20 - 11 - 2021
مسیر طولانی و پیچیده توافق هستهای
نادر کریمیجونی- پرسش مهم این است؛ آیا اراده کافی برای حل منازعه پیش آمده در پرونده برجام نزد دو طرف اصلی اختلاف وجود دارد؟ اراده برای حل مشکل موضوعی است که اخیرا ولادیمیر پوتین درباره آن با طرفهای منازعه صحبت و ابراز امیدواری کرده است که همگان اراده لازم برای به ثمر رسیدن گفتوگوها و دست یافتن به یک راهحل را داشته باشند. از این جهت نه فقط برای ناظران و تحلیلگران که برای شهروندان ایرانی این سوال مهم مطرح است که آیا در ایران و ایالاتمتحده، اراده کافی و لازم برای حصول نتیجه مطلوب در گفتوگوهایی که در روزهای آینده در وین برگزار میشود وجود دارد یا مانند آنچه در زمان مذاکره سیدعباس عراقچی روی میداد، هیچ امیدی برای حصول توافق وجود ندارد.البته غربیها در همین هفتههای اخیر بارها لبه تیز شمشیر خود را به ایران نشان داده و وانمود کردهاند که چندان احتیاج و اصراری به حصول توافق ندارند. آنچه طرح ایالاتمتحده برای توافق گام به گام با ایران خوانده میشود و از آن در جریان گفتوگوهای هماهنگی میان مقامات ایالاتمتحده و اسراییل رونمایی شد در واقع همان حرفهای گذشته واشنگتن بود که اینبار در قالب جدیدی ارائه شد. اگرچه مقامات کاخ سفید وانمود کردند که طرحشان محرمانه به اسراییلیها ارائه شده اما انتشار برنامهریزی شده و هدفمند این طرح در واقع حاوی این پیام به ایران بود که ایالات متحده در موقعیت فعلی حاضر به توافق با چیزی بیش از این طرح نیست. آمریکاییها همچنین با متحدان خود در اسراییل و خلیجفارس دیدار کردند تا اعلام کنند که برای اجرای طرح خود با متحدان خویش هماهنگ شدهاند و نظر مثبت ایشان را کسب کردهاند. در این صورت گمان میرود مخالفت تلآویو با طرح ایالاتمتحده برای توافق با ایران، سناریویی هماهنگشده با کاخ سفید باشد.در طرف دیگر جبهه غربیها، پاریس، لندن و برلین مواضع سرسختانهای گرفتهاند تا همراهی خویش با واشنگتن را نشان دهند. بهویژه با نزدیک شدن به زمان برگزاری نشست آژانس بینالمللی انرژی هستهای و سفر این هفته رافائل گروسی مدیرکل آژانس به تهران، سه کشور یادشده هماهنگی و انسجام بیشتری نشان داده و موضع سختتری علیه تهران گرفتهاند. در گذشته نیز این سه کشور بدون آنکه به عدم عمل به تعهداتشان در قبال ایران اشاره کنند همواره مواضعی در جهت سرزنش و یا هشدار به ایران گرفته و از تهران خواستهاند تا به نقض تعهدات برجامی خود پایان دهد در مذاکرات پیشرو نیز به ویژه فرانسه نقش پلیس بد را بر عهده گرفته و طی هفتههای اخیر دستکم دو بار به ایران درباره فاصله گرفتن از تعهداتش در توافق هستهای هشدار داده است. به طور کلی سه کشور اروپایی مانند ایالاتمتحده بهگونهای رفتار کردهاند که نشان دهند کیفیت توافق برایشان مهمتر و بااولویتتر از سرعت توافق است. با این حال کشورهای اروپایی از هر تحولی که به فروپاشی برجام بینجامد نگران و ناخرسند هستند و به همین علت در واقع آنها بودند که ایالاتمتحده را برای بازگشت به توافق هستهای و امتیاز دادن به ایران تشویق کردهاند.
با اینکه پاریس، برلین و لندن به تعهدات تصریحشده خود در توافق هستهای عمل نکردهاند ولی نسبت به پایداری توافق هستهای با ایران متعهد بوده و همواره بر آن پای فشردهاند. شاید یکی از عللی که باعث شده تا کشورهای مذکور نقض تعهدات ایران را با عمل متقابل پاسخ ندهند، همین علاقه به حفظ برجام باشد.
اما در تهران، شرطهای گذاشته شده برای بازگشت ایران به تعهدات مندرج در توافق هستهای شرطهایی است که پذیرش آن از سوی طرفهای اروپایی و ایالات متحده، دور از ذهن به نظر میرسد. چندان اهمیتی ندارد که شرطهای بیانشده از سوی ایران، آیا بحق است یا نه، و یا ایران در شرطگذاری محق است یا نیست، آنچه اهمیت دارد این است که با وجود شرطهای ایران، اصولا حصول توافق چقدر شانس دارد؟ اینکه ایالات متحده همه تحریمهای اعمالشده پس از خروج آن کشور از توافق هستهای را بردارد و در مورد عدم خروج خود از این توافق در سالهای آینده تضمین بدهد و نیز منتظر راستیآزمایی برداشتن تحریمها، از سوی ایران بماند خواستههایی قابل درک اما پیچیده است که قبول آن از سوی اروپاییها و ایالات متحده، دور از ذهن به نظر میرسد. علاوه بر این ایران تقاضای دریافت غرامت خروج از برجام را از ایالات متحده مطرح کرده که اجرایی شدن آن از تقاضای پیشین دشوارتر است چراکه دولت بایدن حتی در مورد همین دولت نیز نمیتواند پایبندی تمامعیار به تعهدات برجام ایالات متحده را تضمین کند چه رسد به اینکه در قبال خروج از توافق هستهای که در زمان دولت پیشین رخ داده و هنوز آن تصمیم در سنا و کنگره هواداران زیادی دارد، به ایران غرامت و خسارت دهد.
آرایش فعلی آرا و نظرات دو طرف، دسترسی به توافق را دور از ذهن کرده است به ویژه آنکه تهران تحت حمایتهای روسیه و چین و به لطف همکاریهای اقتصادی با کشورهای اطرافش و نیز کشورهای اوراسیا و اعضای پیمان شانگهای، اکنون نیاز مبرم و حیاتی به رفع تحریمها ندارد و میتواند از موضع اقتدار با طرفهای اروپایی و ایالات متحده سخن بگوید. به همین دلیل چندان دور از ذهن و عجیب نیست که در گفتوگوها پیشتوافقی حاصل نشود و امیدها به دورههای بعدی مذاکرات معطوف شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد