18 - 10 - 2020
ناگفتههایی از پایان تحریمهای تسلیحاتی
دکتر صلاحالدین هرسنی*
امروز ۱۸ اکتبر پایان تحریمهای ۱۰ساله تسلیحاتی واشنگتن علیه ایران است و حسن روحانی رییسجمهور ایران نیز چنین پایانی را نهتنها به موفقیت بزرگ سیاسی تعبیر کرده و آن را روز بزرگی برای ایرانیان خوانده است بلکه نوید ازسرگیری خرید فروش تسلیحات ایران را به مردم ایران داده است. حال اگرچه تلاشهای واشنگتن برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران با عدم همراهی اعضای تروئیکای اروپایی برجام در شورای امنیت و همچنین مخالفتهای عیان و آشکار روسیه و چین ناکام ماند و به شکست تلخ و معناداری برای واشنگتن منجر شد اما مساله آن است که در کنار پایان پرچالش پروژه تحریمهای تسلیحاتی واشنگتن علیه ایران، چه مسائلی برای ایران اهمیت دارد؟ اینکه ایران قرار است چه چیزی را از فردای پایان پروژه تحریم تسلیحاتی واشنگتن به دست آورد، اهمیتش بیشتر از شکست واشنگتن در تمدید تحریمهای تسلیحاتی نیست؟ بسیار روشن است که پاسخ مثبت باشد چراکه شکست واشنگتن در تمدید تحریمهای تسلیحاتی به معنای پیروزی راهبرد مقاومت در مقابل شکست پروژه مذاکره مورد نظر ترامپ در قبال ایران بود. همچنین پایان تحریم تسلیحاتی در زمره معدود منافع ملموسی است که ایران میتواند آن را از رهگذر توافق هستهای به فرصت تبدیل کند و حتی تا میزانی میتواند موجب تعدیل رفتارهای برجامی ایران شود. قطعا چنین پایانی کمک خواهد کرد که ایران بخواهد در کاهش تعهدات برجامیاش تجدیدنظر و حتی از خروج ایران از انپیتی جلوگیری کند.به نظر میرسد فرصتهای قابل انتظار برای ایران آن هم در پی پایان تحریمهای تسلیحاتی بیشتر در ارتباط با انگیزهها و تمایلات ترامپ در تمدید تحریمهای تسلیحاتی باشد. در واقع ترامپ تلاش داشت از پروژه تمدید تحریمهای تسلیحاتی به عنوان ابزاری در سیاست عدم اشاعه و همچنین مکانیسمی برای اعمال فشار برای قبول مذاکره با ایران علیه ایران استفاده کند. افزون بر این، سرشت و ماهیت تحریمهای تسلیحاتی به گونهای بود که تمدیدش نهتنها برای ترامپ بلکه برای رییسجمهوری که قرار است به کاخ سفید راه یابد، بسیار نگرانکننده خواهد بود چراکه در نگاه راهبردشناسان آمریکا لغو و انقضای تمدید تحریمهای تسلیحاتی میتواند دست ایران را در ادامه رفتارهای ثباتزدا و نفوذهای بدخیم و در نتیجه به خطر افکندن منافع آمریکا و متحدانش در هندسه ژئوپلیتیک غرب آسیا باز گذارد. به این ترتیب آنگونه که راهبردشناسان آمریکا و به ویژه ترامپ و همفکرانش میگویند، لغو تحریمهای تسلیحاتی با توجه به استدلالات و براهین مقامات ایران نهتنها جنبه دفاعی و پدافندی ندارد بلکه بیشتر کاربرد تهاجمی و مخرب دارد که لزوم تمدید آن ضروری و لازم است. حال که پروژه تمدید تسلیحاتی واشنگتن به شکست انجامیده، به همین خاطر است که ایران چنین پایانی را یک فرصت تلقی کرده و میکند چراکه ایران میتواند از فردای لغو تحریم تسلیحاتی و البته در راستای تقویت بنیه پدافندی و بیشتر در راستای برقراری موازنه وحشت در قبال ایذا و آزار غرب یا همان پروژه ایرانآزاری، جنگندههای پیشرفته نسل چهارم را خریداری یا پهپادهایی با قابلیت بهتر را توسعه داده و مورد استفاده قرار دهد. افزون بر این ایران در راستای لغو تمدید تسلیحاتی میتواند جنگندههایی مانند سوخوی ۳۰، تانک، شناور و سایر تسلیحات از روسیه و چین خریداری کند. به این ترتیب میتوان دید که در آزادی عمل ایران در تجهیز خود به ادوات تسلیحاتی، لغو تحریمهای تسلیحاتی میتواند به فرصتی برای ایران تبدیل شود.
اما آنسوتر و به بخش دیگر ماجرا اگر نظری از سوی واقعبینی افکنده شود، خواهیم دید که وضعیت از فردای پایان تحریم تسلیحاتی برای ایران کمی بغرنج است و اساسا بدون چالش نیست. این وضعیت بیش از همه با وضعیت اقتصاد و مناسبات و روابط کشورهایی است که در جبهه مخالف ایران قرار دارند. در این ارتباط مهمترین و بزرگترین چالش پیشروی ایران در خرید ادوات تسلیحاتی همان معضل اقتصاد ایران است چرا که خرید این ادوات به هزینههای هنگفت نیاز دارد. لاجرم به جهت شکننده بودن و ضعف چنین اقتصادی، ایران آزادی عمل لازم را در خرید این تجهیزات ندارد و مهمتر از همه آنکه چهبسا ممکن است بسیاری از کشورها که در جبهه مخالف ایران قرار دارند بخواهند خود را با خرید چنین تسلیحاتی برای مقابله با ایران تجهیز کنند. در ضمن صرف وجود امکانهای لازم، اینگونهها هزینهها آنهم در شرایط اقتصاد فشل و معیوب نباید صرف خرید جنگافزارهای تسلیحاتی شود. اینکه روحانی اعلام کرده از فردای پایان تحریمهای تسلیحاتی ایران میتواند به خرید و فروش تسلیحاتی بپردازد، لااقل در شرایط فعلی اقتصاد ایران و روزگار کرونایی خبر خوبی برای مردم ایران نیست و روحانی بهتر است به جای اعلام این خبر، گوش به بانگ و غریو شکایات و گلایههای مردم از اقتصادی دهد که او عهدهدار مدیریتش بوده است. اگرچه در شرایط آنارشیک ساختار نظام بینالملل و در شرایط تسلط پارادایم هابزی مجهز شدن به ادوات تسلیحاتی مقرون به صواب است اما در شرایط فعلی سامان دادن به اقتصاد اولویت بیشتری دارد و اگر روحانی وعده در دسترس قرار گرفتن واکسن آنفلوآنزا یا حتی کشف و ساخت واکسن کرونا را از فردای پایان تحریم تسلیحاتی به مردم میداد، بهتر بود. افزون بر این و آنگونه که قراین و شواهد نیز نشان میدهند، تلاش ایران برای تجهیز ادوات تسلیحاتی سبب ترغیب و افزایش انگیزه واشنگتن برای پیمودن مسیر اسنپبک یا همان بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران خواهد شد که نتیجه آن میتواند به اعتبارزدایی از برجام منجر شود و حتی سبب خواهد شد که در صورت ورود جو بایدن به کاخ سفید نیز مذاکره با ایران بر سر برجام سخت و چالشبرانگیزتر شود. مزید بر همه آنها ترس از واشنگتن آن هم به جهت مجازاتهای تحریمی به بسیاری از کشورها، آزادی عمل لازم را برای خرید و فروش تسیلحات به ایران نخواهد داد. از سوی دیگر به نظر نیز نمیرسد که شرایط حتی با ورود جو بایدن به کاخ سفید برای ایران مناسبتر شود. به رفتارهای سینوسی و پاندولی چین و روسیه و حتی اروپا نیز نباید اعتماد کرد.
* کارشناس مسائل بینالملل
S.Harsani.k@gmail.com
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد