چشمان بسته شهرداری به خانه آیت ‌الله طالقانی

نادر نینوایی- خانه تاریخی مرحوم آیت‌الله محمود طالقانی که در محله پیچ‌شمیران تهران واقع شده و می‌توان گفت یادگاری از اتفاقات تاریخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی است، حال و روز خوشی ندارد.
این خانه در سال 1373یعنی در دوران شهرداری غلامحسین کرباسچی، توسط شهرداری خریداری و بعد تبدیل به کتابخانه و مرکز فرهنگی شد تا امیدها به حفظ این یادگارِ آیت‌الله طالقانی بیشتر شود.
با گذشت نزدیک به سه‌دهه اما خانه نیاز به رسیدگی پیدا کرد و عاقبت در سال 1401 و پس از انتقادات فراوان به وضعیت نامناسب مرمتی خانه، شهرداری تصمیم به مرمت گرفت. در نهایت اما به سبب اختلاف شهرداری با پیمانکار، پروژه تعمیرات نیمه‌کاره رها شد.
به این ترتیب برای مدتی طولانی درهای خانه آیت‌الله طالقانی به روی بازدیدکنندگان بسته شد و به مرور آنطور که همسایگان این خانه به رسانه‌ها گفته‌اند، برای مدتی خانه طالقانی تبدیل به پاتوق معتادان شد. در نهایت همسایگان معتادان را از خانه بیرون کرده و درب آن را جوش می‌دهند.
عمق این واقعه ناگوار اما وقتی روشن‌تر می‌شود که بدانیم بخشی از کتاب‌های مرحوم طالقانی که مهر کتابخانه را هم داشته، در بازار کهنه کتاب به فروش می‌رسد؛ اتفاقی که رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران نیز آن را تایید کرده است .
در واکنش به این اتفاقات، اخیرا فرزند آیت‌الله طالقانی خواستار ثبت ملی خانه پدری شده؛ درخواستی که با چراغ سبز وزیر میراث فرهنگی هم همراه شده است. آنچه در این میان تعجب‌برانگیز است، بی‌توجهی و چشمان بسته شهرداری تهران به خانه آیت‌الله طالقانی در این مدت و به حراج رفتن کتاب‌های این چهره برجسته تاریخ معاصر ایران است.
آغاز روند بی‌توجهی به خانه
گرچه اخیرا با انتشار خبر فروش کتاب‌های کتابخانه آیت‌الله طالقانی و گلایه‌های دختر آن مرحوم، توجه‌ها به وضعیت این خانه بیشتر شده اما جرقه انتقادات به وضعیت نامطلوب خانه طالقانی از تقریبا دوسال پیش زده شد. در این مقطع مهدی طالقانی، فرزند آیت‌الله طالقانی از بی‌توجهی به خانه پدرش پس از روی کار آمدن زاکانی در شهرداری انتقاد کرد.
وی در این خصوص ابراز داشت: مدتی است که شاهد خراب شدن و ترک برداشتن دیوارهای خانه آیت‌الله طالقانی در تهران هستیم، اما با وجود این، مبلغ بودجه‌ای که برای خانه آقای طالقانی در نظر گرفته شده بود به دستور شهردار تهران لغو شده است.
مهدی طالقانی همچنین در این مقطع خاطرنشان کرد: ظاهرا قرار بر این بوده که بودجه‌ای برای ترمیم منزل آیت‌الله طالقانی اختصاص داده شود و به طور کلی فقط خانه‌موزه باشد و برای کتابخانه آن خانه کناری گرفته شود، ولی نه‌تنها بودجه مقررشده را برای ترمیم خانه به کار نبردند، بلکه متاسفانه به‌طور کلی این قضیه پس از روی کار آمدن آقای زاکانی کنسل شد.
اختلاف شهرداری و پیمانکار
آنطور که از صحبت‌های مطرح‌شده از سوی یکی از اعضای شورای شهر تهران بر می‌آید، علت مرمت نشدن بنای خانه طالقانی اختلاف شهرداری با پیمانکار پروژه است.
احمد علوی، رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران به تازگی در مورد آخرین وضعیت مرمت خانه آیت‌الله طالقانی گفت: به مرور زمان از آنجایی که قدمت بنا بالا بوده،اما نیاز به مرمت داشته است و سال ۱۴۰۱ شورای شهر تهران اعتباری برای شهرداری تهران و سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران مصوب می‌کند تا نسبت به مرمت این بنا هزینه کنند.
وی با بیان اینکه پس از تصویب بودجه برای مرمت این خانه، قرارداد با پیمانکار مرمت منعقد شده و پیمانکار نیز مشغول به کار می‌شود، ادامه داد: سازمان بازرسی شهرداری تهران ایرادی به قرارداد مرمت می‌گیرد و به مانند بسیاری از قراردادها که با ورود نهادهای نظارتی،‌ اصل قرارداد به مشکل برمی‌خورد، این قرار داد نیز متوقف می‌شود.
علوی افزود: دو سال است که مرمت متوقف است و ما نیز پیگیر هستیم تا ایرادات نهادهای نظارتی به سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران رفع شود و کارگاه‌های مرمت فعال شوند. این در حالی است که اداره کل میراث فرهنگی استان تهران نیز به تازگی مکاتبه‌ای با سازمان فرهنگی و هنری داشته که مرمت از سرگرفته شود و مرمت هم قرار است زیرنظر میراث فرهنگی انجام شود.
رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در مورد رفع ایرادات قرارداد پیمانکار مرمت گفت: درصدد رفع ایرادات هستند و باید حتما مرمت از سر گرفته شود.
فروش کتاب‌های آیت‌الله طالقانی
در مورد ماجرای خانه آیت‌الله طالقانی اما شوکه‌کننده‌ترین بخش موضوع مربوط به فروش کتاب‌های کتابخانه آن مرحوم در بازار کهنه کتاب است.
در این خصوص طاهره طالقانی، فرزند آیت‌الله سیدمحمود طالقانی گفت: «اخیرا متوجه شدیم اتفاقاتی در رابطه با خانه پدرم افتاده است. ماجرا این بود که چندی پیش برخی از کتاب‌هایی که در همین مکان یعنی خانه پدرم در گذشته و کتابخانه فعلی که به نام ایشان وجود داشته، سرقت شده است. متوجه شدیم که برخی کتاب‌ها با مهر کتابخانه توسط دستفروشان فروخته می‌شده! بعد هم دوستان دیگر و بعضی خبرنگاران با ما تماس گرفتند.»
وی افزود: «در ادامه پیگیری‌هایی که توسط خودمان انجام شد، متوجه شدیم آنچه که به شهرداری امانت داده‌ایم مورد سوءاستفاده قرار گرفته است. ما این خانه را به شهرداری دادیم تا هم کتابخانه و هم موزه باشد و هم اینکه از منزل نگهداری کنند. به نظرم شهرداری در امانت خیانت کرده است.»
طاهره طالقانی با اشاره به اینکه زمان رخ دادن این اتفاقات از دوماه پیش بوده، بیان کرد: «موضوع این است که همه این اتفاقات بدون اطلاع خانواده رخ داده است. این در حالی است که همان دو ماه پیش این خانه را بستند و گفتند می‌خواهیم این خانه را بازسازی کنیم و دیوارها که رنگ شد و کارهای دیگر انجام شد، آن را بازگشایی خواهیم کرد، ولی متوجه شدیم در این خانه باز که نشده هیچ! بلکه شیشه‌ها هم شکسته شده و اثری از کتاب‌ها نیست.»
فروخته شدن کتاب‌های آیت‌الله طالقانی از سوی رییس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران نیز تایید شده است. این مقام مسوول در این خصوص، گفت: «متاسفانه فروش کتاب‌های کتابخانه آیت‌الله طالقانی در بازار کهنه کتاب صحت دارد. موضوع از این قرار است که در زمان انجام مرمت،‌ کتاب‌های موجود در خانه را به داخل مدیریت فرهنگی و هنری منطقه انتقال داده و در آنجا متاسفانه در نگهداری این مجموعه کتاب‌ها دقت لازم نمی‌شود و کتاب‌ها سر از جاهایی در می‌آورند که نباید.»
وی افزود: «حتما نهادهای نظارتی وظیفه دارند با مقصران برخورد کنند و سرانجام آن را نیز به اطلاع همگان برسانند.»
اعتراض به وضعیت موجود و وعده پیگیری
ظهر روز هجدهم مهرماه در واکنش به وضعیت خانه آیت‌الله محمود طالقانی و فروش کتاب‌های او، تعدادی از اعضای حزب جامعه زنان به اتفاق طاهره طالقانی (فرزند مرحوم آیت‌الله طالقانی و دبیرکل جامعه زنان انقلاب اسلامی) مقابل خانه آیت‌الله طالقانی تجمع کردند.
طاهره طالقانی در توضیح درخواستش از مسوولان گفت: «آنچه می‌خواهیم این است که خانه پدرم که حالا مکانی فرهنگی است، ثبت میراث فرهنگی شود. شنیدم که آقای صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی گفته بودند که ماجرا را پیگیری خواهند کرد. ایشان قرار است این هفته با خانواده ما نیز در این رابطه دیداری داشته باشد.»
وی اذعان داشت: «ما راهکارها و پیشنهادهای‌مان را ارائه می‌دهیم و اگر نمی‌توانند کاری کنند من و دیگر اعضای خانواده خودمان پاپیش خواهیم نهاد. به هرحال خانواده؛ خودش کم نیرو و توانی نیست و می‌تواند این میراث را حفظ و از آن نگهداری کند. به هرحال این خانه بیش از هفتاد سال قدمت دارد.»
در خصوص وضعیت خانه آیت‌الله طالقانی، رضا صالحی‌‌امیری، وزیر میراث فرهنگی در حاشیه جلسه هیات دولت گفته است: «معاون مربوطه، مسوول پیگیری موضوع شده و در جلسه هفته جاری شورای معاونان نیز، این موضوع در دستور کار قرار گرفته است.»
وی ابراز داشت: «قرار شد مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان تهران، بلافاصله نسبت به بازسازی و ثبت ملی منزل و همچنین کتاب‌های ایشان اقدام کند.»
باتوجه به مشکلات ادامه‌دار خانه آیت‌الله طالقانی و نیز با نظر به اهمیت این خانه به عنوان یادگاری از چهره‌ای شناخته‌شده و برجسته در انقلاب، انتظار می‌رود مسوولان امر و خصوصا شهرداری تهران هرچه سریع‌تر اقدامی عملی را جهت مرمت اصولی، پیگیری کتاب‌های فروخته‌شده و بازگشت آنها به‌انجام رسانند. در نهایت باید اذعان داشت که انتظار می‌رود بازگشایی این کتابخانه و مرکز فرهنگی به عنوان مطالبه‌ای عمومی، در دستور کار مدیران شهرداری قرار گیرد.