12 - 12 - 2019
ناقوس مرگ در یکقدمی تهران
گروه انرژی – چالشهای کشور در حوزه آب به قدری زیاد شده است که دیگر از نگرانی برای تامین آب مورد نیاز بخش شرب، کشاورزی، صنعتی و… گذشته و مدتهاست که ناقوس مرگ را به صدا درآورده است. فاجعه بلعیده شدن در کمین شهرها و روستا نشسته، فاجعهای که هماکنون پایتختنشینان را هم تهدید میکند. اما ظاهرا نگرانی برای این عارضه وجود ندارد چرا که اگر داشت کاری برای آن انجام میشد.
بدون شک مقصر فرونشست زمین فقط دولت کنونی نیست و همه دولتها در طول نیم قرن اخیر یعنی از زمانی که بیلان دشتها شروع به منفی شدن کردن در این فاجعه مقصرند اما اکنون فارغ از اینکه چه چیزی یا چه کسی مقصر است باید برای مهار این بحران کاری انجام شود.
چند سالی میشود دشتهای ایران یکی پس از دیگری فرو میروند، گفته میشود در ۳۰۰ دشت کشور با پدیده فرونشست زمین مواجه هستیم و این پدیده در برخی مناطق به فروچاله تبدیل شده است، چالههایی که بیشتر به چاه شباهت دارند.
رسیدن فروچالهها به مناطق مسکونی و بالا رفتن احتمال وقوع آن در مناطق شهری و روستایی، زنگ خطر و بحرانی شدن شرایط بروز این پدیدهها را به صدا درآورده است. پدیدههایی که میتواند از بسیاری از بلایای طبیعی خطرناکتر باشد، زیرا آسیبهای ناشی از بلایای طبیعی را به شدت افزایش خواهد داد.
ایران در سالهای اخیر به دلیل کاهش میزان بارندگی، افزایش جمعیت و توسعه فعالیتهای کشاورزی با پدیده فرونشست مواجه شده است و بارشهای متعدد ابتدای سالجاری نیز نتوانسته مانعی در پیشروی این معضل زیستمحیطی باشد.
عمده آبخوانهای دشتهای مهم و اصلی کشور همچنان بیلان منفی و تراز آبی بسیار پایینی دارند که به هیچوجه با یک دوره بارش خوب متعادل نمیشوند.
طبق آمار و اطلاعات وزارت نیرو، سطح آب زیرزمینی در اغلب دشتهای کشور افت شدیدی دارد و تاکنون بیش از ۴۰۰ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی کشور در شرایط ممنوعه و بحرانی قرار گرفتهاند.
فرونشست زمین در سایه بحران آب
کارشناسان بروز فرونشست را به عوامل مختلفی مرتبط میدانند، اما همگان روی یک عامل توافق دارند؛ بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی و پایین رفتن سطح این ذخایر آبی.
در حال حاضر در بسیاری از نواحی کشور سطح سفرههای آب زیرزمینی افت کرده و با توجه به خشکسالیهای اخیر افزایش بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی تشدید شده و خسارات غیرقابل جبرانی را بر منابع آب زیرزمینی کشور وارد آورده است.
ایجاد پدیده فرونشست در بیشتر دشتهای ایران، بهویژه در دشتهای کبودرآهنگ، همدان، ورامین، تهران، مشهد و نیشابور همچنین دشتهای استانهای کرمان و اصفهان و قزوین قابل مشاهده است.
آنچیزی که در حال حاضر در شهر تهران در حال رخ دادن است و ما با آن طرف هستیم، فرونشست زمین به دلایل فعالیتهای انسانی است.در حقیقت عامل عمده فرونشست زمین در تهران و خیلی از دشتهای کشور، برداشت بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی و کنترل بیرویه آبهای سطحی است که باعث میشود سفرههای زیرزمینی تغذیه نشوند. یعنی ما همزمان که ورود آب را به روی سفرههای زیرزمینی بستهایم، میزان بسیار زیادی هم از آب آنها برداشت کردهایم.
تحقیقات نشان میدهد تهران چیزی حدود ۳۶ سانتیمتر فرونشست دارد. در یک سال گذشته میزان فرونشست زمین در شهریار ۲۲ سانتیمتر و در دهه گذشته در کل تهران ۲متر بوده است.
چه باید کرد
به گفته کارشناسان ابعاد این فاجعه به قدری نگرانکننده است که دیگر صحبت از احتمال آسیب دیدن خطوط انتقال برق یا جادهها، شهرکهای صنعتی و منازل محمدشهر کرج و اشتهارد و فتحآباد نیست بلکه با توجه به وقوع شکافهای عمیق در دشت شهریار، معینآباد، ورامین و ابردژ، زلزلهای خاموش در یکقدمی تهران است.
از این رو باید برنامهریزی دقیقی برای این محدودهها صورت گیرد و برنامهریزی در این محدودهها باید در مسیری باشد که وابستگی به آب زیرزمینی در کشور کاهش یابد و بتوان مصرف آب زیرزمینی را کمتر کرد تا وضعیت آبخوانها به حالت پایدار بازگردد. در این صورت میتوان کشاورزی و صنایع پایداری را برای این مناطق متصور شد.
در همین راستا یک کارشناس محیط زیست معتقد است برای مهر این بحران نخستین کار توقف سریع ورود مهاجر به استانهای قزوین، البرز، تهران و قم است. و هرنوع ساختوساز جدید در کلانشهرهای تهران و کرج باید متوقف شود. ساختمانهایی کلنگی محسوب شوند که دستکم ۸۰ سال از عمر آنها گذشته باشد. پایتخت سیاسی از تهران جابهجا شود .
این کارشناس تاکید دارد برای مهار شکافها، فروچالههای طولی و نشست زمین باید بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی را به سرعت به آستانه میزان تغذیه کاهش دهیم. همه چاههای غیرمجاز باید پلمب شده و اجازه بهرهبرداری غیرمجاز به چاههای مجاز ندهیم.
درویش بر این باور است که کنتورهای حجمی را باید جدی گرفت و البته فقط نصب کنتورها مهم نیست چرا که در نیشابور همه چاهها کنتور حجمی داشتند، اما اغلب آنها به دلیل نقص از کارایی افتاده بودند.
به گفته وی باید توزیع عادلانه ثروت در دستور کار قرار گیرد و بهترین دانشگاهها، مراکز درمانی، ورزشی و فرهنگی محدود به تهران نشود. درویش میگوید تسهیلات ویژه و جذاب برای تهیه مسکن و کار برای کسانی که داوطلبانه تهران و کرج را ترک میکنند برای مهار این بحران میتواند موثر باشد.
یادمان باشد برای مرمت سرزمینی که دچار پدیده فروچاله و فرونشست میشود بین ۵۰ تا ۷۰ هزار سال زمان لازم است. بنابراین آینده را چنین ارزان نفروشیم.
بر اساس این گزارش، با توجه به روند رشد جمعیت کشور و تشدید نیاز بخشهای مختلف، افزایش مصرف آب بخش شهری، روستایی و صنعتی اجتنابناپذیر خواهد بود. آب در فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور نقش عمده و کلیدی دارد. افزایش تولیدات کشاورزی و امنیت غذایی، توسعه مراکز جمعیت شهری و روستایی، بهبود و ارتقای کیفیت زندگی در گرو انجام سرمایهگذاریهای لازم و هماهنگ در ابعاد مختلف توسعه و بهرهبرداری از منابع آب است.
بر اساس کتاب تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران، اتلاف منابع آب و بهره پایین منابع آب یکی دیگر از دلایل کاهش کمی منابع آب در ایران است. یکی از شاخصهای مهم استفاده بهینه از آب، بهرهوری آب است. این شاخص نشان میدهد که اقتصاد کشور به ازای استحصال هر مترمکعب آب، چند واحد ثروت (تولید ناخالص داخلی) تولید میکند. بررسی روند تغییرات بهرهوری آب در ایران طی سالهای گذشته بیانگر عدم استفاده از این منابع ارزشمند در کشور است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد