یوروهای بربادرفته

«جهان‌صنعت»- خبری از بنزین یورو ۴ نیست؛ هرچه هست بنزین معمولی است و البته بطری‌های اکتان که در قفسه‌های کناری نازل‌های بنزین ردیف شده‌اند. تا همین چندماه پیش هم بنزین سوپر در برخی جایگاه‌های شهرهای بزرگ به سختی پیدا می‌شد اما حالا دیگر رسما نایاب شده است.

افزایش مصرف بنزین که از سال گذشته هر ماه شدت گرفته، ناترازی این فرآورده را در کشور افزایش داده است. هرچند وزارت نفت مدعی است که بنزین وارد نمی‌شود، اما برخی نمایندگان مجلس واردات بنزین را تایید می‌کنند. حتی در ردیف بودجه امسال هم بودجه‌ای به میزان ۶۰۰میلیون دلار برای واردات بنزین در نظر گرفته شده است.

اوضاع مصرف برای سال آینده هم نگران‌کننده است. برخی روایت‌ها بیانگر آن است که میزان واردات بنزین برای بودجه سال آینده بیش از یک میلیارد دلار پیش‌بینی شده است؛ رقمی که بیانگر اوضاع نابسامان مصرف بنزین در کشور است.

جعفر سالاری‌‌نسب مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اخیرا از رشد ۱۳ درصدی مصرف بنزین خبر داده و گفته است که به‌طور میانگین روزانه ۱۱۵ میلیون لیتر بنزین در کشور سوخت می‌شود. به گفته او، این آمار نسبت به سال گذشته ۱۳ درصد افزایش یافته است.

هرچند او تاکید کرده که بنزین به اندازه کافی در انبار‌های سوخت موجود است، با این حال گزارش‌ها نشان می‌دهد که در ادامه چالش تامین بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، اقدام به توزیع بنزین معمولی به جای بنزین یورو در جایگاه‌های سوخت تهران کرده است. پیش از این بنزین یورو در شهرستان‌ها بیشتر توزیع می‌شد، اما حالا کار به جایی رسیده که دیگر در تهران هم خبری از بنزین یورو نیست.

بنزین معمولی که در تمام پمپ‌بنزین‌ها توزیع می‌شود از در حدود ۱۵ درصد نفت خام تشکیل شده است‌. این نوع بنزین مناسب برای موتورهای احتراقی است. بنزین معمولی را از روی رنگ قرمز و عدد اکتان ۸۷ آن می‌شناسند و عدد اکتان، یکی از پارامترهای میزان متراکم‌ شدن سوخت در موتور پیش از شروع احتراق است.

در واقع تفاوت بین  بنزین سوپر و معمولی در عدد اکتان آنهاست؛ یعنی زمانی که بنزین به موتور خودرو می‌رسد، هرچه اکتان سوخت بیشتر باشد زمان جرقه‌زنی کوتاه‌تر شده و آرام‌سوزی بنزین در موتور ماشین بهتر انجام می‌شود، این در حالی است که  بنزین معمولی اکتان پایین‌تری نسبت به بنزین سوپر دارد و اگر در موتور خودرویی که نیازمند بنزین سوپر است، از بنزین معمولی استفاده شود به علت وجود قطرات ناهماهنگ تزریقی، موج انفجاری یکنواخت به وجود نخواهد آمد. دلیل آن هم این است که حجم مناسب بنزین با زمان‌بندی مرتب در محفظه احتراق تزریق نمی‌شود و موتور خودرو به مرور زمان آسیب خواهد دید.

کارشناسان می‌گویند، استفاده از بنزین معمولی در موتورهای توربو موج احتراق مخرب تولید‌شده و فشار زیادی به موتور وارد می‌کند. از سویی باعث هدر‌رفت انرژی مکانیکی بیشتر می‌شود. با این حال به دلیل آنکه بنزین معمولی از بنزین سوپر ارزان‌تر است افزایش مصرف بنزین در کشور باعث شده پالایشگاه‌ها به تولید بنزین معمولی روی بیاورند.حال آنکه از  مضرات بنزین معمولی می‌توان به ایجاد رسوب در پیستون‌ها، ایجاد خرابی در شمع‌ها، ایجاد خام‌ سوزی بنزین در موتور، احتمال روغن‌سوزی، پوسیدگی و شکستن سوپاپ‌ها ا‌شاره کرد و در نتیجه این اقدام شاهد تشدید آلودگی هوای تهران در روزهای اخیر بود که کیفیت هوای پایتخت را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

معضل تبخیر بنزین

دبیر کانون انجمن‌های صنفی جایگاه‌های سوخت سراسر کشور به «جهان‌صنعت» گفت: بنزین سوپر هم همیشه محدودیت‌های خاص خود را داشته و الان از آبان کم‌و‌بیش و به‌طور محدودی درحال توزیع شدن است.

بهزاد قانعی در ادامه با اشاره به کیفیت بنزین تاکید کرد: درحال حاضر بنزین یورو ۴ و گاهی هم بنزین بدون سرب توزیع می‌شود. بنزین باید با ۶۰ درجه فارنهایت تولید شود منتها اگر در بارنامه‌ها ملاحظه بفرمایید با درجه بالاتری توزیع می‌شود. به‌طور مثال در تابستان ۹۵ درجه فارنهایت بوده و اکنون که در آبان‌ هستیم با ۷۵ تا ۸۰ درجه فارنهایت درحال توزیع است؛ خب این بنزین گرم است و وقتی به مخزن خنک جایگاه می‌رسد، مولکول‌هایش منقبض می‌شود و به گاز تبدیل شده و باعث افزایش تبخیر جایگاه می‌شود.

وی افزود: این موضوع باعث هزینه و دردسر می‌شود؛ چون وقتی کسری جایگاه بالا می‌رود باید به خیلی‌ها جوابگو باشند. درواقع این اتفاق دو‌سر ضرر است؛ هم برای خریدش هزینه شده که تبدیل به گاز شده و هم در نهایت باید جریمه هم پرداخت شود.

وی در پاسخ به اینکه «بعد از اعمال محدودیت سوختگیری، وضعیت فروش و درآمد جایگاه‌ها دچار چه تغییراتی شد؟» بیان کرد: وقتی تعداد کارت‌ها کمتر می‌شود مسلما مشکلاتی را برای جایگاه‌ها و پرسنل جایگاه‌ها به وجود می‌آورد. به هرحال کسانی هستند که کارت ندارند یا همراه‌شان نیست؛ درواقع سیاست شرکت‌پخش این است که مردم ابتدا از سهمیه خودشان و سپس از ۱۵۰ لیتر آزاد خود استفاده کنند به همین دلیل هم کارت‌های آزاد را محدود کرده‌اند. در تهران کمتر ولی در شهرستان‌ها مشکلات بسیاری ایجاد کرده است.

فروش جایگاه‌ها به شدت افت کرده و همچنین برای افراد هم معطلی‌هایی را به همراه آورده است.

واردات؛ اولین و واپسین گزینه

دولت برای کنترل ناترازی بنزین در کشور با جمع‌آوری کارت‌های سوخت جایگاه‌داران و اعمال محدودیت در هر بار سوخت‌گیری تلاش کرده مصرف بنزین را کاهش دهد؛ اقدامی که البته نارضایتی‌هایی را به همراه داشت و موجب تشکیل صف‌های طولانی در برابر جایگاه‌های سوخت‌گیری شد، نهایتا هم نتیجه مثبتی نداشت و تا به امروز اقدام جدیدی نشده است.

در واقع وزارت نفت برای حل مشکل ناترازی بنزین راهکار جدیدی ارائه نداده و طبق معمول مصرف‌کنندگان را مقصر دانسته است. در حالی که واضح است اساس ناترازی بنزین در کشوری که دارای منابع انرژی بسیار است، از عدم تولید کافی نشأت می‌گیرد و دولت به‌عنوان تنها سیاستگذار و عرضه‌کننده بنزین نمی‌تواند خود را تبرئه کند.

مالک شریعتی‌نیاسر نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون انرژی درباره واردات بنزین می‌گوید: بله، واردات بنزین داریم. متاسفانه چشم‌انداز ما لااقل تا دو، سه سال آینده که بعضی از واحد‌های جدید پالایشگاه‌ها به مدار بیایید، یا پالایشگاه بزرگی مثل شهید سلیمانی و امثال این‌ها تا ۶-۵ سال آینده بخواهد برسد، تشدید ناترازی خواهد بود؛ موضوعی که من نگران آن هستم.

شریعتی با بیان اینکه تمام شبکه حمل‌ونقل کشور به بنزین وابسته است، تصریح کرد: یکی از دلایل افزایش مصرف بنزین همین موضوع است؛ افزایش مصرف باعث شده دچار ناترازی شویم؛ به‌طوری که برای جبران ناترازی، بنزین وارد می‌کنیم حالا با سوآپ غیرهمنام یا تهاتر واردات انجام می‌شود.

وی افزود:  وقتی شبکه انتقال فرآورده با بنزین درگیر می‌شود، مصرف بالا می‌رود. این وضعیت نه فقط برای بنزین بلکه سایر منابع انرژی مثل گاز هم وجود دارد. کمبود گاز در فصل زمستان ما را مجبور می‌کند در نیروگاه‌های‌مان مازوت بسوزانیم، چون نمی‌توانیم گازوییل را در شبکه حمل‌ونقل به نیروگاه‌ها برسانیم مازوت می‌سوزانیم. نتیجه این می‌شود که  آلودگی هوا تشدید می‌شود و مردم دچار بیماری  می‌شوند .

این نماینده مجلس با اشاره به طرح شکایت‌های بسیار از وزارت نفت، شرکت گاز و نیروگاه‌ها به دلیل افزایش مصرف مازوت اظهار کرد:  اگر سبد سوخت کشور متنوع شود و نیاز به بنزین را کاهش بدهیم حتما مصرف کاهش می‌یابد و مازوت سوزی هم کم می‌شود. در حال حاضر در ۸ استان پالایشگاه نفتی داریم که این‌ پالایشگاه‌ها «ال.‌پی.‌جی» تولید می‌کنند. مسلما «ال.‌پی.‌جی» هم سوخت پاک‌تری است نسبت به گازوییل و بنزین و هم از جهت پیمایش و انطباق با موتور خودرو سوخت کاملا منطبقی است و از جهت استاندارد هم در دنیا این‌ها تجربه شده‌اند.