5 راهکار خروج لوازم‌خانگی از تنگنا

«جهان‌صنعت»- بررسی محیط کسب‌و‌کار صنعت لوازم‌خانگی ایران نشان می‌دهد، این صنعت از قدرت رقابت‌پذیری اندک در بازارهای داخلی و خارجی رنج می‌برد. بنابر مطالعات صورت‌گرفته درخصوص برنامه‌های توسعه‌ای کشورهای منتخب (کره‌جنوبی، چین، کشورهای آ.سه‌آن، ترکیه و هندوستان) و نقطه‌نظرات دریافت‌شده از خبرگان و فعالان صنعت لوازم‌خانگی مشخص شد که ارکان هزینه و کیفیت از اولویت بالاتری نسبت به رکن تحویل به موقع در این صنعت برخوردار هستند. در همین رابطه، نتایج یک مطالعه که در دوماهنامه بررسی‌های بازرگانی منتشر شده است، 5راهکار را به سیاستگذاران و جامعه صنعت لوازم‌خانگی پیشنهاد کرده است. «اصلاح ساختار بنگاهی و بهبود صرفه‌های مقیاس و تنوع»، «تبیین نقشه راه رقابت‌پذیری بر مبنای توسعه و تکمیل شبکه تامین»، «تقویت رقابت‌پذیری تولید و زنجیره ارزش با تمرکز بر ادغام‌ها و تشکیل کنسرسیوم و گروه‌های کسب‌و‌کار»، «تقویت رقابت‌پذیری حلقه‌های متصل به تولید»، و «ارتقای رقابت‌پذیری محصول در ابعاد فناورانه» راهکارهای مورد اشاره هستند.
اصلاح ساختار بنگاهی
براساس این مقاله پژوهشی که توسط مجید جلیلی و فائزه هدایت‌نظری نوشته شده است، مهم‌ترین نقصان زنجیره ارزش محصولات منتخب لوازم‌خانگی، ناتوانی در بهره‌گیری از صرفه‌های مقیاس و تنوع در تولید محصولات و همچنین ضعف در دسترسی به بازار داخلی و صادراتی است. این مهم به‌طور مستقیم ناشی از تعدد بازیگران است که بازار داخلی در اختیار این صنعت را به بخش‌های کوچک تقسیم کرده است. با توجه به سهم‌گیری پایین صنعت لوازم‌خانگی از بازارهای صادراتی، ادامه روند مذکور موجب فعالیت تعداد بزرگی از شرکت‌های کوچک می‌شود که از توانایی مالی لازم برای سرمایه‌گذاری در حلقه‌های ارزش افزایش صنعت نظیر برندینگ، تحقیق و توسعه، خدمات پس از فروش و … برخوردار نیستند و نمی‌توان انتظار توسعه توان رقابتی این شرکت‌ها در بلندمدت را داشت. از این رو، اصلاح ساختار بنگاهی صنعت لوازم‌خانگی از طریق اصلاح نظام مجوزدهی و رعایت ملاحظات آمایشی و منطقه‌ای و همچنین طراحی مشوق‌های ادغام و تملک از جمله مهم‌ترین ضرورت‌های اصلاح ساختار بنگاهی این صنعت است.
توسعه و تکمیل شبکه تامین
روند پیشرفت‌های کشورهای پیشرو در صنعت لوازم‌خانگی حاکی از آن است که تولید‌کنندگان صنعت لوازم‌خانگی در وهله اول تمرکز تولیدات خود را بر تولید قطعات و اجزای لوازم‌خانگی با کیفیت متمرکز کردند که از طریق همکاری‌های مختلف به صورت تولید تحت لیسانس صورت گرفته است و پس از آنکه به لحاظ کیفی قدرت رقابت‌پذیری در تولید قطعات افزایش یافته است و تولید محصولات نهایی با برند ملی قابل قبول و معتبر در بازارهای داخلی پدید آمده است، آنگاه در ادامه مسیر رشد صنعت حوزه عمل اقدامات تولیدی گسترده‌تر شده و نهایتا به موقعیت معتبر جهانی دست یافتند. از این‌رو، نمی‌توان بدون دارا بودن صنعت قطعه‌سازی معتبر و با کیفیت لوازم‌خانگی، تصور برخورداری از صنعت لوازم‌خانگی در کلاس رقابت‌پذیری جهانی بود. این مهم از طریق همکاری در زنجیره ارزش جهانی صنعت لوازم‌خانگی در میان‌مدت امکان‌پذیر است و از این مسیر است که در بلند‌مدت می‌توان شاهد ارتقای تولید محصولات نهایی و برندسازی ملی در سطح کیفی جهانی بود. از این‌رو‌‌ لازم است براساس ظرفیت‌های موجود، فهرستی از قطعات واسطه‌ای با مزیت نسبی و رقابتی تولید در کشور برای جلب سرمایه و فناوری خارجی به منظور تولید مشترک برای بازارهای داخلی و صادراتی تهیه شود تا محور مذاکرات و تعامل با بازیگران و برندهای خارجی این صنعت قرار گیرد.
تمرکز بر تشکیل کنسرسیوم
شرکت‌های پیشرو جهانی بدون داشتن زنجیره ارزش قوی در صنعت لوازم‌خانگی قادر به فعالیت نیستند و چنانچه امکان همکاری‌های مستمر و سازنده با تامین‌کنندگان و توزیع‌کنندگان در داخل و خارج از کشور به شکل مقتضی برایشان طراحی و ساماندهی نشده باشد، جایگاه رقابتی این شرکت‌ها با ریسک همراه بوده و ممکن است در اثر رخدادهای مختلف دچار مشکلات عدیده در تولید و عرضه محصولات خود در بازارهای هدف شوند. این امر توجه به تقویت همکاری و فعالیت‌های منسجم در قالب انواع قراردادهای ادغام افقی و عمودی در زنجیره ارزش صنعت لوازم‌خانگی را محرز می‌کند. از این رو، توصیه اکید می‌شود به منظور ارتقای اقدامات زنجیره ارزش لوازم‌خانگی و بهبود وضعیت صرفه‌های مقیاس و تنوع در این صنعت، ‌علاوه‌بر راهبردهای جلب سرمایه‌گذاری خارجی به صنعت کشور، ‌ساختاردهی مجدد برای ایجاد واحدهای بزرگ تولیدی و خدماتی، تشکیل کنسرسیوم‌های تخصصی، گروه‌های کسب‌و‌کار و شبکه‌های یکپارچه عرضه محصولات مورد حمایت دولت قرار گیرد.
در این رابطه می‌توان در وهله نخست اکوسیستم کسب‌و‌کار این صنعت را با حضور یک یا چند بنگاه رهبر ایجاد کرد تا زمینه توسعه همکاری‌های مشترک درون‌شبکه‌ای برای تسهیل فرآیندهای ادغام و تملک ممکن شود. در این رابطه، نقش مشوق‌های مالی و مالیاتی برای ترغیب بنگاه‌ها برای تشکیل گروه‌های کسب‌و‌کار و انجام فرآیند‌های ادغام و تملک ضروری خواهد بود.
تقویت رقابت‌پذیری حلقه‌های تولید
صنعت لوازم‌خانگی جهان تلاش کرده علاوه‌بر تولید محصولات برای بازارهای داخلی، محصولات قابل عرضه به بازار جهانی را نیز فراهم کند که این امر مبتنی بر شناخت دقیق بازارها و نیازهای مشتریان است و همچنین، مستلزم دارا بودن تنوع خدمات مشتمل بر خدمات معتبر قبل از فروش، حین فروش و پس از فروش است. از این رو، ‌در جهت تقویت حلقه‌های بازاریابی و فروش صنعت لوازم‌خانگی، اختصاص مشوق‌های ویژه (مانند تسهیلات حضور در نمایشگاه‌ها، تسهیلات ایجاد دفاتر فروش و خدمات پس از فروش و…) برای حضور محصولات لوازم‌خانگی کشور در بازارهای خارجی مهیا شود. همچنین حمایت از تحقیقات بازاریابی به منظور نفوذ بیشتر محصولات دارای برند ملی در بازار داخلی و بازارهای صادراتی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
ارتقای رقابت‌پذیری فناورانه
از آنجا که محصولات جدید در بازار لوازم‌خانگی جهان دچار تغییر و تحولات بسیار شده‌اند،‌ قابلیت‌های بدیعی نظیر امکان ارتباطات بیسیم یا اتصال به اینترنت، در این محصولات هوشمند قابل ملاحظه است و کاربران بسیاری در سراسر جهان از طریق تلفن همراه و نرم‌افزارها، لوازم‌خانگی متصل را مورد استفاده قرار می‌دهند. از این حیث، تحولات سریع فناوری برای توسعه و متنوع‌سازی محصولات براساس نیاز مشتریان امری اجتناب‌ناپذیر است و جای خالی این‌گونه محصولات با قابلیت‌های نوآورانه در سبد محصولات لوازم‌خانگی کشور محسوس است. از این رو، ‌اقدامات در حوزه ارتقای محصول و همکاری برای انتقال دانش نوین به کشور از طریق توسعه مراکز دانش‌بنیان یا همکاری در قالب تحقیق و توسعه مشترک با فعالان بازار جهانی ضرورت دارد. برای این مهم تشکیل یک شبکه دانشی با حضور تعدادی از بنگاه‌های صنعت لوازم‌خانگی و مراکز پژوهشی و همچنین ذی‌نفعان مرتبط با تامین مالی برای طراحی و توسعه پلتفرم‌های مشترک لوازم‌خانگی متصل ضروری به نظر می‌رسد.