124میلیارد دلار ناقابل

گروه انرژی- اگرچه کارشناسان 250 تا 300میلیارد دلار، منابع را برای توسعه پروژه‌های صنعت نفت برآورد کرده‌اند، وزیر نفت در برنامه خود از نیاز 124‌میلیارد دلار برای تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام بخش نفت خبر داده است؛ رقمی که تامین آن به سادگی و سرعت امکان‌پذیر نیست.
از روزی که دریچه برجام بسته شده، سرعت تکمیل پروژه‌های صنعت نفت کند و گاه در برخی بخش‌ها عملا متوقف شده است. هم بیژن زنگنه وزیر نفت دولت روحانی اواخر کار دولت دوازدهم گفته بود که صنعت نفت 250‌میلیارد دلار سرمایه لازم دارد و هم جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم درشروع به کارش در مقام وزیر نفت چندین‌بار در مجلس به این موضوع اشاره کرده بود.
این دومقام سابق نفتی البته به استناد گزارش‌های کارشناسی چنین رقمی را اعلام کرده‌اند. هرچند دولت سیزدهم در اوج تحریم‌های نفتی تلاش کرد با نزدیک شدن به روس‌ها نسبت به جذب سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نیمه‌تمام صنعت نفت اقدامی انجام بدهد، اما روسیه خود درگیر جنگ و کمبود منابع است و کار به سختی جلو می‌رود. با روی کار آمدن دولت چهاردهم و شعار برقراری ارتباط با دنیا، چنین به نظر می‌رسد که درصورت بازگشت ایران به میز مذاکره هسته‌ای و توافقی احتمالی، راه شرکت‌های خارجی در صنعت نفت یک‌بار دیگر مثل گذشته به ایران باز خواهد شد. دست‌کم تا توافقی قطعی از سوی ایران با کشورهای غربی، صنعت نفت این فرصت را پیش‌رو خواهد داشت که اگر کار جلو رفت پیشنهادها را سبک و سنگین کند و روی شرکت‌هایی حساب باز کند که سرعت بیشتری در انجام پروژه‌ها داشته باشند.
محسن پاک‌نژاد در برنامه‌ای که برای اداره صنعت نفت طی چهارسال آینده ارائه کرده، به تفکیک سرمایه لازم برای توسعه بخش‌های مورد نیاز اشاره کرده است. مثلا در بخشی از این برنامه تصریح شده است: «‌شرکت ملی نفت به منظور اجرای طرح‌های توسعه‌ای و نگهداشت تولید در میادین نفتی و گازی طی حدود 8‌سال آینده نیازمند حدود 124‌میلیارد دلار منابع مالی است که تامین این حجم از منابع را از طرق مختلف از جمله منابع داخلی، بازار پول و سرمایه، صندوق توسعه مالی و قراردادهای سرمایه‌گذاری در برنامه دارد. به منظور اجرای به‌موقع طرح‌ها ضروری است تا پایان دولت چهاردهم حدود 80‌میلیارد دلار در این بخش سرمایه‌گذاری کند.»
علاوه‌بر این، برای افزایش تولید بیش از 600هزار بشکه نفت در روز نسبت به تولید اولیه با انعقاد قراردادهای جدید برای توسعه و بهره‌برداری 14مخزن نفت شامل، میدان مشترک یادآوران، دهلران و دانان، اسفندیار، بنگستان آبتیور، منصوری و اهواز، مارو آسماری و بنگستان، گچساران، بی‌بی حکیمه، سوسنگرد، دارخوین و ابوذر سرمایه‌گذاری حدود 25‌میلیارد دلار در برنامه وزیر نفت دولت چهاردهم پیش‌بینی شده است.
البته پاک‌نژاد تصمیم دارد با تشکیل حساب سرمایه‌گذاری نفت و گاز کشور نسبت به تامین بخشی از این سرمایه‌ها اقداماتی انجام بدهد، اما طبیعتا منابع داخلی برای این میزان پروژه‌ها کافی نیست و نیاز به جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیش از پیش است.
۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس حوزه انرژی معتقد است که صنعت نفت نیازمند سرمایه‌گذاری ۲۵۰ تا ۳۰۰‌میلیارد دلاری است و در شرایط گسترش ارتباط با کشورهای خارجی می‌توانیم نسبت به بهبود وضعیت صنعت نفت ایران امیدوار باشیم.
بهروزی‌فر در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در صنعت نفت باتوجه به مشکلاتی که به دلیل تحریم و مدیریت چندسال اخیر درگیر آن بودیم، دچار بحران شده‌ایم و اکنون با ناترازی‌های گسترده‌ای مواجهیم، اظهار کرد: اکنون با ناترازی گاز، بنزین و گازوئیل مواجهیم و اگر شرایط به همین صورت فعلی پیش برود، ممکن است در آینده شرایط حادتر شود.
وی با بیان اولین اقدامی که باید صورت بگیرد، چیدن تیم مدیریتی قوی در صنعت نفت و بعد از آن ایجاد تعامل است؛ در این شرایط مشکل ما در حوزه افزایش تولید در صنعت نفت، گاز و پالایش حل نمی‌شود و ما نیازمند سرمایه، تکنولوژی دانش فنی و مدیریت خارجی هستیم.
بهروزی‌فر تاکید کرد: نیازمند تامین مالی ۲۵۰ تا ۳۰۰‌میلیارد دلار برای سرپا نگه‌داشتن صنعت نفت هستیم و امکان تامین تجهیزات از بازار داخل با ادامه روشی که طی چندسال گذشته اتفاق افتاده است، وجود ندارد.
به گفته وی، در شرایط فعلی می‌توانیم با حفظ شأن و مصلحت کشور رویکرد خودمان را نسبت به دنیا تغییر دهیم و تا زمانی که این اتفاق نیفتد مشکل حل نخواهد شد.
این کارشناس حوزه انرژی اظهار کرد: رییس‌جمهور در این مدت کوتاه به برخی وعده‌ها عمل کرده و امیدواریم درخصوص وعده‌ای که درخصوص تعامل با دنیا نیز داده است، بتواند عمل کند. در این شرایط قطعا وضعیت مناسب‌تری خواهیم داشت؛ به نظر می‌رسد رییس‌جمهور به حرف‌های خود پایبند است و شاهد اثرات مثبت آن خواهیم بود.
منابع نفت و گاز را حیف و میل نکنید
هدایت‌الله خادمی، فعال صنعت نفت و نماینده پیشین مجلس هم براین باور است که اگر تا ۱۰‌سال آینده ۲‌میلیارد متر‌مکعب در روز گاز در کشور تولید نشود، ناترازی‌ها تشدید پیدا خواهد کرد.
او در گفت‌وگو با ایلنا می‌گوید: هر کشوری برای اینکه وارد هر بازاری شود باید زمان را در نظر داشته باشد، کالا و محصولی که زودتر به تولید رسیده و زودتر هم وارد بازار رقابت شود، سهم بیشتری را متعلق به خود خواهد کرد. ضمن اینکه کیفیت باید بالا باشد و یک فروشنده و تامین‌کننده کالای مورد اعتماد در بازار مقصد باشیم و انحصار یا سهم زیادی از بازار را به دست گیریم.
وی افزود: در حال حاضر، ما توسعه بسیاری از میادین و ال‌ان‌جی کشور را رها کرده‌ایم، در پارس‌جنوبی نیز ما بعد از ۲۱‌سال که قطر در میادین مشترک با ما شروع به حفاری و تولید و برداشت کرد؛ اقدام به توسعه کردیم. ما به قدری پروژه‌ها را معطل کردیم که بازار از دست‌مان خارج شد اما قطر مانند کشورهای توسعه‌یافته برنامه‌های گازی خود را اجرا و متناسب با آن به پیش برد.
رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های حفاری و خدمات فنی ایران با بیان اینکه در حال حاضر ۷۵۰ تا ۸۰۰‌میلیون مترمکعب در روز مصرف گاز داریم و بیشتر این میزان مصرف هم در بخش خانگی و غیرمولد است؛ تصریح کرد: در صورتی که کشوری که در مسیر توسعه است باید بیشترین مصرف در بخش صنعت باشد. ضمن اینکه مصرف باید عقب‌تر از رقم تولید باشد تا دچار چالش نشویم. ما تا ۱۰‌سال آینده ۲‌میلیارد مترمکعب در روز گاز نیاز داریم و برای تامین این میزان گاز هیچ برنامه‌ای نداشته‌ایم و تنها راهکاری که در چندسال گذشته ارائه داده‌ایم اینکه گاز صنایع و پتروشیمی‌ها را قطع و به نیروگاه‌ها به جای گاز سوخت مایع ارسال کنیم.
این کارشناس حوزه انرژی گفت: ما منابع خدادادی را حیف‌ومیل می‌کنیم و از سوی دیگر با عدم اجرای به‌موقع پروژه‌ها بخش اعظم ذخایر نیز برای همیشه در زیر زمین خواهد ماند، زیرا ظرف سال‌های آینده شاید سوخت فسیلی چندان ارزشمند نبوده و صرفه اقتصادی نداشته باشد. حال آنکه باید هرچه زودتر منابع را استخراج و تبدیل به سرمایه نسل آینده می‌کردیم اما متاسفانه این کار را انجام ندادیم.
شتاب در جبران عقب‌ماندگی
علی بختیار، نماینده پیشین مجلس هم با بیان اینکه باید اکنون نگاه جدید به حکمرانی انرژی کشور داشته باشیم، می‌گوید: موضوع مهم و اولویتی که باید در دستور کار قرار گیرد این است که باید ابتدا نسبت به رفع تحریم اقدام کنیم باید مسائلی که برای ایجاد مناسبات سیاسی و اقتصادی برقرار می‌شود را حل‌وفصل کنیم؛ باید به سمت افزایش تجارت گاز برویم.
این کارشناس انرژی تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که طی سال‌های گذشته مغفول واقع شد تکنولوژی ال‌ان‌جی است؛ دنیا اکنون در حال‌ گذار از پروژه‌های پرهزینه خط لوله به سمت توسعه ال‌ان‌جی است، چراکه از این مسیر می‌توان با دورترین نقطه دنیا نیز ارتباط گازی داشت و ما اکنون از کشور عربی همسایه عقب هستیم به‌طوری که قطر در این حوزه حرف اول را در دنیا می‌زند.
به گفته وی، ما باید در یک برنامه منسجم ابتدا نسبت به ورود جدی به توسعه ترمینال‌های ال‌ان‌جی ورود کرده و سپس وارد تجارت گاز از این مسیر شویم. ضمن اینکه خط لوله صادرات به کشورهای همسایه را نیز نباید فراموش کنیم و زودتر وارد فاز اجرا شویم تا عقب‌ماندگی‌های گذشته را جبران کنیم، در این راستا حتما باید با کشورهای توانمند در این زمینه همکاری داشته باشیم.