کسری بودجه واقعی

الهه بیگی*
نهاد دولت در ایران خود را خواسته یا ناخواسته در هر فعالیت اقتصادی در بخش‌های گوناگون درگیر کرده است‌. نیت اصلی نهاد دولت برای درگیر کردن زیر‌مجموعه‌های خود در فعالیت‌های اقتصادی شاید کمک به مسائل کلان مثل حمایت از شهروندان کم‌درآمد است. به همین دلیل است که دولت خود را درگیر خرید محصولات اساسی مثل گندم و دیگر محصولات غذایی می‌کند. از سوی دیگر دولت تصور می‌کند برق کالای رایگان است و باید آن را با قیمت پایین در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهد. دولت همچنین خود را درگیر مسائل معلمان، پرستاران و بازنشستگان کرده است اما درگیر شدن در این کارها نیاز به منابع مالی کافی دارد. پیش از این دولت‌ها با استفاده از درآمد حاصل از صادرات نفت‌خام این پرداخت‌ها را به گروه‌های گوناگون انجام می‌دادند حالا اما با کاهش درآمد صادرات نفت‌خام و نامعلوم بودن ورود دلارها به ایران، دولت‌های گوناگون در سال‌های تازه‌سپری‌شده به گندمکاران‌، به معلمان‌، به بازنشستگان کارگری و به پرستاران
بدهکارند.
تازه‌ترین خبر را ریاست سازمان برنامه‌وبودجه داده که بدهی دولت به گندمکاران 40‌هزار میلیارد تومان است. با لحاظ کردن بدهی به پرستاران، بازنشستگان، معلمان و بدون لحاظ کردن بدهی به پیمانکاران در برق و آب و گاز و نفت معلوم می‌شود دولت کسری بودجه واقعی به شهروندان دارد.
به‌عبارت دیگر و به هر دلیل که دولت را ناتوان کرده است شهروندان احساس می‌کنند با یک نهاد زورگو و پشت هم انداز روبه‌رو هستند و نتیجه‌اش از بین رفتن همین میزان اعتماد و اطمینان به وفاداری دولت است. همین دیروز بود که یک خبر از اختلال در تولید گندم پاییزه در فضای خبری منتشر شد و دلیل اختلال در تولید گندم تاخیر و بدعهدی دولت در پرداخت به موقع طلب دهقانان زحمتکش است. از دست رفتن اعتماد معلمان‌، بازنشستگان‌، پرستاران و پیمانکاران به نهاد دولت و شناختن این نهاد به عنوان یک نهاد بد‌قول پیامدهای سنگینی دارد. دولت‌های ایران در این‌باره هیچ‌گونه ناراحتی از خود نشان نمی‌دهند و همچنان به دادن وعده ادامه می‌دهند.
چه باید کرد؟ در بلند‌مدت و میان‌مدت باید پای دولت از ورود به خرید و فروش کالاها و خدمات بریده شده و بستر رقابت برای فعالان فراهم شود. در کوتاه‌مدت نیز باید دارایی‌های نقد‌شونده دولت را تبدیل به ریال کرده و بدهی‌های دولت را پرداخت کرد. یک محاسبه ساده نشان می‌دهد تخصیص دلار نیمایی به اندازه 3‌میلیارد دلار برای واردات اتومبیل‌های خارجی و با توجه به قیمت بازار آزاد در هر دلار20‌هزار تومان و در مقیاس 3میلیارد دلار به عدد بزرگی می‌رسیم که پرداخت پول گندمکاران را تکافو می‌کند و می‌توان با بقیه آن پول توافق شده پرستاران را نیز پرداخت. دولت کسری بودجه واقعی دارد و دلارهایش را به کسانی می‌دهد که ریال نقد دارند.
*سردبیر