند به سرانجام رسیدن این پروژه و احیای این آیین سنتی میگوید.
او «لنجسازی و دریانوردی ایران» را به واسطه مُهر گِلی کشف شده در «چغامیش» دارای قدمتی حدود شش هزار سال میداند و با اشاره به اینکه در همین راستا در سال ۲۰۱۱ «آیین سنتی لنجسازی و دریانوردی» در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت جهانی رسیده است، اظهار میکند: مجموعه موزه لنجسازی گوران با توجه به حفظ هویت سنتی لنجسازی در منطقه، از سال ۱۳۹۴ فعالیت خود را آغاز کرد و حتی تعمیرات شناورهای سنتی منطقه را هنوز انجام میدهد، به همین دلیل فکر کردیم که روستای «گوران» را جهانی کنیم تا از این طریق برای مردم روستا و کسانی که هنوز لنج چوبی میسازند، منبع درآمدی ایجاد شود.
وی با اشاره به نابودی صنعت لنجسازی چوبی در جنوب و از بین رفتن صنعت دریانوردی ایران از حدود ۴۵ سال قبل، بیان میکند: از آن زمان به مرور اثری از بادبان در کشتیهای چوبی ایرانی نبود و حتی نیروی محرکه کشتیهای چوبی موتوری جایگزین کشتیهای بادبانی شدند.
کنگ و گوران برنامههای راهبردی دریانوردی را عملیاتی میکنند
او با اشاره به صحبتهای انجام شده با مسوولان ژئوپارک قشم و شهردای بندر کنگ به واسطه داشتن تاریخچهای غنی در حوزه دریانوردی و تجارت دریایی، اظهار میکند: با مطرح کردن این موضوع با ژئوپارک جهانی قشم، اکنون برنامههای راهبردی این مجموعه موزه را با راهنماییهای این اداره عملیاتی میکنیم. همچنین با توجه به ارتباط شهرداری کنگ به عنوان برادر بزرگ روستای بندر گوران، هر کدام تلاش میکنیم تا نقشی در احیای این سنت داشته باشیم، چون معتقدیم تاریخ بندر کنگ و گوران در گذشته به هم گره خورده است.
به گفته وی در نهایت با توجه به پیگیریهای انجام شده توسط این دو بخش وحتی ایجاد پایگاه دریانوردی در کنگ، اداره ژئوپارک زمینی به وسعت چهار و هشت دهم هکتار از منطقه آزاد که زیر نظرشان بود را برای احداث این پارک موزه در اختیار موزه قرار دادند.
پوزن با اشاره به ثبت ساحل گوران با عنوان «پارک موزه شناورهای چوبی دریانوردی گوران» اظهار میکند: سال ۹۶ در تفاهمنامهای که این مجموعه با آژانس همکاریهای بینالملل «جایکا» امضا کرد، طرح توسعه قشم برای «اکو آیلند» نوشته و چند نقطه به عنوان پایلوت پروژه انتخاب شد که یکی از آنها نیز موزه گوران در قشم بود.
او با تاکید بر اینکه پروژه موزه گوران، باید بتواند مشارکت از پایین به بالا را به مردم و مسوولان بفهماند تا خودشان درگیر کار شوند و حس تعلق به آن ایجاد شود، میافزاید: به همین دلیل ژئوپارک این زمین را در اختیار موزه گذاشت و برنامههای راهبردی مجموعه توسط ژئوپارک انجام میشود، همچنین به دنبال انجام این اقدامات، شرکت تعاونی توسعه روستایی ایجاد شد تا بتوانیم این پروژه را دقیقتر اجرایی کنیم.
پژوهشها و احیای دوباره بادبان در شناورهای چوبی ایرانی
مسوول تعاونی موزه دریانوردی گوران در قشم، اما با اشاره به پژوهشهای ۹ ساله – علی پارسا – درباره صنعت دریانوردی ایران، اظهار میکند: این پژوهشگر منبع پژوهشهای خود را کنگ انتخاب کرد و بعد از پرسوجو و پیگیریهای زیاد براساس اطلاعات به دست آمده از دریانوردها، کتابی با نام «بادبانهای جنوب» که حاصل پنج سال تحقیق در خلیجفارس ایران و کشورهای حاشیه خلیجفارس و پژوهشهایی از آفریقا و هند و بررسی در منابع اروپایی بود، را تالیف کرد.او اضافه میکند: پس از آشنا شدن با این کتاب، به واسطه آوردن نام منطقه «گوران» – به عنوان پایلوت تعمیر شناورهای چوبی قدیمی و بندرگاه طبیعی که هر ساله سه ماه تابستان لنجهای چوبی نقاط مختلف مانند هرمزگان و بوشهر و فارس برای تعمیر به این بندرگاه میبرند و لنجها را جَداف (قفل و بست کردن لنجها برای ثابت نگه داشتن آنها) میکنند – با او ارتباط گرفتم، که نگاه او به این ماجرا، احیای دوباره بادبان در شناورهای ایرانی بود تا آیین ۶ هزار ساله ایرانیان جنوب کشور را بار دیگر زنده و خلیج فارس را مانند عروسی سفیدپوش کند.
مدیر پارک موزه شناورهای سنتی و دریانوردی گوران هدف از انجام این کار را حفظ سنت لنجسازی در مجموعه و روشهای دریانوردی بادبانی ایران که نابود شدهاند، میداند و میگوید: این برنامه را همراه با ژاپنیها که از سال ۱۳۹۵ وارد این بررسیها شدند و مسوولان ژئوپارک قشم، پیش بردیم. ژاپنیها طرح توسعه قشم را به سمت جزیره مینوشتند و بعد از یک سال بررسی، ۹۶ پایلوت در روستاها شناسایی شدند و مطالعات اولیه انجام شد تا طرح قشم را آماده کنند، در نهایت با تامین هزینه اولیه برای آموزش و زیرساختهای اولیه، ما کار را جلو میبریم.
او توضیح میدهد: لنجهای کوچک «ترتری» را به عنوان پایلوت لنجهای چوبی صیادی، برای استفاده گردشگران آماده کردیم تا خدمات گردشگری و موسیقی محلی و گشت یک ساعته در ساحل و جنگل حرای قشم با لنجهای استاندارد انجام شود و همراه با آن پرسشنامههایی را برای طرح سوال به گردشگران میدهیم تا بررسی شود که چقدر گردشگر از این ظرفیت استفاده میکند.
با ترغیب سرمایهگذاران، کارگاههای لنجسازی فعال میشوند
او با تاکید بر تامین امنیت کامل گردشگرانی که از این لنجها استفاده میکنند، بیان میکند: محوطه اسکله زیر نظر اداره بنادر است، هر گاه که این اداره از بد بودن وضعیت جوی خبر دهد، اسکله تعطیل میشود و هیچ شناور صیادی، گردشگری یا تجاری اجازه تردد و بیرون رفتن از اسکله را ندارد، در واقع شرایط بهگونهای است که اولویتها براساس حفاظت و حراست از افراد است.
وی اما درباره احتمال زنده کردن لنجهای بادبانی برای ماهیگیرها و مردم محلی که در گذشته از این روش برای گذران زندگی خود استفاده میکردهاند، میگوید: متاسفانه مردم دیگر به سمت استفاده از لنجها نمیروند، آنها به سمت استفاده از قایقهایی که با فایبرگلاس و شناورهای شیمیایی ساخته شده، میروند. در حالی که فایبرگلاس برای محیطزیست ضرر زیادی دارد و حتی برخی از کشورها، ورود این سازه را به محدوده آبهای خود ممنوع کردهاند و اجازه تردد در آبهای کشورشان را نمیدهند.
این فعال موزهای در عین حال از تلاشهای در حال انجام برای رسیدن به یک روش مناسب برای جذب گردشگر در این زمینه خبر میدهد و میگوید: با ترغیب سرمایهگذاران برای ساخت این نوع از لنجها در گوران، تلاش میکنیم کارگاههای لنجسازی را فعال کنیم تا گردشگر فرآیند ساخت لنج را در این مجموعه به صورت زنده ببیند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد