23 - 08 - 2023
چرا اسد به اردوغان نه گفت؟
گروه بینالملل- مژده کلهر- روند روابط ترکیه و سوریه کند پیش میرود و آشتی دادن دو کشور در مورد اختلافات بینشان دشوار است؛ با وجود همه تماسهای سطح بالایی که در آوریل تا مه گذشته برای شروع عادیسازی روابط انجام شد.
در حالی که سوریه خروج ترکیه از این کشور را به عنوان پیششرطی برای برقراری گفتوگو روی میز قرار داد، ترکیه اعلام کرد سوریه را ترک نخواهد کرد مگر اینکه امنیت منطقه مرزی تامین شود. همچنین باید تاکید کرد موج احتمالی مهاجرت به سمت ترکیه که ممکن است با خروج نیروهای ترکیه از شمال سوریه به راه بیفتد، از نگاه آنکارا مهم است.
در این رابطه روزنامه حریت گزارش داده، اگر قرار باشد یک ارزیابی واقعبینانه انجام شود، باید به دنبال پاسخی برای این سوال بود که آیا اسد قدرت پرکردن شکافی را دارد که در صورت خروج ترکیه از مناطقش به وجود میآید؟
میتوان بحث کرد که سوریه به دلیل جنگ داخلی که دقیقا ۱۲ سال را پشت سر گذاشته و به شدت فرسوده شده و هنوز تحت یک بحران شدید اقتصادی در حال له شدن است، چقدر آماده است؟
طبق آخرین گزارشی که در مورد سوریه توسط گروه بینالمللی بحران منتشر شده، احتمال ازدحام میلیونها سوری در مرزها در صورت خروج ترکیه از شمال باعث نگرانی جدی آنکارا میشود .
طبق این گزارش نگرانی آنکارا مبنی بر این است که این خروج ممکن است منجر به گسترش پکک در سوریه و تقویت مشروعیت گسترش نیروهای دموکراتیک سوریه در این مناطق شود. در حالی که بحث «خروج» به عنوان یک فرض مطرح است بهتر است یادآوری شود که ترکیه چقدر شمال سوریه را در اختیار دارد. مرز دو کشور ۹۱۱ کیلومتر است. وقتی از کارکامیش، نقطهای که فرات از ترکیه وارد خاک سوریه میشود، به سمت شرق میرویم تا مرز عراق ۴۶۹ کیلومتر فاصله است. این مرز از کارکامیش به سمت غرب تا جنوبیترین نقطه هاتای ۴۴۲ کیلومتر است. امروز ترکیه نیروهای نظامی خود را در سمت مرز سوریه نگه میدارد که حدود دوسوم از مجموع ۹۱۱ کیلومتر است.
کل مرز از کارکامیش تا نقطه غربی مرز هاتای شامل این کاتگوری است. در این بخش از مرز، مناطق عملیاتی سپر فرات (خط جرابلس-عزز)، شاخه زیتون (عفرین) و سپر بهار (ادلب) قرار دارند. منطقه عملیاتی چشمه صلح که تحت کنترل نیروهای مسلح ترکیه است از مرز ۴۶۹ کیلومتری کارکامیش تا مرز عراق تقریبا ۱۵۵ کیلومتر طول دارد.
به استثنای ادلب، در تمامی این مناطق، علاوه بر نیروهای ارتش سوریه، عناصری از ارتش آزاد سوریه سابق وجود دارند که توسط ترکیه محافظت و حمایت میشوند. روابط همکاری نهادی نزدیکی بین ترکیه و شهرکها در تمام این مناطق عملیاتی خارج از ادلب، در زمینههای اداری، اقتصادی، اجتماعی و آموزشی ایجاد شده است. در این زمینه، این یک تصمیم عینی خواهد بود که بگوییم درجاتی از خودمختاری در جغرافیایی که ذکر کردیم، مستقر شده است.
در ادلب اما وضعیت متفاوت است. در اینجا حاکمیت زمین تا حد زیادی در اختیار گروه افراطگرای تحریر الشام (HTS) است که شورای امنیت سازمان ملل آن را تروریستی میداند. در اینجا خدمات در سطح محلی توسط ساختاری اداری به نام «دولت نجات ملی» تحت کنترل این گروه تروریستی انجام میشود. همچنین نیروی هوایی ارتش نزدیک به ۱۰ هزار نیروی نظامی در ادلب دارد تا احتمال موج مهاجرت را متوقف کند.
حال وقتی به تصویر کلی در سوریه نگاه میکنیم، باید منطقه شرق فرات را در نظر بگیریم که تحت کنترل ایالاتمتحده آمریکاست، جایی که نیروهای دموکراتیک سوریه (SDG)، ستون فقرات اصلی گسترش سوریه یعنی PKK، YPG، PYD مشغول فعالیت هستند.
این منطقه که با نامهای «دولت کوچک»، «منطقه خودمختار» و… نامیده میشود، حدود یکسوم مساحت سوریه را تشکیل میدهد.
این حوزه نفوذ آمریکا در سوریه است. از این رو نمیتوان از این نکته غافل شد که وقتی بحث خروج در دستور کار قرار گیرد، موضوع خروج آمریکا از سوریه نیز نقش مهمی در معادله خواهد داشت. در اینجا، از قضا، باید گفت که دیدگاههای دولت بشار اسد در ترکیه و سوریه در مورد خطرات ناشی از منطقه خودمختار با بافت پکک تحت کنترل آمریکا، در شرق فرات، از نظر تحول، همپوشانی دارند که به معنای تبدیل شدن به یک کشور مستقل کردی است. اگرچه که طرفین وارد روند عادیسازی نشدهاند.
حدس و گمان در مورد اینکه ترکیه در تماسهای قبلی با سوریه بر تهدید PKK,YPG,PYD به عنوان وجه مشترک بین دو کشور تاکید کرده است، دشوار نیست. همانطور که در حملات اخیر از این قبیل مشاهده شد، تهدید ناشی از داعش که سربازان سوری را نیز هدف قرار میدهد، میتواند به عنوان یک وجه مشترک دیگر در نظر گرفته شود.
این عقبنشینی و کنارهگیری سوالات دشوار دیگری را ایجاد میکند که به صورت زنجیرهای به هم متصل شدهاند و نیاز به راهحلهای سنجیدهای دارند. یکی از اساسیترین پرسشها این است که گروههایی مانند ارتش آزاد سوریه که از ابتدا مورد حمایت آنکارا قرار داشتهاند، چه خواهند شد؟ در واقع ما در مورد هزاران هزار انسان مسلح صحبت میکنیم. آیا لغو این تشکیلات نظامی در دستور کار قرار خواهد گرفت؟ سرنوشت کادرهای مسلح در این مورد چه خواهد شد؟ آیا میتوان به راحتی اطمینان حاصل کرد که این افراد میتوانند در زندگی عادی اجتماعی قرار گیرند؟ یا اینکه ترکیه به راحتی این اهرم خود را در منطقه از دست خواهد داد؟
در واقع، همین پرسشها را میتوان در زمینه پکک هم مطرح کرد. آیا در آینده سوریه، در ادلب جایی برای گروههای مسلح جهادی در رده تروریستی وجود دارد؟ مدیریتی که در اینجا مستقر است چه خواهد شد؟
بحرانیترین سوال دوره آینده این است که چگونه ساختارهای خودمختاری که ظهور کردهاند، در چارچوب تمامیت ارضی و وحدت سیاسی سوریه مجددا در کشور گنجانده میشوند؟
طبیعی است که دمشق بخواهد تا جایی که ممکن است بر این مناطق که عمدتا از قدرت مرکزی در دوره جنگ داخلی جدا شده بودند، حاکمیت ایجاد کند. از سوی دیگر، نمیتوان تصور کرد که سرکوب بازتابهای خودمختار و مستقل، که در دورههای گذشته در مناطق خارج از کنترل دمشق مستقر شدهاند، مشکلی ایجاد نکند.
همه این پرسشها یکی پس از دیگری نشان میدهد که راهحل در سوریه با دشواریهای زیادی برای ترکیه همراه است. یکی از عوامل پیچیده اصلی، تصویر چند بازیگر است.
ضمن برشمردن عوامل موثر بر راهحل، باید بازیگران اصلی مانند دولت سوریه، ترکیه، روسیه، ایران و ایالاتمتحده آمریکا و همچنین سازمانهای مخالف مسلح یا غیرمسلح متعدد در این زمینه را که با این بازیگران مرتبط هستند، در نظر گرفت.
از اهمیت احیای روابط سوریه با جهان عرب و حضور اسد در نشست اتحادیه عرب در ماه مه، بعد از ۱۲ سال نباید غافل شد.
از اینجا باید فهمید که کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر که در حال توسعه روابط خود با اسد هستند نیز در روند پیچیده سوریه یا به عبارت دقیقتر، در روند تعداد بازیگران روی صحنه نقش دارند. یکی دیگر از تحولاتی که به اسد کمک کرد تا در عرصه بینالمللی جایگاه خود را به دست آورد، این بود که سازمان ملل اخیرا اعلام کرد «با مجوز دولت سوریه» از طریق گذرگاه مرزی «جلوهگُز» در ترکیه، کمکهای انساندوستانه فرامرزی به جنوب غرب این کشور انجام داده است.
به همین دلیل اسد که بدون سرنگونی از جنگ داخلی بیرون آمد، احتمالا وقتی به همه این شرایط نگاه کند، فکر میکند که زمان به نفع او در جریان است. در این صورت ممکن است بحث وارد شدن به گفتوگو با ترکیه کند شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد