25 - 11 - 2021
نگرانی و ناامیدی گروسی
گروه سیاسی- فقط چهار روز تا آغاز هفتمین دور از مذاکرات احیای برجام در وین مانده و وضعیت به غایت پیچیده و حساس است. شورای حکام دیروز درحالی نشست مجازی خود با محوریت ایران را آغاز کرد که رافائل گروسی مدیرکل سازمان بینالمللی انرژی اتمی تازه از تهران برگشته و از قضا نگرانیهایش نیز رفع نشده بود.
مذاکرات بینتیجه
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در اظهارات آغازین خود در جلسه دیروز شورای حکام نتیجه رایزنیهای اخیرش با مقامات ایرانی و تحولات روابط آژانس و ایران را تشریح کرد. او که نشست خبری خود در بازگشت از تهران را لغو و اظهاراتش را به شروع اجلاس شورای حکام موکول کرده بود، حرفهای ناامیدکنندهای زد و از بینتیجه ماندن مذاکرات خبر داد! آن هم در حالی که محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان وقتی با او ملاقات کرد، به نقل از او گفت که ایران هیچ انحرافی در برنامه هستهای خود نداشته و با این حرف فضای امیدوارکنندهای را ترسیم کرد. اگرچه تحلیلگران این حوزه با اتکا به تجربه و سفرهای پیشین مدیران کل آژانس بینالمللی انرژی هستهای میدانستند که نباید این تعارفات سیاسی را جدی گرفت و باید منتظر گزارش نهایی گروسی ماند.
گروسی دیروز در سخنرانی آغازین خود گفت: «علیرغم تمام تلاشهایم، این مذاکرات و رایزنیهای گسترده برای پرداختن به مسائل باقیمانده پادمانی ایران که جزئیات آن در این دو گزارش آمده است، بینتیجه ماند.»
بیانیهای که آژانس بینالمللی انرژی اتمی منتشر کرد نیز امیدوارکننده نبود. در این بیانیه آمده است: تا ۳۲ فوریه ۲۰۲۱، آژانس اجرای تعهدات هستهای ایران تحت برجام را راستیآزمایی کرده و بر آنها نظارت داشته است. اگرچه، از آن تاریخ به بعد، این فعالیتها در نتیجه تصمیم ایران برای متوقف کردن اجرای تعهدات هستهایاش تحت برجام، از جمله پروتکل الحاقی به طور جدی تضعیف شدهاند.
در این بیانیه همچنین به نقل از گروسی آمده است: در غیاب دسترسی منظم آژانس به تجهیزات دیدهبانی و نظارتی در تمامی تاسیسات اتمی و محلهایی در ایران که مرتبط با برجام هستند، آژانس بر این عقیده است توافق موقتی که من در فوریه ۲۰۲۱ با ایران انجام دادم، حفظ تداوم وقوف ما [به فعالیتهای ایران] را تسهیل کرد. اگرچه، تمدید مکرر توافق که اکنون نه ماه است برقرار است، در حال تبدیل شدن به چالشی مهم در توان آژانس برای بازیابی تداوم مطلع بودن آن است.
مدیرکل آژانس اما در ادامه سخنانش گفت: از این گذشته، برخلاف توافقی که میان آژانس و ایران در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۱ انجام شد، عدم دسترسی به سایت کرج به معنای این بوده است که احیای دیدهبانی و نظارت در تمامی تاسیسات و محلهای مرتبط با برجام نمیتواند به تمامی انجام شود. این موضوع به طور جدی بر توان آژانس بر تداوم وقوف بر [فعالیتها در] این سایت که تا حد زیادی برای بازگشت به برجام ضروری دانسته شده، اثر میگذارد.
نگرانیهای آژانس
وی خطاب به رییس جلسه بیان کرد: شما همچنین گزارش مرا تحت عنوان توافق پادمانی ان.پی.تی با جمهوری اسلامی ایران دریافت کردهاید که اقدامات آژانس را، از زمان آخرین گزارشم، برای شفافسازی سوالات مربوط به صحت اظهارات ایران تحت توافق پادمانی و پروتکل الحاقی آن تشریح میکند. وجود ذرات اورانیوم دارای منشاء انسانی در سه محل در ایران که به آژانس اعلام نشدهاند، همچنین وجود ذرات تغییریافته ایزوتوپی در یکی از این محلها، به وضوح نشان میدهد مواد هستهای یا تجهیزات آلوده به مواد هستهای در این محلها وجود داشته است.
او همچنین گفت: من همچنین نگران دفعاتی هستم که بازرسان آژانس در تاسیسات هستهای ایران توسط ماموران امنیتی مورد بازرسیهای بدنی قرار میگیرند. من درخواستم از ایران را برای انجام دادن اقداماتی فوری در راستای اصلاح این وضعیت، اجرای روندهای امنیتی سازگار با شیوههای مورد قبول بینالمللی در تاسیسات هستهای و اجرای تعهدات قانونیاش در زمینه مصونیت آژانس و بازرسان آن تکرار میکنم.
لازم به ذکر است که گروسی در نشست خبری بعد از نشست حکام نیز گفت: «زمان برای دستیابی آژانس به یک توافق به منظور پایان دادن به بنبست بر سر نصب دوربینهای مداربسته در کارگاه قطعات سانتریفیوژ (در ایران) که در ماه ژوئن هدف یک خرابکاری آشکار قرار گرفته بود، رو به اتمام است.»
او با اشاره به مجتمع تسا در کرج افزود: «ما در آستانه رسیدن به نقطهای هستیم که نمیتوانم تداوم آگاهی نسبت به این مرکز را تضمین کنم.»
تزریق امیدواری به سبک اولیانوف
گزارش گروسی ناامیدکننده بود اما هنوز هم جای امیدواری هست. مشخصا به این خاطر که چیزی تا دور جدید مذاکرات نمانده و احتمال بیشتر آن است که اعضای شورای حکام برای صدور قطعنامه علیه ایران عجله نکنند. درست است که فرانسویها قبلا خواستار برخورد قاطع با ایران شده بودند و موضوع آمریکاییها نیز در این راستا روشن است اما هنوز هم ایران طرفدارانی دارد؛ مثل چین و روسیه. شاهد آنکه میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین روز گذشته در صفحه توئیتر خود نوشت: «جلسه شورای حکام آژانس امروز برگزار میشود. به خاطر شرایط قرنطینه در اتریش، این نشست تماما به شکل مجازی برگزار میشود. مانند همیشه، تمرکز بر برنامه هستهای ایران خواهد بود اما هنوز انتظار نمیرود در این باره تصمیمگیری شود.»
وی همچنین نوشت: «رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفته که دیدارش از ایران بینتیجه مانده است. توافق کامل حاصل نشده اما وی به همکاری با طرف ایرانی برای حل و فصل مشکلات اصلی ادامه خواهد داد. روسیه از تلاشهای وی حمایت میکند.»
امیدی که اولیانوف با جمله آخر تزریق میکند را البته خیلی هم نباید جدی گرفت چرا که این شورا ۳۴ عضو دیگر هم دارد و بسیاری از آنان تحتتاثیر سیاست طرفهای غربی قرار دارند.
از همین رو است که تحلیل و پیشبینی نتیجه این اجلاس برای تحلیلگران و مشخصا تحلیلگران داخلی که علیرغم همه نشانههای منفی، امیدوار به نتیجه مثبت هستند؛ سخت شده است.
قطعنامه یا انتظار
حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بینالمللی در گفتوگو با «جهان صنعت» بر اهمیت اظهارات و گزارش گروسی در نشست شورای حکام تاکید کرد و گفت: «او گفته که ما در مسائل پادمانی با ایران توافق نکردیم. اشاره او به این انتظار آژانس بینالمللی انرژی اتمی است که ایران در چارچوب برجام به تعهدات خود عمل کند. این درحالی است که ایران اصرار دارد چون طرف مقابل به تعهدات خود پایبند نبوده است، ما هم به تعهدات خود برنمیگردیم.»
وی افزود: «مساله حائز اهمیت دیگر سوالاتی است که آژانس دارد. ظاهرا و با وجود اینکه آقای اسلامی اعلام کرد که ما به سوالات آژانس پاسخ دادهایم، از سخنان آقای گروسی میتوان فهمید که پاسخهای ایران را قانعکننده و کافی ندانستهاند. در واقع از اینجا هم میتوان فهمید که نگاه آقای گروسی به مساله منفی است. او گفته که ما آمادگی کامل برای ادامه گفتوگوها را داریم اما مشخص است که موضوع سیاسی است و در چارچوب مسائل فنی و تخصصی که وظیفه اصلی آژانس است عمل نمیکنند و به سوی فضاسازیهای سیاسی که عمدتا دست آمریکا و کشورهای اروپایی عضو برجام است، میرود.»این کارشناس مسائل بینالمللی ادامه داد: «بر همین اساس پیشبینی اینکه شورای حکام چه اقدامی انجام دهد، سخت و دشوار است. به هرحال اگر شورای حکام به سوی صدور یک قطعنامه سخت و منفی علیه ایران برود، شروع یک پروندهسازی جدید علیه ما خواهد بود و اصلا مناسب نیست.
امیدوارم که شورای حکام وارد این بازی نشود چون در این صورت ایران هم به فعالیتهای رادیکال و اقدامات متقابل دست میزند و احتمالا سطح همکاریهای خود با آژانس را از سطح فعلی هم بیشتر کاهش خواهد داد.»
وی تاکید کرد: «به نظر من به نفع همه است که شورای حکام منتظر نتیجه مذاکرات ایران با ۱+۴ در وین که از هشتم آذر شروع میشود، بماند چون موضوعاتی که الان بین ایران و آژانس مطرح است اینطور که به نظر میرسد بیشتر با رویکرد سیاسی قابل حل است.»بهشتیپور با تاکید دوباره بر اینکه پیشبینی اقدام شورای حکام دشوار است، ابراز امیدواری کرد که «کار به صدور قطعنامه جدید علیه ایران نرسد و به سوی راهحل مسالمتآمیز رفته و در مذاکرات پیش رو به نتیجه برسند.»وی همچنین گفت: «صدور احتمالی قطعنامه علیه ایران یک بازی کاملا سیاسی است.
آمریکا، آلمان، انگلیس و فرانسه ازجمله کشورهای علیه ایران در این قضیه هستند اما کشورهایی مثل روسیه و چین هم هشدارهایی در این رابطه دادهاند. فعلا گزارشهای منفی در جهت صدور قطعنامه بیشتر است اما ممکن است مثل سه ماه قبل منتظر راهکار جدید و مسالمتآمیز بمانند.»
این کارشناس مسائل بینالمللی همچنین به طرف داخلی توصیه کرد که به همکاریهای خود با آژانس بینالمللی انرژی اتمی ادامه دهد چون در غیر این صورت و ایجاد هر نوع مشکل در روابط فیمابین سوژه و فرصت مناسبی در دست دشمنان ایران است برای اعمال فشار بیشتر به ایران.»
نگاه بدبینانه
سیدجلال ساداتیان، کارشناس مسائل بینالملل اما بدبینتر از این حرفهاست. او در گفتوگو با «جهان صنعت» اینکه شورای حکام منتظر مشاهده نتیجه مذاکرات برجامی پیش رو بماند را بعید دانسته و میگوید: «به نظر من دو خط مجزا وجود دارد. یک خط آقای گروسی است و اگر قرار بود منتظر نتیجه مذاکرات بمانند، صبر کرده و بعد از آن به تهران میآمد. او اما قبل از این مذاکرات آمد چون عجله داشت که نتیجه سفر خود را به اجلاس شورای حکام برساند. بعد از این سفر هم برخلاف اظهارات آقای اسلامی که از توافق درباره گفتوگو خبر داده بود، از بینتیجه ماندن گفتوگوها گفته است. طبیعتا در گزارش خود نیز همین را لحاظ کرده و میگوید با ایران در بحث پادمانی یعنی ترتیبات نظارتی مشمول بر فعال کردن دوربینها توافق نکرده است.»
وی افزود: «میدانید در ایران و بر اساس مصوبه مجلس هر چه که تاکنون ضبط شده باید از بین برود و به آژانس داده نشود، گروسی برای تعیین تکلیف این فیلمها آمده بود و حالا میگوید مذاکراتش بینتیجه بوده است. نکته دیگر اینکه او هنوز اجازه بازدید از سایتهایی مثل سایت کرج را هم نگرفته است. اگر خاطرتان باشد وقتی هم که قطعنامه اول را صادر کردند، آقای گروسی و همراهانش برای یک بار اجازه گرفت تا یکی از سایتهای مورد نظر آنها که به گفته ایران مرکز نظامی بود را بازدید کند. سایت دیگری که آژانس اصرار به بازدید از آن داشت هم کرج بود که ایران به خاطر صورت گرفتن خرابکاری و انتظار برای مشخص شدن نتیجه تحقیقات، اجازه این بازرسی را نداد.»این کارشناس مسائل بینالمللی در پاسخ به اینکه آیا نظر مثبت چین و روسیه در این مرحله تاثیری در عملکرد شورای حکام خواهد داشت یا نه، گفت: «به نظر من طرف مقابل تلاش خود را میکند تا از طریق آژانس به ایران فشار بیشتری وارد کنند. در نتیجه بعید میدانم که اگر آژانس گزارش منفی علیه ایران بدهد و پرونده را به شورای امنیت احاله کند، چین و روسیه دست به وتو بزنند. به نظر من آنها در آن مرحله با وجود اظهارات مثبتی که دارند، کمکی به ایران نخواهند کرد.»ساداتیان وضعیت را کاملا پیچیده توصیف کرد و گفت: «آمریکاییها به دنبال این هستند که به شکلی به برجام دست پیدا کرده و از آن طریق ایران را تحت فشار قرار دهند. البته از آنجایی که اکنون عضو برجام نیستند نمیتوانند از مکانسیم ماشه استفاده کنند. ضمن اینکه اروپاییها هم هنوز خیلی با آنها همراهی نکردهاند. اما اگر بتوانند بار دیگر موضوع را از طریق شورای امنیت پیش ببرند و قطعنامه جدیدی علیه ایران تصویب شود، شرایط قدری فرق خواهد کرد و دیگر نیازی نیست آمریکا عضو برجام شود و از همان قالب شورای امنیت فشارهای مد نظر خود را به ایران وارد خواهد کرد.»
منتظر نتیجه
همانطور که کارشناسان تاکید میکنند، وضعیت پیچیده است و پیشبینی تصمیم شورای حکام هم کار سادهای نیست. شواهد عمدتا ما را به سوی سناریو بدبینانه یعنی صدور قطعنامه و رسیدن کار به شورای امنیت میبرد. آن تمایل به حل و فصل مساله که داریم اما سبب میشود که همچنان درصدی از خوشبینی را لحاظ کرده و به این فکر کنیم که اعضای شورای حکام این تصمیمگیری را به تعویق انداخته و مثل دفعه قبل یک بار دیگر به مذاکرات بین ایران و اعضای برجامی فرصت دهند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد