16 - 11 - 2024
گره کور پیمان‌سپاری ارزی
زعفران، تنها محصول کشاورزی جهان است که انحصار و بالاترین حجم تولید آن با کیفیت مطلوب هنوز در اختیار ایران است و این سهم تعیین‌کننده باید به‌عنوان فرصتی طلایی برای عرض‌اندام در بازارهای جهانی و رخ‌نمایی نام ایران در کنار طلای سرخ قدر دانسته شود و در این مسیر خلاقیت و نوآوری است که راهگشا و پیش‌برنده است.
در سال‌جاری ۱۲۷هزار هکتار از اراضی به کشت زعفران اختصاص یافته است. درحال‌حاضر ۲۳استان کشور، پیاز زعفران کشت می‌کنند و بیش از ۹۳درصد تولید این محصول نیز در خراسان بزرگ انجام می‌شود. بیش از ۷۰درصد زعفران کشور در استان خراسان رضوی تولید می‌شود و طی چند سال اخیر با اقدامات انجام‌شده و انتقال دانش به مزارع، متوسط عملکرد تولید زعفران از 5/3کیلوگرم در هر هکتار به ۹کیلوگرم در هکتار افزایش یافته است. نکته قابل‌توجه این است که کشاورزان پیشرو در ایران در هر هکتار حدود ۳۰کیلوگرم زعفران تولید می‌کنند.
با وجود تولید حدود ۹۰درصد این محصول، وضعیت بازار صادرات گویای فاجعه‌ای عظیم و مظلومیتی غریب برای این محصول راهبردی در عرصه جهانی است و گلایه زعفران‌کاران از هزینه بالای تمام‌شده آن در مقابل بهای نسبتا ارزان این کالا و داد و فغان تجار و صادرکنندگان این محصول ایرانی در برابر آوازه زعفران کشورهای دیگر از جمله چین، اسپانیا و حتی افغانستان از دیگر نمودهای ضعف جایگاه زعفران ایرانی است. حال آنکه از دیرباز زعفران محصول شاخص تولیدی و صادراتی ایران‌زمین بوده است اما در سال‌جاری میزان صادرات زعفران کاهش یافته است.
بیشترین صادرات زعفران ایران به چین، امارات‌متحده عربی و اسپانیا بوده است که در شش‌ماهه نخست سال‌جاری صادرات به چین بیشترین کاهش را داشته و امارات مقصد اول زعفران صادراتی ایران است. صادرات زعفران به امارات نیز ۳۲درصد کاهشی بوده است و از 121/23تن در شش‌ماهه نخست سال گذشته به 610/15تن در شش‌ماهه نخست سال‌جاری کاهش یافت.
صادرات زعفران به اسپانیا نیز کاهشی بوده است به‌طوری‌که صادرات زعفران به اسپانیا از 897/18تن در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۲ با ۴۱درصد کاهش به 56/11تن در مدت مشابه سال‌جاری رسیده است.
قاچاق حداقل ۵۰ تن زعفران ایران به افغانستان
درحالیکه این محصول جزو کالاهای استراتژیک تولیدی ایران است به همان میزان که صادرات آن درحال کاهش است قاچاق آن روبه افزایش است و به‌گفته علی شریعتی‌مقدم، رییس صندوق توسعه صادرات زعفران بخش عمده‌ای از زعفران کشور به افغانستان قاچاق می‌شود. بین ۹۰ تا ۱۰۰تن زعفران ما قاچاق می‌شود و دلیل آن این است که به‌علت ماهیت زعفران که حجم کم و ارزش بالایی دارد نسبت به سایر محصولات، قاچاق آن اقدام پیچیده‌ای نیست. بخش عمده‌ای از زعفران نیز که به‌صورت قانونی صادرات می‌شود از طریق کارت‌های یکبارمصرف است چراکه صادرکنندگان این اختلاف ارز را نمی‌توانند به واردکننده بدهند یا روش‌های رفع تعهدات ارزی عملی نیست تا حداقل ۵۰درصد زعفران به این صورت صادر شود.
وی افزود: اگر صادرات زعفران را به سه بخش تقسیم کنیم دو قسمت بزرگ‌تر آن قاچاق است و بخشی نیز از طریق کارت‌های یکبارمصرف صادر می‌شود و بخش کوچک‌تر نیز کمتر از ۳۳درصد است که توسط شرکت‌هایی که با سختی و زیان ارز را بازمی‌گردانند صادر می‌شود. حداقل ۵۰تن زعفران ایران به افغانستان قاچاق و در آنجا بسته‌بندی و به‌نام این کشور صادر می‌شود. یک نظام حمایتی و تعرفه‌هایی به نفع افغانستان در هندوستان، آمریکا و عربستان‌سعودی وجود دارد و برخی حمایت‌هایی را دریافت می‌کند و این تعرفه برای کالایی که قیمت نسبتا بالایی دارد خیلی کمک بزرگی است ولی برای ما اشکال ماجرا این است که برای افغانستان با زعفران ایرانی برند ایجاد می‌شود. علی شریعتی‌مقدم گفت: یک زمانی نگران بودیم که چرا زعفران ایران به اسم اسپانیا صادر می‌شود؟ اسپانیا کشوری است که قدمتی در زعفران داشته، شرکت‌هایی بازاریابی کردند و برخی از آنها ۱۰۰سال قدمت دارند، ارتباط حمل‌ونقلی با آمریکا دارند اما حالا باید به این مساله خیلی جدی فکر کنیم که چرا افغانستان باید جای ما را در این عرصه بگیرد؟
همجواری افغانستان با استان‌های تولیدکننده زعفران
به‌گفته سیدروح‌اله لطیفی، سخنگوی کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران چرایی این قاچاق به افغانستان در ابتدا به این دلیل است که استان‌های تولیدکننده اصلی این محصول همجوار با افغانستان بوده و خروج زعفران از کشور از طریق شهروندان ایرانی و افغانستانی که گاهی اوقات نسبت قومی و فامیلی دارند راحت‌تر انجام می‌شود. موضوع دوم به مساله رفع تعهد ارزی برمی‌گردد. تمایل به عدم بازگشت ارز سبب شده تا بخشی از فعالان این حوزه به‌سمت صادرات غیررسمی کشیده شوند. موضوع سوم به همجواری افغانستان با کشور هند برمی‌گردد که مصرف‌کننده ۵۰ تا ۶۰تن زعفران در سال است. همکاری این دو کشور در بحث تعرفه گمرکی سبب‌شده تا زعفران ایرانی اگر از کانال افغانستان به هند صادر شود برای این کشور با تعرفه صفردرصدی همراه است درحالیکه این عدد برای تجار با مبدا ایران به کشور هند ۳۸درصد است.
پیمان‌سپاری ارزی؛ گرهی کور در مسیر صادرکنندگان اصلی
غلامرضا میری، رییس اتحادیه صادرکنندگان زعفران درباره مشکلات موجود در زمینه صادرات زعفران اظهار کرد: خراسان پایگاه تولید زعفران جهان است و متاسفانه تصمیماتی که در تهران گرفته می‌شود تصمیمات غیرکارشناسی است. زعفران یک محصول استراتژیکی است که انحصارا در ایران تولید می‌شود و به‌دلیل اینکه این محصول در خراسان تولید می‌شود تصمیمات مرتبط با آن نیز شایسته است در خراسان گرفته شود چراکه تمام ذی‌نفعان زعفران از کشاورز، فرآوری‌کننده، توزیع‌کننده، صادر‌کننده و… در خراسان حضور دارند بنابراین نیاز است تصمیماتی که گرفته می‌شود به خراسان تفویض به اختیار شود.
وی افزود: مشکل بعدی در زمینه زعفران، پیمان‌سپاری برای بازگشت ارز حاصل از صادرات است. یعنی صادر‌کننده زعفران را با وجود تحریم‌ها و… صادر می‌کند و بعد برای اینکه ارز خود را به کشور بازگرداند ۵درصد هزینه می‌کنند. این ارز که به کشور بازمی‌گردد حاصل فروش زعفران به خریدار و به قیمت روز بازار است. به‌طور مثال خریدار خارجی دلار را با صادر‌کننده ایرانی ۶۵هزار تومان محاسبه کرده است و صادر‌کننده ایرانی دلار ۶۵هزار تومانی را باید ۴۷هزار تومان به سامانه نیما بدهد تا بتواند تسویه کند اگر نتواند به‌موقع تسویه‌حساب کند با وجود اینکه براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی فروش صادراتی آن از معافیت مالیاتی برخوردار است اما باید بابت آن مالیات پرداخت کند و آن بدهی که بابت صادرات زعفران به بانک مرکزی دارد همچنان محفوظ است و مدام تهدید می‌شود که کارت بازرگانی صادر‌کننده لغو می‌شود و در همین راستا تبعات دیگری نیز برای او خواهد داشت.
میری ادامه داد: با توجه به هزینه‌ای که به صادر‌کننده تحمیل می‌شود و او نمی‌تواند از پس این هزینه برآید و باید دلار حاصل از فروش صادرات خود را ۲۰هزار تومان ارزان‌تر به سامانه نیما دهد که در یک‌کیلو بین ۳۰ تا ۳۵میلیون تومان برای او هزینه دارد. همچنین مالیات فروش داخلی نیز از صادر‌کننده دریافت می‌شود ما خواسته یا ناخواسته شرایط را برای قاچاقچی فراهم کرده‌ایم و در نتیجه صادر‌کننده نمی‌تواند صادرات انجام دهد و فرد قاچاقچی زعفران را با کیفیت پایین به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌کند که هیچ نفع و درآمدی هم برای کشور ندارد.
وی افزود: این مساله تنها به درآمد داشتن دولت و کشور ختم نمی‌شود بلکه به جایگاه زعفران ایران نیز لطمه می‌زند. صادر‌کننده نمی‌تواند با این قاچاقچی که قاچاق زعفران برای او هزینه‌ای ندارد در بازارهای جهانی رقابت کند. بنابراین مجبور است که از عرصه صادرات کناره‌گیری کند و قاچاق جای صادرات را می‌گیرد.
رییس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ضمن اشاره به اینکه ایران رکورد صادرات زعفران را دارد، اظهار کرد: در سال ۱۳۹۹، ۳۲۵تن به ۴۷کشور صادرات داشته‌ایم ولی در سال ۱۴۰۲ با ۶۷کشور واردکننده صادرات ما کاهش داشته و به مرز ۲۲۳تن رسیده است. این بدین معنا نیست که مصرف زعفران در جهان کم شده بلکه به این معناست که قاچاقچی جای صادر‌کننده را گرفته است. در شرایطی که در ۲۳استان کشور ما زعفران کشت می‌شود زعفران‌کاری توسعه یافته است و ممکن است تولید این محصول در آینده افزایش یابد. با توجه به اینکه زعفران محصولی ۱۰۰درصد صادراتی است باید موانع برداشته شود در غیر این صورت کشاورز با مشکل مواجه خواهد شد و درخواست ما این است که موانع برداشته شود تا هم بتوانیم صادرات را توسعه دهیم و هم سرانه مصرف را در دنیا افزایش دهیم تا در آینده که میزان تولیدات افزایش یافت دیگر کشاورز دچار خسارت نشود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد