چغازنبیل نیازمند معرفی در عرصه جهانی

نادر نینوایی- چهارم آبان ماه سالروز ثبت جهانی زیگورات چغازنبیل است؛ اثری که در صورت معرفی گسترده آن در عرصه جهانی می‌تواند تبدیل به یکی از شاخص‌ترین برندهای گردشگری ایران شود.
چغازنبیل زیگوراتی است که به سبب تعلق به حدود ۳هزار و ۲۵۰سال پیش و نیز به سبب رازهایی که از تمدن عیلامی بازگو می‌کند، اثر تاریخی شاخصی در عرصه جهانی محسوب می‌شود. البته این اثر آنطور که باید و شاید معرفی نشده و همین امر مانع گسیل شدن گردشگران بین‌المللی به سمت این معبد باستانی شده است. محوطه ۱۰۰هکتاری چغازنبیل که معبدی با بنایی مطبق در مرکز آن قرار گرفته است، به دستور یکی از قدرتمندترین پادشاهان عیلامی ساخته شد و در ۶۴۰ پیش از میلاد با حمله آشور بانی‌پال پادشاه آشوری تخریب‌هایی در آن صورت گرفت. این زیگورات که یکی از بلندترین بناهای شهر اونتاش گال و دنیای باستان بوده است؛ بنایی چهارگوش و پنج طبقه به ابعاد ۱۰۵ در ۱۰۵ متر دارد. ساختار هرم مانند این سازه گواه از وجود معبدی بزرگ است که هرساله مردمان دنیای باستان برای زیارت از آن بازدید می‌کردند. از هر سوی زیگورات دری بوده که هر فرد با توجه به جایگاه اجتماعی و مذهبی که داشته اجازه ورود از یکی از این مدخل‌ها را می‌یافته است.
ناشناخته بودن بسیاری از ابعاد زندگی عیلامی‌ها و نیز سالم ماندن طبقات پایینی معبد چغازنبیل، فرصت آشنایی با تمدنی ناشناخته را با بازدید از چغازنبیل فراهم کرده است و در صورت بهره‌گیری مناسب می‌توان هر ساله گردشگران بسیاری را به سمت شهر محروم شوش آورده و زمینه را برای توسعه گردشگری و درآمدزایی جامعه محلی اطراف زیگورات چغازنبیل فراهم کرد.
داستان زیگورات چغازنبیل
پیش از آنکه هخامنشیان در ایران حکومت کنند و حتی پیش از به حکومت رسیدن مادها، امپراطوری باستانی عیلام در حوالی خوزستان، لرستان و حتی بخش‌هایی از استان فارس امروزی برقرار بود. این قوم باستانی که در دوران خود به دستاوردهای جالب توجهی نیز دست یافته بودند شهری مذهبی و سلطنتی به نام دوراونتاش را در نزدیکی رودخانه دز و شهر باستانی شوش ایجاد می‌کند.
در دوران باستان در این معبد دو خدای بزرگ امپراطوری عیلام، یعنی ناپیریشاه (خدای شهر انشان) و اینشوشیناک (حامی شهر شوش) مورد پرستش قرار می‌گرفتند. شهر پیرامون چغازنبیل سه حصار تو در تو داشته که هفت دروازه امکان ورود به آن را میسر می‌کرده و در فاصله بین هر حصار بناها، کاخ‌ها و معابد مختلفی وجود داشته است.
شگفتی‌های چغازنبیل
فاصله معبد چغازنبیل از رودخانه دز به گونه‌ای بوده که هم خطر طغیان رودخانه و سیلاب دفع می‌شده و هم به سبب نزدیکی به رودخانه دز، امکان استفاده از آب رودخانه وجود داشته است. در روزهایی که هوا صاف بوده و خبری از وجود ابر نبوده است، کاهنان می‌توانستند با ایستادن بر فراز زیگورات پنج طبقه، نمایی باشکوه از شهر شوش را به تماشا بنشینند.
نگاهی به معماری بنای زیگورات مشخص می‌کند که معماران عیلامی با جهت‌های جغرافیایی نیز آشنا بودند و هر یک از اضلاع زیگورات به سوی یکی از جهت‌های اصلی جغرافیایی بنا شده است. نکته شگفت انگیز دیگر سیستم دفع آب چغازنبیل است. سازوکار طراحی شده توسط معماران عیلامی در بیش از 3هزار سال پیش به شکلی بوده که آب‌های سطحی و آب‌های حاصل از بارندگی به بیرون شهر هدایت می‌شدند.
افزون بر این پیدا شدن مفتول‌های شیشه‌ای در چغازنبیل نشان می‌دهد که اولی نمونه‌های شیشه‌گری ایران در هزاره دوم پیش از میلاد مسیح در این زیگورات به کار رفته است. مجموع این یافته‌ها در چغازنبیل گویای آن است که عیلامیان باستان به دانشی جالب توجه در عصر خود دست یافته‌اند و توانسته‌اند یکی از نخستین تمدن‌های پیشرفته دنیای باستان را ایجاد کنند.
چالش‌های چغازنبیل
در سال‌های گذشته چغازنبیل با چالش‌های ریز و درشتی مواجه بوده است که از جمله آنها می‌توان به مطلوب نبودن ارائه خدمات اشاره کرد. یکی دیگر از نیازهای اساسی این محوطه باستانی لزوم فنس‌کشی و نورپردازی مطلوب آن است.
در واقع تمام بخش‌های این محوطه وسیع باید با فنس‌کشی و نورپردازی هم به لحاظ حفاظتی و هم به لحاظ ارائه خدمات مطلوب به گردشگران ارتقا یابد. با این همه به طور معمول اعتباراتی که هرساله به این زیگورات اختصاص می‌یابد نسبت به وسعت و نیازهای حفاظتی آن کم است.
مشکلات زیرساختی شهر شوش
برای آنکه گردشگران داخلی و بین‌المللی بتوانند از جاذبه‌های شهر شوش و خصوصا زیگورات چغازنبیل بازدید داشته باشند، باید شهر شوش به لحاظ دارا بودن هتل،مراکز اقامتی، رستوران و زیرساخت‌های گردشگری ارتقا یابد.
رسیدگی به وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی در این شهر نیز از دیگر ملزومات است.
در سال‌های گذشته برقرار نبودن وسایل حمل‌ونقل عمومی از شهر شوش به سوی چغازنبیل عملا باعث شده که گردشگران بدون خودروی شخصی، امکان بازدید از این اثر ثبت جهانی را نداشته باشند.
شهر شوش به لحاظ اقامتگاه و هتل نیز وضعیت مطلوبی ندارد و ایجاد و ساخت هتل در این شهر یکی از ملزومات توسعه گردشگری در منطقه است.
افزون بر تمام این موارد باید در نظر داشت که چغازنبیل و شهر شوش به خوبی در تبلیغات و برنامه‌های صداو سیما معرفی نشده‌اند و همین امر موجب شده که گردشگران داخلی عموما با این جاذبه ثبت جهانی شده آشنا نباشند.
با توجه به ظرفیت‌هایی که استان خوزستان و زیگورات چغازنبیل دارد، این امیدواری وجود دارد که دولت بتواند با استفاده از سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی زمینه را برای توسعه گردشگری در شوش فراهم آورد.
بدون شک به جریان افتادن چرخ گردشگری داخلی و خارجی در شهر شوش و استان خوزستان، علاوه بر درآمدزایی مناسب برای کشور می‌تواند زمینه‌ساز بهبود اقتصاد و معیشت مردمی باشد که برای سالیان دراز خصوصا در دوران جنگ تحمیلی با مشکل و چالش‌های جدی مواجه بوده‌اند و نیازمند توجه و رسیدگی هستند.