8 - 12 - 2021
قطعنامه استرداد اموال فرهنگی به کشورهای مبدا
گروه گردشگری- قطعنامه استرداد اموال فرهنگی به مبدا در سازمان ملل تصویب شده است. اما این قطعنامه عطفبهماسبق نشده است. بسیاری از آثار باستانی ایران ۱۵۰ سال گذشته از کشور خارج شدهاند و مجید تختروانچی، نمایند ایران در سازمان ملل درخواست کرده است که آثار تاریخی که بیش از ۵۰ سال از انتقال آنها میگذرد نیز مشمول این قطعنامه شوند. مجمع عمومی سازمان ملل با همراهی حدود ۱۰۰ کشور از جمله جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. در این مجمع قطعنامهای به تصویب رسید که آثار و اموال تاریخی کشورها باید به کشور مبدا برگردد، اما نکته منفی این قطعنامه، عطفبهماسبق نشدن آن است. ایران به بندی از معاهده ۱۹۷۰ یونسکو درباره استرداد اموال تاریخی منتقد است که چرا اموالی که بیش از ۵۰ سال پیش از کشوری به سرقت رفته قابل پیگیری نیستند و عطفبهماسبق نمیشوند و از این به بعد قابل پیگیری هستند نه از آن به قبل.
نقش یونسکو در ممانعت از قاچاق اموال فرهنگی
مجید تختروانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد در نشست مجمع عمومی سازمان ملل برای تصویب قطعنامه استرداد اموال فرهنگی به کشورهای مبدا، از نقش یونسکو در ممانعت از قاچاق اموال فرهنگی تمجید و بر ضرورت افزایش تلاشهای این نهاد به منظور مساعدت در استرداد اموال فرهنگی تاکید کرد و گفت: اموال فرهنگی مبین تاریخ، تمدن و هویت کشورهای خود هستند و مالکیت آن توسط مردم آن کشورها یک حق بشری است. از این رو جامعه بینالمللی مسئولیت مشترک و نیز تعهد حقوقی و اخلاقی به منظور حفظ آنها و از جمله تضمین بازگشت آنها به کشورهای مبدا را دارد. این تعهد فراتر از معاهدات بینالمللی موجود و کشورهای اطراف این معاهدات است.
انتقاد به کنوانسیون ۱۹۷۰
سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد بیان کرد: ایران بر این باور است که کنوانسیون ۱۹۷۰ راجع به ابزارهای ممانعت و پیشگیری انتقال غیرقانونی، صادرات و انتقال مالکیت اموال فرهنگی هیچگاه انتقال اموال فرهنگی را مشروعیت نمیبخشد و از سویی کشورهای عضو این کنوانسیون را از تعهد به بازگرداندن اموال فرهنگی به سرقت رفته یا به طور غیرقانونی خارجشده قبل از لازمالاجرا شدن این کنوانسیون مبرا نمیدارد.
غیراخلاقی بودن انتقالهای دوران گذشته
تختروانچی گفت: جمهوری اسلامی ایران معتقد است که این کنوانسیون باید با توجه به تحولات و با در نظر گرفتن غیربشری، غیراخلاقی بودن و نیز غیرقانونی بودن انتقالهای صورتگرفته در دورهای که کشورهای مبدا تحت استعمار یا نفوذ سیاسی خارجی بوده و حاکمان آنها بر ارزش فرهنگی آثار تاریخی خود واقف نبودند، بهروزرسانی شود.
سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد افزود: جمهوری اسلامی ایران همچنین بر این اعتقاد است که با توجه به ماهیت این اموال فرهنگی که میراث مشترک بشریت است نمیتوانند مشمول اقدامات یکجانبه قهری و اقدامات اجرایی دیگر شوند.
جلوگیری از تامین مالی تروریسم از قاچاق اموال فرهنگی
تختروانچی گفت: جمهوری اسلامی ایران همچنین خشنودی خود را نسبت به گنجانده شدن پیشنهاد هیات نمایندگی ایران نزد سازمان ملل در قطعنامه مصوب این مجمع مبنی بر جلوگیری از تامین مالی تروریسم از طریق قاچاق اموال فرهنگی و همچنین ضرورت بازگرداندن اموال فرهنگی مذکور به کشورهای مبدا اعلام کرد.
سفیر ایران در سازمان ملل متحد همچنین جامعه بینالمللی را نسبت به حفاریهای غیرقانونی در زیر مسجدالاقصی توسط رژیم صهیونیستی تحذیر کرد و گفت: ادامه این روند که منجر به تخریب مسجدالاقصی میشود موجب تهدید صلح و امنیت بینالمللی خواهد شد.
نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران همچنین پیشنهاد تشکیل کارگروهی با حضور کشورهای مجمع تمدنهای کهن و نیز کشورهای مبدا اموال فرهنگی را داد که وظیفه اصلی آن ایجاد یک برنامه اقدام مشترک برای بازگرداندن اموال فرهنگی است.
تختروانچی همچنین آمادگی ایران را برای همکاری به منظور حفظ و مراقبت از آثار تمدن ایران که در کشورهای همسایه هستند، اعلام کرد.
سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل از دبیرکل سازمان ملل و مدیرکل یونسکو به دلیل تهیه گزارش تحت دستور کار استرداد اموال فرهنگی به کشورهای مبدا و نقش یونسکو در ممانعت از قاچاق اموال فرهنگی استقبال و تمجید و بر ضرورت افزایش تلاشهای یونسکو به منظور مساعدت در استرداد اموال فرهنگی تاکید کرد.
تختروانچی همچنین از تلاشهای یونان به منظور تسهیل مذاکرات قطعنامه مربوط به استرداد اموال فرهنگی به کشورهای مبدا قدردانی کرد.
اشیایی که ۱۵۰ سال پیش خارج شدهاند
کارشناسان موزهداری معتقدند ایران اشیا و اموال فرهنگی ارزشمندی دارد که از ۱۵۰ سال پیش از کشور خارج شدهاند و اعتراض ایران برای استرداد این اشیا است نه آثاری که اخیرا قاچاق شده و به سرقت رفتهاند.
در همین حال علیرضا دبیرینژاد، رییس کتابخانه و موزه ملک به «جهان صنعت» گفت: اموال و اشیای باستانی گرانقدر ایران از ۱۵۰ سال گذشته تاکنون خارج شده است و بسیاری از آثار تمدنی کشورمان که در خارج از کشور وجود دارند، به دلیل خروجهای رسمی و غیررسمی از کشور ، اکنون در موزههای معتبر جهانی مانند موزه لوور و موزه بریتانیا نگهداری میشوند.
او افزود: مساله ایران قاچاقهای کنونی اموال تاریخی و اشیای باستانی نیست. دلیل اعتراض ایران آن است که بتواند برای اشیایی که سالها قبل از ایران خارج شدهاند، اعتراض کرده و مدعی شود. این چالش وجود دارد که به دلیل تغییرات دولتها و مرزها، قادر به تفکیک نباشیم.
دبیرینژاد گفت: طی ۱۵۰ سال اخیر کشورهای بسیاری شکل گرفتهاند و ایران فرهنگی بزرگ تفکیک شده و برخی بخشهایش جدا شدهاند. آثاری که در موزه لوور فرانسه و موزه بریتانیا نگهداری میشود، مدت زمان زیادی است که از کشور خارج شدهاند و به نوعی جزو اشیای قدیمی این موزهها شدهاند.
او افزود: ایران و چند کشور که دارای تمدنهای بزرگ بودهاند مانند مصر و یونان بیشترین ضررها را از مطالعات استعماری و کارشناسی متحمل شدهاند. در واقع اعتراض ایران به این امر است که قانون را عطف به گذشته بدهند و بتوانند در رابطه با آثاری که در گذشته از کشور خارج شده است، مدعی شوند.
دبیری نژاد در پاسخ به این پرسش که ایران امانتدار خوبی برای اموال فرهنگی نیست، بیان کرد: ما این اموال فرهنگی را میراث مشترک بشری تلقی میکنیم. بهویژه ابرموزههای بزرگ که مجموعههای مختلفی از تمدنهای کشورها را دارند موزههای مادر برای کل بشریت هستند. درست است که مالکیت حقوقی اشیای تاریخی متعلق به فرانسه است اما این استدلال که ما خوب نگهداری نمیکنیم و موزههای دیگر بهتر نگهداری میکنند پس ادعایی نداشته باشیم پسندیده نیست.
او افزود: قیاسها درست نیست که بگوییم شرایط لوور از همه موزههای ما بهتر است.
در دوران کرونایی تصاویری از لوور داشتم که سوسک و حشره به جان اشیای تاریخی افتاده بودند. یا به لحاظ تکنولوژی از موزههای ما جلوتر نیستند.
بسیاری از فضاها به شکل سنتی حفظ شده است. موزههای ما کمبودهایی دارند اما همه غیراستاندارد نیستند. به نظر میرسد چون درون خانواده اختلاف داریم پس همپیمان شویم با بیرون خانواده منطقی نیست. در کشورهای خلیجفارس آثار ایران را به نام خود ثبت کردهاند.
دبیرینژاد گفت: اکنون در کشورهای خلیج فارس با حذف نام ایران، آثار ایران را معرفی میکنند و اگر پیگیری نکنیم شاهد تحریفهای تاریخی و فرهنگی نیز خواهیم بود. اعتراضات ایران و ادعاهای اینگونه کمک میکند موضوع به فراموشی نرود.
استرداد ۱۵ شیء تاریخی
هر دو تا سه سال مجمع ملل متحد قطعنامه جدیدی درباره استرداد اموال فرهنگی و تاریخی به کشور مبدا صادر میکند و پیش از این نیز ایران اعتراض کرده است. قبلا هم نامههایی از سمت وزارت میراث فرهنگی به وزارت امور خارجه ارسال میشد تا در محافل بینالمللی درباره بندهایی از این قطعنامه اعتراض شود. ابراهیم شقاقی مدیر کل حقوقی وزارت میراث فرهنگی به مهر گفت: در کنوانسیون ۱۹۷۰ بندی وجود دارد که در آن اشاره شده اموالی که ۵۰ سال پیش به سرقت رفتهاند یا به هر دلیلی به کشور دیگری منتقل شدهاند مشمول قوانین استرداد به کشور مبدا نمیشوند به نظر ما این یک اشکال است که باید اصلاح شود و بارها در قطعنامههای قبلی به این موضوع اعتراض کرده بودیم اما هیچ اتفاق جدیدی نیفتاد.
او ادامه داد: کشورهایی مانند مصر یا ایران دارای تمدن هستند بنابراین این تقاضا را داشتیم که اصلاحی صورت گیرد. اعتراض کردیم چرا نباید آثاری که ۵۰ سال پیش از کشور به هر دلیلی به صورت غیر قانونی منتقل شده به کشور مبدأ برگردد؟ مگر مال سرقتی به مرور زمان به مال حلال تبدیل میشود؟ در قوانین داخلی اگر شیء بعد از صد سال هم کشف شود، باز هم باید به کشور مبدا برگردد.
شقاقی گفت: کشورهایی که مخالف این نقد ایران و کشورهای دارای تمدن هستند، جزو کشورهای اروپایی محسوب میشوند که بسیاری از اشیای باستانی ما را در اختیار دارند بنابراین طبیعی است توجهی به این نقد نباید داشته باشند چون در آن صورت باید اشیای ما را به کشورمان برگردانند. بیشتر آثار ما در موزههای خصوصی و عمومی کشورهای اروپایی است. ما چند شیء از آن کشورها داریم که در اختیارمان باشد؟ هیچی. بنابراین آنها هستند که مخالفت میکنند. در بندی از ماده چهار قطعنامه ۱۹۷۰ نیز اعلام شده اشیایی که توسط هیاتهای باستانی به دست میآیند تا پیش از تصویب این کنوانسیون مشمول برگشت به مبدا نمیشوند. این مورد نیز مورد اعتراض ایران است.
او همچنین در پاسخ به این سوال که در دورههای گذشته اعلام شده بود قرار است سرباز هخامنشی دوم و تعدادی دیگر از اشیای تاریخی به ایران برگردد بیان کرد: مدتی به دلیل شیوع ویروس کرونا پروازهای خارجی انجام نمیشد ما هم در این زمینه دچار مشکل بودیم. ولی به زودی با پیگیریهای وزیر میراث فرهنگی در سطح بینالمللی شاهد اتفاقات جدیدی خواهیم بود از جمله اینکه حدود ۱۵ شیء بینالمللی داریم که تا قبل از اتمام سال ۱۴۰۰ به ایران برگشت داده خواهد شد گزارش این موضوع پس از انجام مراحل نهایی اعلام میشود.
قاچاق اموال فرهنگی دنیا را تحتتاثیر
قرار میدهد
در قطعنامه مربوط به استرداد اموال فرهنگی به کشورهای مبدا با اشاره بر اهمیت استرداد و بازگرداندن اموال فرهنگی برای کشورهای مبدا که ارزش معنوی، تاریخی و فرهنگی اساسی دارد، آمده است که قاچاق غیرقانونی اموال فرهنگی همه مناطق جهان را تحتتاثیر قرار میدهد و هر کشوری میتواند در عین حال منبع، ترانزیت و منطقه مقصد نهایی باشد. در این قطعنامه از کشورهای عضو، موسسات فرهنگی و آموزشی، موزهها و جامعه مدنی به دلیل تلاشهایشان برای مبارزه با تجارت غیرقانونی و قاچاق اموال فرهنگی قدردانی شده و از همه ابتکارات، از سوی دولتها، موسسات یا افراد خصوصی، برای بازگرداندن داوطلبانه اموال فرهنگی که به طور غیرقانونی تصاحب شده، استقبال شده است.
در این قطعنامه با ابراز نگرانی از تداوم قاچاق غیرقانونی اموال فرهنگی و آسیبهای ناشی از آن به میراث فرهنگی ملتها، از اینکه اموال فرهنگی، از جمله اماکن مذهبی و اشیای آیینی، به طور فزایندهای مورد حملات تروریستی و شبهنظامیان غیرقانونی قرار میگیرد ابراز نگرانی عمیق شده است.
در این قطعنامه همچنین در مورد از دست دادن، تخریب، سرقت، غارت، حذف غیرقانونی یا اختلاس و صدور غیرقانونی اموال فرهنگی از اماکن باستانی، موزهها، کتابخانهها، بایگانیها و سایر مکانها و هرگونه اقدام خرابکارانه یا آسیبرسانی به اموال فرهنگی، به ویژه در مناطق در جنگ از جمله سرزمینهای اشغالی، خواه این درگیریهای مسلحانه بینالمللی باشند یا داخلی، ابراز نگرانی عمیق شده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد