4 - 03 - 2020
بلایی به نام اضافه برداشت
گروه انرژی – در سالهای اخیر به علت برداشت و مصرف بی رویه و عدم توازن میان مصرف و منابع آب، کشور ایران به سمت کمبـود شـدید منابع آب تجدیدپذیر رفته است.
در واقع همراه با به هم خوردن تعادل میان ورودی سالانه به آبخوان و میزان برداشت از آنها، به تدریج سفرههای آب زیرزمینی در نقاط مختلف کشور دستخوش مشکلاتی شدند.
آمارها حاکی از آن است که تقریبا در تمامی نقاط تمرکز جمعیتی کشور، وضعیت آبخوان، «ممنوعه» یا «ممنوعه بحرانی» است و این بدان معناست مدتهاست که آبخوانها، تعادل خود را از دست داده و در سراشیبی نابودی قرار گرفتهاند.
از این رو، حفر چاه جدید در آنها ممنوع شده است اما عملا به خاطر نیازهای روزافزون و فشارهایی که از سوی افراد و گروه های مختلف ایجاد میشود، در بسیاری از مواقع این ممنوعیت حفر چاه جدید نادیده انگاشته میشود .
آمار و ارقام مختلفی درباره تعداد چاههای غیرمجاز اعلام میشود؛ گفته میشود حدود ۴۷۰ هزار حلقه چاه مجاز و حدود ۳۲۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در کشور وجود دارد. کل برداشت آب به صورت مجاز، ۴۹ میلیارد مترمکعب و به صورت غیرمجاز ۳/۷ میلیارد مترمکعب است.
به گفته کارشناسان وقتی گفته میشود حدود ۴۷۰ هزار حلقه چاه مجاز و حدود ۳۲۰ هزار حلقه غیرمجاز داریم که سالی ۱۳ تا ۱۴ هزار حلقه مسدود میشود، یعنی نزدیک به ۲۰ تا ۲۲ سال زمان میبرد که همه چاههای غیرمجاز کشور مسدود شوند.
از میان ۴۸۷ هزار حلقه چاه دارای پروانه بهرهبرداری، حدود ۴۱۶ هزار حلقه چاه مربوط به بخش کشاورزی است. تاکنون برای ۴۸۷ هزار حلقه چاه کشاورزی، شرب، صنعت و خدمات پروانه بهرهبرداری صادر شده است. از این تعداد ۴۱۶ هزار حلقه مربوط به بخش کشاورزی است و عمده تخلیه آب سفرههای زیرزمینی مربوط به مصارف این بخش است.
طبق آمارهای وزارت نیرو، ۱۱۴ هزار حلقه چاه غیرمجاز با عمق بیش از ۲۰ متر در کشور وجود دارد. چاههای یاد شده با ۵/۵ میلیارد مترمکعب تخلیه از منابع زیرزمینی تاثیر سنگینی بر منابع این بخش دارند و ۸۰ درصد از تخلیه چاههای غیرمجاز را به خود اختصاص دادهاند. در این بین، ۲۰۰ هزار حلقه چاه کم عمق و چاهک غیرمجاز نیز وجود دارند که تخلیه چندانی از منابع آب زیرزمینی ندارند. این چاهها به طور عمده از آبهای سطحی استفاده کرده و آبدهی یک لیتر در ثانیه دارند.
از سویی در حال حاضر ۴۰۵ دشت کشور ممنوعه است این موضوع بسیار هشداردهنده است چراکه بیش از ۹۵ درصد پتانسیل آب زیرزمینی کشور در این دشتها قرار دارد.
حدود ۴۱ میلیارد مترمکعب برای برداشت از چاههای مجاز کشاورزی در ۶۰۹ محدوده مطالعاتی پروانه بهرهبرداری صادر شده است که طبق برنامه ششم توسعه این میزان باید به ۲۷ میلیارد مترمکعب کاهش یابد. کسری تجمعی آبخوانهای زیرزمینی به ۱۴۰ میلیارد مترمکعب رسیده است. به منظور تعادل بخشی آبخوانها باید ۱۴ میلیارد مترمکعب از برداشت چاههای مجاز کشاورزی کاسته و به رقم ۲۷ میلیارد مترمکعب برسد.
به طور کلی آمارها حاکی است که سالانه ۵/۵ میلیارد مترمکعب از مخازن آب زیرزمینی کشور کسر میشود و اکنون کسری تجمعی سفرههای زیرزمینی به ۱۳۴ میلیارد مترمکعب رسیده و این در حالی است که هر سال کمتر از ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر داریم.
بنابراین کارشناسان معتقدند استحصال بیرویه از منابع آب زیرزمینی با حفر چاههای مجاز و غیرمجاز از جمله دلایلی است که سبب شده منابع آب زیرزمینی به شدت کاهش یابد، زمین در بسیاری از نقاط فرو بنشیند و تنش ناشی از کمبود آب گریبانگیر بسیاری از نقاط کشور شود.
به گفته کارشناسان همراه با فشار روزافزون به منابع آب زیرزمینی، به تدریج سطح آب در چاهها پایین میرود، کیفیت آب در چاهها کاهش مییابد و حتی برخی از چاهها و قناتها خشک میشوند و نیاز به کفشکنی و جابهجایی چاهها پیش میآید و در نتیجه پدیده بسیار خطرناک فرونشست زمین که به آن زلزله خاموش نیز میگویند رخ میدهد و در نهایت آینده زندگی در این مناطق با تهدیدهای جدی مواجه میشود تهدیدهایی که میتواند به مهاجرت از روستا به حاشیه شهرها، لمیزرع شدن زمینهای کشاورزی و قصههای تلخی از این دست بینجامد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد