10 - 01 - 2021
خط قرمزهای تجارت آزاد!
گروه بازرگانی- افزایش ارتباط اقتصادی با کشورهای همسایه اگرچه مدتهاست به عنوان اولویت نخست کشور قرار گرفته اما برآوردها حاکی از آن است که بازارهای تحت نفوذ کالاهای ایرانی در کشورهایی که در همسایگی کشور ما قرار دارند نیز این روزها تحت تاثیر حضور پررنگ رقبای صادراتی ایران قرار گرفتهاند. بنابراین ضرورت دارد در شرایط فعلی با توجه به وجود تحریمهای آمریکا علیه ایران و همچنین تبعات منفی کرونا بر تجارت خارجی، تمهیداتی را در دستور کار قرار داد که دستکم روابط ایران با کشورهای همسایه و مشترکالمنافع با افزایش قابل قبولی همراه شود.
در همین خصوص دیپلمات اسبق کشور با بیان اینکه کشورهای توسعهیافته اولویت را در ارتباط اقتصادی با کشورهای اطراف خود قرار دادهاند، گفت: امروزه ارتباط اقتصادی با کشورهای اطراف نه یک توانمندی بلکه نوعی الزام است.
ابوالفضل ظهرهوند اظهار کرد: ما با کشورهایی همسایه هستیم که از نظر جمعیت و ظرفیتهای اقتصادی میتوانند یک بلوک و منطقه تجاری را شکل دهند. ظهرهوند نوع نگاه به جایگاه ایران در حوزه بینالملل و منطقه را در موفقیت ارتباط اقتصادی کشور موثر خواند و گفت: کشوری میتواند موقعیت آینده خود را تضمین کند که در عرصه رقابت اقتصادی سهم پایدارتری داشته باشد.
دیپلمات اسبق کشور انسجام درونساختاری، مدیریت سیستماتیک و پایا و توجه به منافع ملی را از الزامات و زیرساختهای ضروری برای موفقیت در عرصه اقتصادی برشمرد و به تسنیم گفت: مهمتر و ضروریتر از همه اسناد بالادستی و شوراهای مختلف، وجود یک پیشران است که آینده ایران را ترسیم کند و همه دستگاههای ذیربط هم تحتالامر این پیشران باشند.
وی با انتقاد از صدور و ابلاغ بخشنامههای متعارض در سیستم اداری گفت: بسیاری از بخشنامهها به نفع یک عده و به ضرر عده دیگر است و همین مسائل انواع فسادها را در اقتصاد رقم میزند.
ظهرهوند با بیان اینکه بخش خصوصی هم درگیر مسائل سیاسی و امنیتی است، گفت: ما باید عناصری را به عنوان پیشران در این حوزه انتخاب کنیم که هم از نظر درک و فهم مسائل سیاسی و امنیتی در تراز ملی باشند و هم اینکه روحیه ازخودگذشتگی داشته باشند.
کارشناس حوزه بینالملل با تاکید براینکه همه مشکلات اقتصادی تقصیر وزارت امور خارجه نیست، گفت: وزارت امور خارجه آن چیزی را اجرا میکند که به آن ابلاغ شود بنابراین تا زمانی که این موضوعات درخواست نشود کاری نمیکند.
ظهرهوند مطرح کرد: میتوانیم از ۱۶ کشور همسایه، حداقل شش کشور را در یک گروه مشخص، سازماندهی کنیم و متناسب با واردات، صادرات انجام دهیم.
تبعات جا ماندن ایران از توافقات بینالمللی
در این راستا کارشناسان نیز بر این عقیده هستند که لازم است برای جلوگیری از تشدید انزوای اقتصادی کشور، علاوه بر تمرکز بر بازار کشورهای همسایه، نسبت به ایجاد توافقهای چندجانبه و همچنین توافق برای تجارت آزاد اقدام کرد چرا که توافقهایی که برای تجارت آزاد میشود، راه را برای صادرات و واردات با سرعت بیشتر باز میکند و برای کشوری مانند ایران که قصد حضور در بازارهای بینالمللی را دارد اهمیت فراوانی خواهد داشت اما عدم حضور ایران چه در این توافق و چه در توافقهای مشابه، باعث میشود انزوای اقتصادی کشور تشدید شود.
در همین خصوص چندی پیش رییس اتاق بازرگانی ایران هشدار داد که جا ماندن ایران از توافقات بینالمللی تجارت آزاد در نقاط مختلف جهان، میتواند برای کشور گران تمام شود. به گفته غلامحسین شافعی، اگر ما قصد عضویت در سازمان تجارت جهانی را داریم، باید مقدمات لازم را برای چنین اقدامی فراهم کنیم اما متاسفانه نپیوستن به توافقات مهم که بخش مهمی از جمعیت و جغرافیای جهان در آن فعال هستند، کار را برای ما دشوارتر از قبل میکند.
در همین راستا موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با کشورهای اوراسیا (روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان) در اردیبهشتماه سال ۹۷ پس از بیش از دو سال مذاکره به امضا رسید تا با فراهم کردن زیرساختهای مورد نیاز در کشور، این موافقتنامه طی سالهای آینده به تجارت آزاد تبدیل و در نهایت کالاها به راحتی بین ایران و پنج کشور عضو اتحادیه مبادله شود. این در حالی است که نبود زیرساختهای لازم برای توسعه روابط تجاری با کشورهای دیگر و همچنین اتخاذ سیاستهای نسنجیده در داخل کشور شرایطی را برای ایران فراهم کرده است مناسبات اقتصادی ایران با سایر کشورها از جمله قزاقستان به اندازه مناسبات فرهنگی مشترک قابل قبول نیست.
تجارت سودآور
بر این اساس با وجود اینکه وزیر اقتصاد قزاقستان به عنوان یکی از کشورهای عضو اوراسیا در زمان انعقاد موافقتنامه با ایران از ظرفیت صادرات هشت میلیارد دلاری ایران برای محصولات مورد علاقه قزاقها خبر داده بود اما در حال حاضر شاهد این هستیم که مناسبات تجاری دو کشور چندان بالا نیست و ترکیه و چین به عنوان رقبای اصلی ایران در این بازار در حال افزایش روابط تجاری خود با قزاقستان هستند. این در حالی است که در بعد فرهنگی، کشور ما با قزاقستان مشترکات فراوانی دارد و بدون شک برقراری و گسترش روابط تجاری با این کشور برای ما تجار ما سودآور است.
قزاقستان از جمله کشورهای بزرگی است که در منطقه اوراسیا قرار دارد و با دو کشور مهم آسیا (روسیه و چین) هممرز است. ۱۳ منطقه ویژه اقتصادی در این کشور فعال هستند که هر کدام از آنها متناسب با شرایط جغرافیایی برای سرمایهگذاری انواع کالا و خدمات مورد استفاده قرار میگیرند.
ناهمخوانی مناسبات تجاری با روابط سیاسی
به باور کارشناسان، رفع مشکلات مربوط به نقلوانتقالات پولی در شرایط تحریمی حاکم بر ایران، ایجاد زیرساختهای حملونقلی به ویژه در حوزه کشتیرانی و افزایش سطح شناخت از بازار، سلایق و استانداردهای هر دو کشور از جمله مواردی هستند که توجه به آنها میتواند به بهبود مناسبات بین دو کشور منجر شود. در این زمینه همچنین استفاده از مکانیسم تهاتر و حتی پول ملی دو کشور در رشد روابط اقتصادی موثر خواهد بود. این در حالی است که به باور کارشناسان اقتصادی، در حال حاضر کمکهای توسعهای در وزارت امور خارجه وجود ندارد در حالی که در صورت فراهم شدن زیرساختها شرکتهای ایرانی میتوانند سهام شرکتهای معتبر قزاقستان را خریداری کنند و با افراد صاحب نفوذ وارد ارتباط شوند.
در همین رابطه رییس اتاق مشترک ایران و قزاقستان از ناهمخوانی مناسبات تجاری با روابط سیاسی و فرهنگی بین دو کشور انتقاد کرد و گفت: فرصتهای بینظیری برای سرمایهگذاری ایرانیان در قزاقستان وجود دارد اما نتوانستیم از روابط خوب سیاسی بین دو کشور در راستای توسعه همکاریهای اقتصادی استفاده کنیم.
رییس اتاق مشترک ایران و قزاقستان با اشاره به برقراری یک مسیر دریایی بین بنادر آستارا و امیرآباد در ایران با بندر آکتائو در قزاقستان برای حمل کانتینر و کامیون در قالب کشتیهای رو-رو، گفت: تقویت مناسبات تجاری و سرمایهگذاری بین ایران و قزاقستان که دومین قدرت اقتصادی در منطقه اوراسیا به شمار میآید اقدامی مهم و اساسی است.
نقطه قوت ارتباط با قزاقستان
امیر عابدی در گفتوگو با پایگاه خبری اتاق ایران افزود: روابط دیپلماتیک بین دو کشور همواره مناسب و نزدیک بوده است. بدون شک وجود چنین رابطه نزدیکی بین دولتها میتواند در ایجاد مناسبات اقتصادی نیز اثر مثبتی داشته باشد، هرچند در حال حاضر روابط تجاری و سرمایهگذاری با روابط سیاسی موجود همخوانی ندارد.
او ضمن اشاره به روابط سیاسی مناسب بین دو کشور و مسائل ناشی از شیوع کرونا از اواخر سال قبل، تصریح کرد: در آن زمان مسیر ارتباطی ایران با بندر آکتائو که یکی از بنادر استراتژیک قزاقستان محسوب میشود، جزو معدود گذرگاههایی بود که به روی تجار ایران بسته نشد و از این طریق به دیگر بازارهای منطقه حتی روسیه دسترسی داشتند و کلیه کالاهای صادراتی برای منطقه اوراسیا را از این مسیر صادر کردند.
این فعال اقتصادی با بیان این مطلب که قزاقستان در مسیر جاده ابریشم قرار دارد، گفت: با توجه به موقعیت جغرافیایی این کشور و قرار گرفتن آن در مسیر جاده ابریشم، در حال حاضر ارتباط بین بندر کاسپین در ایران با بندر کوریک در قزاقستان و اتصال این بندر به بازار چین، یکی از نقاط قوت در بحث تجارت و ارتباط با قزاقستان به شمار میآید.
رییس اتاق مشترک ایران و قزاقستان با توجه به اینکه برای اتصال جادهای و ریلی به بازار قزاقستان باید از ترکمنستان عبور کرد، گفت: در مدت زمانی که این کشور مرزهای خود را به روی کالا و خدمات ایرانی بسته بود، اتاق مشترک ایران و قزاقستان به منظور جلوگیری از بروز اختلال در سطح مناسبات ایران و قزاقستان به فکر مسیر جایگزین افتاد و در آن زمان با همکاری سازمان بنادر ایران و گمرک قزاقستان اولین کشتی رو-رو بین بنادر آستارا و امیرآباد در ایران با بندر آکتائو در قزاقستان به حرکت درآمد. به کمک این کشتی، طبق یک برنامه مشخص کامیون از امیرآباد و کانتینرها از آستارا به سمت بندرآکتائو حمل میشوند.
چالش صدور بخشنامههای خلقالساعه
عابدی در بخش دیگری از گفتوگوی خود به چالشها و مشکلاتی که در ارتباط با بازار قزاقستان وجود دارد، اشاره کرد. به باور او یکی از علل ریشهای و اساسی در عدم توفیق ایران در ارتباط با بازارهای هدف، صدور بخشنامههای خلقالساعه و دست وپاگیر است که منجر به بیثباتی در اقتصاد کشور میشود و زمینه سلب اعتماد شرکای تجاری در دیگر کشورها را فراهم میکند.
او همچنین برقراری پروازهای متعدد بین شهرهای مختلف دو کشور را برای توسعه روابط و رقابت پایاپای با دیگر بازیگران در کشورهای هدف را ضروری توصیف کرد و افزود: تعداد پروازهای بین تهران و آلماتی باید افزایش پیدا کند و علاوه بر آن به دنبال راهاندازی پرواز مستقیم بین گرگان و آکتائو هستیم. بدون شک برقراری پروازهای متعدد در طول یک هفته به توسعه روابط دو کشور کمک میکند، علاوه بر این در بحث گردشگری نیز باید به مساله خطوط هوایی توجه ویژه داشت.
عابدی لغو روادید بین ایران و قزاقستان یا حداقل تسهیل روند دریافت روادید را پیشنهاد داد و گفت: یکی از رقبای اصلی ایران در بازار قزاقستان، ترکیه است که در شرایط لغو روادید با یکدیگر هستند و هر روز پروازهای متعددی از استانبول به شهرهای مختلف قزاقستان، صورت میگیرد. بنابراین دولتمردان ما باید توجه داشته باشند که بخش خصوصی در چه شرایطی با رقبای خود در کشورهای هدف مواجه است و در همین وضعیت باید در داخل با انواع بخشنامهها و محدودیتها هم روبه رو باشد.
عوامل شکست در برجام
نبود شناخت و درک درست از فرهنگ، تمدن، تاریخ، ظرفیتها و توانمندیها، جغرافیا و منابع گردشگری و تفریحی که در ایران وجود دارد یکی دیگر از مشکلاتی است که به باور رییس اتاق مشترک ایران و قزاقستان در بحث توسعه مناسبات بین ایران و کشورهای منطقه اوراسیا وجود دارد.
او خاطرنشان کرد: شاید امروز کرونا در بخش گردشگری اثرات منفی و بازدارندهای داشته باشد اما باید پذیرفت که این بیماری وجود دارد یا باید از آن عبور کنیم یا در کنار آن به زندگی ادامه دهیم و از فرصتهای پیش رو بهره ببریم. بحث گردشگری تاریخی، گردشگری سلامت و درمان موضوعاتی هستند که در ارتباط با ایران و کشورهای اوراسیا اهمیت بالایی دارد.
نکته دیگری که از منظر این فعال اقتصادی در ارتباط با قزاقستان باید مورد توجه باشد، موضوع ظرفیتهای این کشور در بخش معدن، کشاورزی، کشت فراسرزمینی، صنایع غذایی و خدمات فنی و مهندسی است. بر اساس اظهارات عابدی، نباید از سرمایهگذاری در این بخشها غفلت کرد.
او همچنین به برجام و فرصتهای پیشروی اقتصاد ایران در آن زمان اشاره و تاکید کرد: برجام نقطه عطفی در اقتصاد ایران بود؛ اما به هر ترتیب آن را از دست دادیم. در آن زمان بیشتر رفتوآمدها از طرف کشورها و شرکتهای اروپایی اتفاق افتاد که به محض تغییر دولت آمریکا نسبت به ادامه روابط با ایران دچار تردید شدند. ناهماهنگی و عدم آمادگی در سیستم دولت و بخش خصوصی، عدم حضور بخش خصوصی در مذاکرات بین هیاتهای حاضر در ایران با شرکتهای دولتی و ناکارآمدی این شرکتها در انعقاد قراردادهای تجاری و سرمایهگذاری، مواردی بودند که ما را به سمت شکست در برجام هدایت کردند.
نبود امکان مبادلات بانکی
عابدی تصریح کرد: اهل فن اقتصاد میدانند سرمایهگذاری خارجی به امنیت اقتصادی وسیاسی کشور کمک میکند. پیوند اقتصاد و پیوند سیاسی همگام با یکدیگر جلو میروند و معتقدم با وجود اینکه از فرصت برجام عبور کردیم اما با توجه به تغییرات اخیر دولت امریکا، انتظار میرود این کشور به برجام برگردد و پایبند به تعهدات خود باشد. درصورت برگشت آمریکا به برجام و پذیرش افای تی اف توسط ایران که در حال بررسی آن هستیم، رویکردی در کاهش تحریمها رخ دهد و در آن زمان شرکتهای خصوصی به کمک سیستم بانکی فرصتی به دست میآورند تا به میز مذاکره برگردند. در آن زمان شرایطی خواهیم داشت که با شفافیت در ساختارهای اقتصادی، مالی و پولی بانکها و شرکتهای خصوصی با نگاه و رویکرد تازه به اوراسیا از قراردادهای تعرفه ترجیحی با این اتحادیه بهره ببریم.
رییس اتاق مشترک ایران و قزاقستان امروز مانع جدی در برابر توسعه مناسبات ایران و اتحادیه اوراسیا را نبود امکان مبادلات بانکی عنوان کرد و افزود: در صورت لغو تحریمها و باز شدن فضا، هزینه و ریسک تجارت برای ایرانیان کاهش پیدا میکند و میتوان سطح مبادلات ایران و قزاقستان را که امروز برابر با ۴۰۰ میلیون دلار است به چند برابر ارتقا دهیم.
این فعال اقتصادی شناخت بازار و روشهای حضور و نفوذ پایدار در آن را یکی از فعالیتهای کلیدی اتاقهای مشترک معرفی کرد و یادآور شد: در این مسیر، حضور رایزنان بازرگانی حرفهای و آشنا به اصول تجارت بسیار اهمیت دارد. سفارتخانهها و اتاقهای مشترک میتوانند با همکاری یکدیگر زمینه مساعدی برای حضور فعالان اقتصادی در بازارهای هدف، فراهم کنند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد