13 - 01 - 2022
چه کسانی مانع توافق هستند؟
آرزو فرشید- تا اندکی امیدوار میشویم که گشایشی ایجاد شده و پیشرفتی حاصل، یک نفر از وین فریاد برمیآورد که نه خیر! از این خبرها نیست و توافق دور است و مذاکرات کند و قصعلیهذا. تازهترین مورد هم همین آقای لودریان، وزیر خارجه فرانسه که گفته ایران و اعضای ۱+۴ هنوز فاصله زیادی با هرگونه راهحل نهایی برای احیای برجام دارند و گفتگوها اگرچه پیشرفت اندکی داشته اما بسیار کند پیش میرود. آن هم در حالی که اخیرا حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان در مصاحبهای مذاکرات را در مسیر درست توصیف و ابراز خوشبینی کرده بود.
اولیانوف به عنوان فعالترین دیپلمات حاضر در وین هم که اصولا خوشبین است و امیدوار و نویددهنده اخبار مثبت. این است که آدم میماند بالاخره اوضاع مذاکرات خوب و امیدی به توافق هست یا نیست؟! مشکل کار کجاست و چه کسی مانع میتراشد؟ آنطور که رسانههای غربی میگویند ایران زیادهخواهی میکند یا آنطور که رسانههای داخلی میگویند، آنها حاضر به پذیرش شرط و شروط بر حق ما نیستند؟! پاسخ اما از نگاه برخی تحلیلگران «هیچ کدام» است. مثلا حشمتالله فلاحتپیشه تحلیلگر مسائل بینالملل و نماینده پیشین مجلس معتقد است که گره از این کار باز نخواهد شد مگر به موجب مذاکره مستقیم ایران و آمریکا.
تاکید هم دارد که در این بین تابو یا مانعی وجود ندارد و اتفاقا آنچه مقام رهبری در آخرین سخنان خود گفتند، تایید امکانپذیر بودن استفاده از همین راهکار است. آنچه در ادامه میخوانید مشروح مصاحبه او با «جهانصنعت» است:
وزیرخارجه ایران در مصاحبه اخیر با الجزیره گفته بود که مذاکرات برجامی در مسیر درست خود قرار دارد اما اکنون شاهدیم که آقای لودریان از فاصله زیاد با توافق گفته و از کندی روند مذاکرات میگوید. به نظر شما در تحلیل وضعیت مذاکرات باید مواضع ایران و روسیه را جدیتر گرفت یا اروپا و مشخصا فرانسه را؟
هیچ کدام. من معتقدم که چراغهای سبز در مذاکرات برجام بیش از چراغهای قرمز است اما هر کدام از طرفها بر اساس سیاستی که تعریف کردهاند موضع خود را اتخاذ میکنند. به نظر من اتفاقی که نباید میافتاد، افتاده است.
چه اتفاقی؟
اینکه همه طرفهای برجام برای خود حوزه منافع برجامی تعریف کردهاند. اگر اینطور نگاه کنیم موضع آقای لودریان در همین قالب قابل بررسی است، موضع اولیانوف نیز باید در همین قالب تحلیل شود.
من معتقدم که فقط ایران و آمریکا در توافق منفعت دارند و سایر طرفها منافع خود را در طولانی شدن مذاکرات میبینند. فرانسه به طور مشخص با طرح چنین مسائلی مثل اینکه پیشرفتها کند و اختلافات بسیار است نشان میدهد که این کشور حتی از آمریکا نیز سختگیرانهتر عمل میکند. برخی از این مواضع حتی موضع آمریکا هم نیست و فرانسه سعی دارد در قالب منافع برجامی خود عمل کرده و آنچه که دغدغه کشورهای منطقه است را پیگیری و عملا مذاکرات را پیچیده کند. مثلا دیدیم که در این هفته چند وزیرخارجه عرب و دبیرکل اتحادیه عرب و خیلی از دیپلماتها به وین رفتند. یعنی هر کدام سعی دارند که مذاکراتی را با اعضای برجام داشته و مواضع خود را به میز مذاکرات منتقل کنند. البته یک شروع مثبت داشت و تنها حضور قابل دفاع همان بحث حضور معاون وزیرخارجه کره جنوبی بود که بحث رفع انسداد اموال ایران مطرح شد اما بعد از آن دیدیم برای ایجاد یک توازن منفی به نحوی مرموز معاون وزیرخارجه عربستان نیز در وین حاضر شد و الان هم کشورهای عربی و… عملا در سطح وزرای خارجه سعی دارند در وین حضور پیدا کنند.
این پیچیدگی مضاعف در روند مذاکرات چطور قابل رفع است؟
دقت داشته باشید که میز مذاکرات را اعضای واسط برجام و نه ایران و آمریکا شلوغ کردهاند. به همان میزانی که فرانسه نقش دارد، روسیه هم نقش دارد و دیدیم که عربستان حتی با روسیه هم مذاکره میکند. نتیجهای که میگیریم این است که ایران و آمریکا باید یک سازوکاری برای مذاکرات مستقیم را در پیش بگیرند.
بحث مذاکره مستقیم بارها مطرح شده اما ایران علاقهای به این کار نشان نداده و به نظر نمیرسد که این رویه را در دستور کار داشته باشد. شما واقعا محتمل میدانید که تیم مذاکرهکننده فعلی ارادهای مبنی بر مذاکره مستقیم با طرف آمریکایی داشته باشد؟
از زمانی که آقای جان کری و ظریف در سطح وزیر خارجه با هم مذاکره کردند عملا تابو مذاکره با آمریکا شکسته شده است. بحثی که در این باره مطرح شد این بود که اگر آمریکا دوباره به میز مذاکره برگردد امکان اینکه از مکانسیم ماشه استفاده شود، بیشتر میشود.
اما جالب این است که ما در طول مذاکرات احیای برجام فقط از برخی طرفهای اروپایی مثل فرانسه، آلمان و انگلستان است که عبارت مکانیسم ماشه را میشنویم و نه از آمریکاییها. آمریکاییها فقط در زمان پمپئو و ترامپ یک بار سعی کردند این کار را انجام دهند که ناکام هم ماندند. بر این اساس معتقدم که ایران و آمریکا باید واسطهها را از بین ببرند.به نظر من فقط منافع ایران و آمریکا در احیای برجام است و سایر کشورها برای خود حوزه منافع برجامی تعریف کردهاند و بازیگرانی را در این حوزه راه میدهند که قبلا حضورشان خط قرمز ایران بود اما الان شاهدیم که مورد استقبال طرفهای مختلف از طرف روسی تا… هستند و این یعنی پیچیدهتر شدن مذاکره که طولانی شدن آن به ضرر ایران و آمریکا است.
نظر شما این است که مذاکره ایران و آمریکا تابو نیست و ضرورت هم دارد اما سوال من این است که آیا تیم مذاکرهکننده ایران ممکن است این رویکرد را در پیش بگیرد؟
من معتقدم که بخشی از تابوها در ایران تابو ذهنی است و نه تابو سیاسی. یعنی هنوز در ایران برخی معتقدند که عدم مذاکره مستقیم با دشمن یعنی آمریکا، نوعی تحقیر دشمن است. اما من معتقدم که وقتی دو دشمن مذاکره نمیکنند و از ناحیه عدم مذاکره آنها دیگرانی فرصتطلبی میکنند، این یعنی تحقیر منافع ملی. به نظر من در دنیای امروز دیگر نه دوستی راهبردی وجود دارد و نه دشمنی راهبردی و کشورها در قالب منافع ملی خود عمل میکنند. به طوری که میبینیم کشورهایی که در درون قلمرو استراتژیک آمریکا قرار دارند در بحث برجام، مذاکرات خود را با روسیه پیش میبرند. بنابراین فکر میکنم آن دوران که هرکسی بحث مذاکره را مطرح میکند به او برچسب زده شود، گذشته است.واقعیت این است که فرصتطلبی واسطههای برجام بر همگان آشکار شده و مشخص است که علت اصلی طولانی شدن مذاکرات همین طرفهای واسط هستند لذا راهحل این است که دو دشمن یعنی ایران و آمریکا با هم مذاکره کنند و این نیز قطعا به معنی پایان دشمنی نیست. ایران و آمریکا چالشهای مختلفی دارند که در طول تاریخ شکل گرفته و به سختی هم قابل حل است اما واقعیت این است که الان منافع دو طرف در حل چالش هستهای و منافع طرفهای واسط در عدم حل این چالش است. فراموش نکنیم که در طول این مذاکرات فقط زمانی همگان به نتیجه مذاکرات خوشبین شدند که یک متن ضمیمهای شکل گرفت که تلفیقی از پیشنهادات ایران و آمریکا بود و پیشرفتهایی حاصل شد. بعد از آن اما دیدیم که با ورود هیاتهایی که بهگونهای مرموز دعوت میشدند، بدبینیها افزایش پیدا کرد. نتیجه این است که طرفهای واسط باید کنار بروند.
به نظر شما صحبت اخیر مقام معظم رهبری ایران درباره مذاکره احتمال مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا را افزایش میدهد؟ یعنی دست تیم مذاکرهکننده را برای گرفتن چنین تصمیمی باز میکند؟
من در چندماه اخیر بارها گفتهام که ایران و آمریکا به عنوان دو دشمن میتوانند درباره بخشی از مشکلات خود که همان مسائل هستهای است، با هم مذاکره کنند. صحبتهای رهبری نیز همین بود مبنی بر اینکه میتوان با دشمن مذاکره و تعامل کرد و این به معنی تسلیم شدن نیست.
به نظر من صحبتهای اخیر رهبری نشان داد که مذاکره با آمریکا تابو نیست ولی متاسفانه شاهدیم که تابوهای ذهنی برخی افراد مانع مذاکره شده است. ضمن اینکه اکنون یک تابو به تابوهای داخلی اضافه شده و آن هم تابوی منافع واسط است.
معتقدم که تمام دیگر اعضای برجام راضی نخواهند بود که ایران و آمریکا با هم مصاحبه کنند، هرچند که ظاهرا این موضوع را به زبان میآورند. آنها خوب میدانند که اگر مهمانان دو هتل کوبورگ و ماریوت به این نتیجه برسند که در یک هتل اقامت کرده و در یکی از سالنهای کنفرانس با هم مذاکره کنند، عملا سایر هیاتها جایی برای حضور نخواهند داشت و مذاکره خیلی زود به نتیجه نزدیک میشود. در نتیجه فکر میکنم که اگر دو تابو رفع شود، مذاکرات از این پیچیدگی خارج خواهد شد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد