FATF؛ اولین گام در همسویی با قوانین جهانی

محمود جامساز*
گروه اقدام ویژه مالی FATF یك سازمان بین‌دولتی است كه توسط كشورهای موسوم به گروه ٧ كه حدود ٥٠‌درصد تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارند با دیدگاه و سیاست‌های توسعه‌اى برای مبارزه با پولشویی ML تاسیس شده است و قریب به اتفاق كشور‌های جهان به آن پیوسته‌اند‌ اما در جمهوری اسلامی پیوستن یا نپیوستن به این گروه مدت‌هاست تبدیل به موضوع صحبت‌ها و تیتر یك رسانه‌ها بوده اما هنوز اتفاق‌نظری در عضویت در این گروه در درون حاكمیت حاصل نشده است. FATF سازمانی بین‌دولتی با هدف شفاف‌سازی فعالیت‌های مالی با کنوانسیون‌هایی نظیر پولشویی، تامین مالی تروریسم و جلوگیری از فعالیت‌های تامین مالی اشاعه سلاح‌های کشتار‌جمعی است. اعضای این سازمان قادرند در عرصه تبادلات مالی و پولی جهانی آزادانه عمل كرده و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
کشور ما به‌دلیل سیاست‌ها و ایدئولوژی‌های خاص خود و در راس آن مشکلاتی که با آمریکا و دیگر کشور‌های غربی که عموما در دسته کشورهای توسعه‌یافته قرار دارند، با مشکلات عظیم بین‌المللی روبه‌رو شده است. در زمان آقای احمدی‌نژاد شش قطعنامه علیه ایران تصویب شد که موجب تحمیل تحریم‌های گوناگون بر کشور گردید. یکی از مهم‌ترین این تحریم‌ها، تحریم معاملات بانکی و پولی بود که کشور را از نظر اقتصادی منزوی ساخت و به تجارت خارجی ضربه‌ای عظیم وارد کرد. صادرات ما به گونه‌ای تحت‌الشعاع قرار گرفت که از آن پس ما همواره با کسری تراز تجاری غیرنفتی رو‌به‌رو بوده‌ایم. درآمدهای نفتی ما نیز در پی تحریم‌ها به شدت دچار کاهش شد و در حال حاضر در بحث فروش نفت تنها با یک خریدار عمده یعنی چین طرف هستیم كه آن‌هم در آستانه ورود ترامپ به كاخ سفید واردات نفت را از ایران كاهش داده است‌. از منظر FATF، ایران به علت شفاف نبودن معاملات تجاری خود در لیست سیاه قرار گرفته است‌. لیست سیاه همان لیستی است كه سازمان همكاری‌هاى اقتصادی و توسعه‌ای تحت عنوان كشورها و قدرت‌های نامناسب برای همكاری منتشر می كند. در حال حاضر تنها سه كشور جمهوری اسلامی ایران، كره‌شمالی و میانمار در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی قرار دارند. در مورد کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم CFT تضاد بنیادین در تلقی از مفهوم تروریسم میان ایران و FATF وجود دارد که مانع از دسترسی به یک توافق مشترک شده است.
در حال حاضر با قرار گرفتن در لیست سیاه احتمال قوی وجود دارد که سازمان‌های بازرسی و نظارتی تحت امر و‌ حاکمیت آمریکا منشا یکی از مبادلات بانک‌های خارجی با جمهوری اسلامی را غیر‌شفاف اعلام کنند که در این صورت بانک‌ خاطی مشمول پرداخت جریمه‌های سنگینی خواهد شد و به همین دلیل بانک‌های بین‌المللی از انجام امور بانکی با ایران خودداری می‌کنند‌.از این‌رو‌ یکی از موانع پیش‌روی تجارت خارجی همین محرومیت از تبادلات بانكی جهانی است که سد راه صادرات و واردات و به‌تبع آن انزواى تجارت خارجی ما در سطح جهانی شده است، البته که با برخی کشورها معاملاتی از طریق دور زدن تحریم‌ها داریم اما در حجمی نیستند که بتوانند نیازهای ایران را برطرف کنند.
تا به اینجای کار نپیوستن به FATF، زیان‌های جبران‌ناپذیری را به کشور وارد کرده و معاملات ارزی ما به‌شدت محدود شده است. به گونه‌ای که ناچار هستیم هزینه‌های جانبی بسیار بالایی برای انجام مبادلات ارزی خود از طریق دور زدن تحریم‌ها بپردازیم که بطور قطع به زیان کشور است. برخی دیدگاه‌ها در کشور، مخالف پیوستن به FATF هستند اما اخیرا بحث‌هایی در جهت پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف به صورت جدی از سمت رییس‌جمهور مطرح شده است که می‌تواند روزنه‌هایی را برای ما باز کند و شاهد یک گشایش در اقتصاد کشور باشیم.
گرچه کشور ما با تحریم‌های گسترد‌ه‌ای روبه‌رو است و احتمالا با وجود تحریم‌ها ممكن است عضویت در FATF چندان كارگشا به نظر نرسد، اما شکی نیست که پیوستن به FATF بهتر از نپیوستن به آن است. با عضویت در اف‌ای‌تی‌اف، کشور اولین گام را در همسویی با قوانین و مقررات تجاری بین‌المللی بر خواهد داشت و مسیر عضویت در جامعه جهانی را هموار خواهد كرد زیرا همیشه نمی‌توان در انزوای بین‌المللی باقی ماند و امید داشت كه بتوان بر مهار معضلات و بحران‌های عدیده‌ای كه كشور در همه زمینه‌ها با آن روبه‌رو است، فائق آمد .
* اقتصاددان