1405، شروعی برای پایان مشعل‌سوزی

گروه انرژی- وزیر نفت وعده داده که وزارت نفت به زودی در قالب برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت برای جمع‌آوری سالانه 4‌میلیارد مترمکعب گاز همراه اقدام خواهد کرد؛ برنامه‌ای که در بلند‌مدت می‌تواند سالانه بین 5 تا 10‌میلیارد دلار برای کشور درآمد ایجاد کند.
گازهای مشعل، گازهای همراه نفت هستند که در فرآیند استخراج نفت به سطح زمین می‌آیند‌. در 20‌سال گذشته بارها نسبت به جمع‌آوری آنها هشدار داده شد اما به دلیل هزینه بالای جمع‌آوری این گازها و نبود تکنولوژی مناسب، همواره به اولویت‌های آخر دولت‌های قبل تبدیل شد و به دلیل عدم امکان استفاده یا انتقال، سوزانده شدند. سوختن بی‌هدفی که نه‌تنها می‌تواند برای کشور درآمد ایجاد کند، بلکه بخشی از ناترازی گاز که امروز اقتصاد کشور به آن گرفتار شده، حل شود. علاوه بر این، این گازها که عمدتا شامل متان، اتان، پروپان و سایر هیدروکربن‌ها هستند‌، تبعات محیط‌زیستی هم به دنبال داشته‌اند.
براساس آمارهای بین‌المللی، ایران سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵‌میلیارد مترمکعب گاز مشعل تولید می‌کند. اگر این گازها جمع‌آوری و به چرخه اقتصادی بازگردانده شوند، می‌توانند ارزش اقتصادی قابل‌ توجهی ایجاد کنند. قیمت گاز طبیعی در بازارهای جهانی به طور متوسط حدود ۵ تا ۱۰دلار به ازای هر میلیونBTU (واحد بریتانیایی حرارت) است.
پس از قرارداد 17‌میلیارد دلاری برای فشارافزایی در پارس جنوبی، جمع‌آوری گازهای مشعل دومین طرح مهم وزارت نفت برای حل بحران ناترازی گاز است. محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت در این رابطه گفته است: «گازهای همراه نفت موضوع برای به نتیجه رسیدن این موضوع پروژه‌ها و اقداماتی در قالب طرح‌های کوتاه و بلندمدت تعریف شده و در حال حاضر سالانه ۴‌میلیارد مکعب گاز همراه جمع‌آوری می‌شود که طبق هدف کمی در قانون برنامه هفتم پیشرفت این عدد باید به ۱۶‌میلیارد مترمکعب در سال برسد.»
او با اشاره به در دستورکار بودن موضوع جمع‌آوری گازهای فلر و ناترازی گاز در کمیسیون اصل نود و تصمیمات این کمیسیون در این راستا گفت: جمع‌آوری گازهای مشعل یکی از موضوعات بسیار مهمی است که در حال حاضر ارقام و اعداد بالایی در حوزه بالادست نفت تحت عنوان گازهای فلر یا مشعل سوزانده می‌شود که به معنای هدررفت منابع طبیعی کشور است. برای به نتیجه رسیدن این موضوع پروژه‌ها و اقداماتی در قالب طرح‌های کوتاه و بلندمدت تعریف شده است و در حال حاضر سالانه ۴‌میلیارد مکعب گاز همراه جمع‌آوری می‌شود که طبق هدف کمی در قانون برنامه هفتم پیشرفت این عدد باید به ۱۶‌میلیارد مترمکعب در سال برسد. وی اضافه کرد: خوشبختانه حدود یک ماه و نیم گذشته تا به الان تقریبا هر ۱۰ الی ۱۵روز عدد ۴۰‌میلیون فوت مکعب در روز در حوزه میدان نفتی رگ سفید جمع‌آوری شده که تا به الان این رقم به ۸۰‌میلیون فوت مکعب رسیده است و انشالله پیش از پایان فروردین ماه به ۱۲۰‌میلیون فوت مکعب در روز خواهیم رسید و این فرآیند ادامه دارد تا به نقطه‌ای برسیم که دیگر شاهد هدررفت گاز فلر و منابع طبیعی کشور نباشیم.
راهی به سوی جبران ناترازی
جمع‌آوری و استفاده بهینه از گازهای مشعل
(Flare Gas) می‌تواند برای صنایع پتروشیمی هم به عنوان خوراک استفاده شود، به این دلیل که گازهای مشعل حاوی ترکیبات ارزشمندی مانند متان، اتان و پروپان هستند که می‌توانند به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی استفاده شوند. با تبدیل این گازها به محصولات پتروشیمی مانند اتیلن، پروپیلن و پلی‌اتیلن، ارزش‌افزوده آنها به طور قابل ‌توجهی افزایش می‌یابد. از سویی، گازهای مشعل می‌توانند برای تولید برق هم مورد استفاده قرار گیرند. با توجه به ظرفیت بالای گازهای مشعل در ایران، این گازها می‌توانند به عنوان سوخت در اختیار نیروگاه‌ها قرار بگیرند و از خاموشی‌هایی که پاییز و زمستان امسال کشور گرفتار آن شد، جلوگیری کند. منفعت دیگر جمع‌آوری گازهای مشعل کاهش آلودگی و جلوگیری از جریمه‌های بین‌المللی است زیرا این گازها باعث انتشار مقادیر زیادی گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن (CO2) و متان (CH4) می‌شوند. این موضوع نه‌تنها برای محیط‌زیست مضر بوده بلکه ممکن است در آینده منجر به جریمه‌های بین‌المللی برای ایران شود. پاک‌نژاد درباره برنامه وزارت نفت با هدف جمع‌آوری این گازها می‌گوید: برنامه‌هایی برای حل مساله ناترازی تدوین شده که بخشی از آن کوتاه‌مدت و به نوعی نقش مسکن دارد و بخشی دیگر بلند‌مدت بوده که این بخش ناظر بر حوزه بهینه‌سازی مصرف و مدیریت تقاضاست، در این خصوص نیز در برنامه هفتم ظرفیت خوبی دیده شده که بسیار کمک‌کننده است تا با استفاده از این ظرفیت قانونی بتوانیم در زمان‌بندی مناسب مشکل ناترازی گاز را در کشور حل کنیم. وی با بیان اینکه باید تمرکز بیشتر روی حوزه مصرف باشد، ادامه داد: در حوزه مدیریت تقاضا و بهینه‌سازی مصرف چنانچه تمرکز را از روی حوزه مصرف برداریم و معطوف به تولید کنیم و آن را افزایش دهیم این فاصله برطرف نخواهد شد و ناترازی باقی می‌ماند. در حوزه مدیریت مصرف نیز هم راهکار غیرقیمتی وجود دارد که در اولویت وزارتخانه قرار دارد و بخش‌هایی از آن نیز در چارچوب راهکارهای قیمتی مطرح می‌شود که در حال حاضر موضوعی در این رابطه روی میز نداریم. پاک‌نژاد در پاسخ به اینکه انتظار شما از مجلس در راستای حوزه قانونگذاری و نظارت چیست، بیان کرد: واقعیت این است که وزارتخانه هر کجا در حوزه اجرا دچار گرفتاری شده یکی از پناهگاه‌های ما، مجلس و بالاخص کمیسیون اصل نود است و این کمیسیون کمک‌های بسیار موثری انجام داده چراکه ساختار نظارتی دارد و به نوعی فراقوه‌ای است؛ حتی در صورت مشکل در ساختارهای دیگر نیز ورود این کمیسیون خیلی تاثیرگذار است، همچنان که در مورد سایر کمیسیون‌های تخصصی نیز به همین شکل بوده و در واقع تعامل سازنده، مستمر و ادامه‌دار با مجلس توانسته برای حل مشکلات پیش‌رو کمک‌کننده باشد.
نقطه آغاز؛ 1405
پاک‌نژاد شروع اجرای این پروژه‌ها را از 1405 وعده داده است. او می‌گوید: وزارتخانه برنامه بلندمدت خود را برای جمع‌آوری فلرهای اصلی نیمه دوم ۱۴۰۵ قرار داده است چراکه در برخی نقاط گازهای مشعلی وجود دارد که به لحاظ کمیت و ارزش تجاری قابل جمع‌آوری نیستند.
به گفته پاک‌نژاد، طبیعتا با افزایش دما و گرم‌تر شدن هوا، میزان مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء کاهش پیدا می‌کند؛ به هر میزان در این حوزه کاهش مصرف داشته باشیم، طبیعتا محدودیت‌هایی که پیش‌تر در حوزه تامین گاز صنایع و نیروگاه‌ها بود نیز کمتر خواهد شد و می‌توانیم در شرایط پیش‌رو تا حدود زیادی گاز مورد نیاز به ویژه برای بخش صنایع و نیروگاه‌ها را تامین کنیم. هرچند وعده یک سال آینده برای شروع این پروژه‌ها دور است، با این حال حرکت در این مسیر می‌تواند سالانه برای کشور منافع ایجاد کند. به نظر می‌رسد آنچه باعث کند پیش رفتن اجرای این پروژه‌ها باشد، هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری است. اجرای پروژه‌های جمع‌آوری و بازیابی گازهای فلر نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است، از سویی فقدان زیرساخت‌های لازم در برخی مناطق، عدم وجود زیرساخت‌های لازم برای انتقال و پردازش گازهای فلر یک چالش عمده است.
علاوه بر آن، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ممکن است دسترسی به فناوری‌ها و سرمایه‌های بین‌المللی را محدود کند. با این حال اجرای هر طرحی که منجر به جمع‌آوری گازهای همراه نفت شود، به عنوان یک فرصت اقتصادی بزرگ برای کشور محسوب می‌شود. با اجرای پروژه‌های بازیابی و استفاده بهینه از این گازها، ایران می‌تواند هم به کاهش آلودگی محیط‌زیست کمک کند و هم از این منابع می‌توان برای توسعه اقتصادی استفاده کرد.