3 - 04 - 2021
چرخش به شرق
معصومه معظمی- سند همکاری ایران و چین که بعضا از آن به عنوان قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین یاد میشود و منتقدان آن را ترکمانچای دوم میدانند، ۷ فروردین توسط وانگ یی و محمدجواد ظریف، وزرای امور خارجه چین و ایران در تهران به امضا رسید. توافقی که از جوانب مختلف، مانند عدم انتشار متن و جزئیات، موقعیت نابرابر طرفین و عدم وجود ضمانت لازم برای اجرای آن، مورد انتقاد صاحبنظران سیاسی و اقتصادی، فعالان فضای مجازی و همچنین رسانهها و روزنامهنگاران قرار گرفته است.موضوعی که اولینبار توسط محمود احمدینژاد، رییس دولتهای نهم و دهم در فضای مجازی مطرح شد. او در اظهاراتی مدعی شد: «دولت ایران مخفیانه در حال امضای قراردادی ۲۵ ساله با یک دولت خارجی است. هر قراردادی که مخفیانه و بدون درنظر گرفتن خواست و اراده ملت ایران با طرفهای خارجی منعقد شود و برخلاف منافع کشور و ملت باشد، معتبر نیست و ملت ایران آن را به رسمیت نخواهد شناخت.»گفتنی است، این توافق برای نخستین بار پنج سال پیش در دیدار رهبری انقلاب با شی جین پینگ، رییسجمهوری خلق چین و با عنوان «توافق ایران و چین برای روابط استراتژیک ۲۵ ساله» مطرح شد. این دیدار ۱۱ روز پیش از توافق هستهای ایران و ۱+۵ در تاریخ ۱۱ تیر برگزار شد.
نکتهای که درباره این سند همکاری وجود دارد، نحوه برخورد با آن از سوی مسوولان و مقامات کشور و عدم انتشار جزئیات این توافقنامه از سوی طرفین ایرانی و چینی است. این نگرانی از سوی مردم وجود دارد که اگر ادعای مطرح شده احمدینژاد نسبت به این توافقنامه درست باشد، چه بر سرکشور خواهد آمد و چه سرنوشتی در انتظار ایران و ایرانی خواهد بود؟بنابراین پس از گذشت چند روز از امضا، اعتراضها به انعقاد سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین همچنان وجود دارد. منتقدان بر این عقیدهاند که باید مردم در جریان جزئیات توافقی که میان دو کشور به امضا رسیده است قرار بگیرند و چیزی نباید از آنها که صاحبان اصلی این کشورند مخفی بماند یا نامحرم دانسته شوند. اما گروهی هم بر این باورند که نباید جزئیات توافقی که هنوز به قرارداد تبدیل نشده است، رسانهای شود و زمینه تحریم شرکتهای چینی طرف قرارداد ایران برای خرید نفت توسط آمریکا فراهم شود.
بازار داغ شایعات در نبود اطلاعات شفاف
به دلیل اهمیت موضوع و بیخبری از جزئیات توافقنامه، همچنان بازار شایعات و واکنشها نسبت به آن داغ است و اظهارنظرات متفاوتی از سوی موافقان و مخالفان بیان میشود. اگر چه دولتیها شایعات پیرامون این سند همکاری را جنگ روانی غرب و نگرانی آمریکا و انگلیس از بی اثرشدن تحریمهای آمریکایی بر ایران میدانند، اما برخی هم بر این عقیدهاند که شفافسازی، درمان هر دردی است و طرفین این توافق برای روشن شدن ابعاد ماجرا و رفع نگرانی جامعه، باید از نقاط تاریک و ابهامزای این ماجرا پردهبرداری کنند. همچنین روز ۹ فروردین نیز بیش از ۲۳۰ نفر از فعالان سیاسی و مدنی داخل و خارج کشور در نامهای اعتراضی خطاب به شی جینپینگ، رییسجمهوری چین، سند همکاریهای ۲۵ ساله ایران و چین را قراردادی «در تعارض با منافع ملی ایران دانستند که به لحاظ اخلاقی، سیاسی، حقوقی و انسانی مردود است.»
البته علی ربیعی، سخنگوی دولت روز سهشنبه درباره دلیل عدم انتشار جزئیات این توافقنامه گفت که دولت چین «احتمالا به لحاظ برخی ملاحظات مربوط به خود مایل به انتشار«این سند» نبوده است. البته او درباره این ملاحظات احتمالی دولت چین توضیحی نداد اما تاکید کرد که این سند «پیمان، قرارداد و عهدنامه بینالمللی محسوب نمیشود و طبق این تفسیر حقوقی نیازی به مصوبه مجلس هم ندارد.» همچنین تاکید کرد که این سند «صرفاً یک نقشه راه است و حاوی هیچ تعهدی برای طرفین نیست» و دولت ایران «هیچ ملاحظهای برای انتشار آن» ندارد، ولی چون انتشار آن نیازمند موافقت چین نیز هست تاکنون منتشر نشده است.»
همچنین سعید خطیبزاده سخنگوی وزارت خارجه هم با انتشار اطلاعیهای در مورد این سند همکاری گفت که «این سند یک نقشه راه برای همکاریهای جامع دو کشور ایران و چین بوده و لذا حاوی هیچ قراردادی» نیست. محمود واعظی، رییس دفتر رییس جمهوری هم در واکنش به انتقادات از عدم انتشار سند توافق ۲۵ ساله ایران و چین گفت: «تعامل با چین در خاورمیانه و ارتقای روابط به سطح راهبردی با ایران میتواند نویدگر فصل نوینی از همکاریهای متوازن ایران در عرصههای علمــی، اقتصادی، صنعتی، تجاری و فناوری بالا باشــد. چنیـن همکاری نــه در تعارض با همکاری با سایر کشورها بلکه مکمل آن است.»
این اظهارات و ادعاها درباره عدم تمایل چین برای انتشار این سند در حالی مطرح میشود که پیش از این رضا زیب، دستیار وزیر امور خارجه کشورمان گفته بود انتشار این سند «الزام قانونی ندارد» و از تحریمها به عنوان عامل دیگر در منتشر نکردن سندها یاد کرده بود.
قوت قلب کارشناسان به مردم و نگرانیزدایی
البته کارشناسان بر این عقیدهاند که سند ۲۵ ساله فوق الذکر فعلا در مرحله سندتفاهم است و قابلیت اجرایی ندارد و نگرانیها را بی دلیل دانستهاند. همچنین تاکید دارند بر خلاف نظر سلطنتطلبان و غربیها قرار نیست «هیچ بخشی از کشور به چین واگذار» شود یا «ایران به مستعمره چین» بدل شود!البته جدای از همه انتقادات و نگرانیهایی که مطرح میشود، این نکته را محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در یک گفت وگوی زنده که در فضای کلابهاوس با حضور ۸۰۰ هزار نفر به صورت زنده بیان کرد، این بود که اگر ایران به FATF نپیوندد، حتی قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین هم قابلیت اجرایی ندارد. موضوعی که تکلیف مجلس انقلابی و مجمع تشخیص مصلحت را در مواجهه با دو لایحه باقی مانده CFT و پالرمو از لوایح FATF با توجه به مورد تایید بودن توافق ۲۵ ساله ایران و چین از سوی رهبری روشن میکند.
بهFATF نپیوندیم، توافق ۲۵ ساله اجرا نمیشود!
محمد صدر، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و مشاور ارشد محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در گفت وگو با «جهان صنعت» با تایید سخنان ظریف در این باره گفت: « FATFروی همه روابط اقتصادی، تجاری و بانکی خارجی ما سایه میاندازد و همه استانداردهایی که آنها تعیین کردهاند اگر اجرایی نشود حتما مشکلات مان را ادامهدار خواهد کرد و قطعا FATF روی قرارداد ۲۵ ساله با چین هم اثرگذار است.»
صدر ادامه داد: «اگر به FATF نپیوندیم بانکها و شرکتهای چینی هم تحت نظارت شدید FATF قرار میگیرند و برای انجام کار و سرمایهگذاری و معاملات هم اگر آن دو مصوبه تصویب نشوند، دچار مشکل میشوند.»
مشاور ارشد وزیر امور خارجه کشورمان در پاسخ به اظهار نگرانی مردم از عدم انتشار جزئیات توافقنامه ۲۵ ساله ایران و چین گفت: «به مردم حق میدهم که نگران باشند چرا که بیاطلاعی همیشه نگرانکننده است. اما همانطور که آقای ربیعی هم گفتند ایران در انتشار جزئیات این توافق مشکلی ندارد و طرف چینی خواستار عدم انتشار جزئیات است و این ضعف از سوی چینیهاست چرا که نگران تحریم آمریکاییها هستند.»او تاکید کرد هنوز جزئیات و متن توافقنامه را ندیده است و نمیتواند درباره آن اظهار نظر کند اما بعد از اینکه به توافقنامه بدل شد و مراحل قانونی آن طی شد، قطعا برای طرفین لازمالاجرا خواهد بود.
صدر ادامه داد: «این یک تفاهم دوطرفه است و طرفین باید موافق انتشار جزئیات آن باشند و ایران به تنهایی نمیتواند درباره انتشار جزئیات آن تصمیمگیری کند هر چند من هم معتقدم باید متن یادداشت تفاهم در اختیار مردم قرار میگرفت.»
این عضو مجمع تشخیص تفاهمنامه را فعلا در حد یک نقشه راه دانست و گفت: «این یادداشت تفاهم فعلا نیاز به تصویب مجلس ندارد و در آینده که به صورت قرارداد درآمد و به امضای طرفین رسید، باید به رای و نظر مجلس گذاشته شود.»
تفاهمنامهای پر از ایده
محمدجواد جمالینوبندگانی نایبرییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم هم در گفتوگو با «جهان صنعت» در این باره توضیح داد: «این تفاهمنامهای نیست که دارای جزئیات عدد و رقمی باشد و یک نقشه راه است. در زمینههای مختلف به صورت ایده و چشماندازهایی آورده شده است.
مثلا درباره سواحل مکران، معادن و آهن شمال به جنوب و شرق به غرب، انتقال فناوری و ارتباطات، موضوعات بهداشت و درمان، کشاورزی، محیط زیست، حتی ایجاد شهر هوشمند، گردشگری و مسائل سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و نظامی از جمله برگزاری همایشهای مختلف، ایدههایی داده شده است.»
جمالینوبندگانی با اشاره به شائبههایی که دشمنان و مخالفان در این باره مطرح میکنند، گفت: «مردم باید بدانند چینیها نزدیک ۲۴۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایهگذاری کردهاند و باید به آنها گفت آیا سرمایهگذاری چین در آمریکا خوب و در ایران بد است؟
موضوع دیگر هم درباره اجناس چینی است که ترامپ گفته بود چینیها کشور ما را میبلعند و بازارهای آمریکا و اروپا در دست چینیهاست. موضوع دیگر اینکه چین دومین کشور قدرتمند اقتصادی دنیاست و ما باید با آنها ارتباط نزدیک داشته باشیم.»
جمالینوبندگانی در رد ادعای ترکمانچای دوم دانستن این توافقنامه هم اظهارداشت: «منتقدان و سلطنتطلبان باید بدانند ترکمنچای مربوط به پادشاهان بود و ربطی به انقلاب اسلامی ندارد و این سوال مطرح است که این همه نگرانی آمریکا و اسراییل و انگلیس از این قرارداد برای چیست؟ آنها که دلسوز ما نیستند.
بایدن رییسجمهوری آمریکا هم گفته بود یک سال است که نگران این قرارداد است چرا که آمریکا میخواهد هم ما را تحت فشار تحریمها قرار دهد و هم ما نتوانیم از کانالهای دیگر ارتباطات اقتصادی داشته باشیم.»
این نماینده سابق مجلس افزود: «آمریکاییها باید بدانند تحریمها علیه ایران و چین و روسیه و برنامههای آنها باعث شده این کشورها خودشان را از دلار جدا کنند و به فکر ارتباط اقتصادی بیشتر با یکدیگر باشند و این اتفاق در حال تحقق است. نگرانی غرب از این است که تحریمها بیاثر شود.»
البته موافقان و مخالفان در حال حاضر به دلیل عدم دسترسی به جزئیات این توافقنامه با استناد به اطلاعات ناقص و کمی که در اختیار دارند و بیشتر بر اساس حدسیات خود درباره قرارداد ۲۵ ساله اظهار نظر میکنند اما باید منتظر اطلاعات بیشتری بود که به مرور زمان و در روزهای آینده احتمالا در این باره منتشر خواهد شد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد