24 - 08 - 2023
چالش‌های هوش مصنوعی در ایران
دبیر ستاد هوش مصنوعی: تا موضوع داده حل نشود، هوش مصنوعی توسعه نمی‌یابد
گروه فناوری- پیشرفت تکنولوژی و رشد سریع هوش مصنوعی، دنیای ما را به یک دوران جدید و نوین وارد کرده است. هوش مصنوعی که قابلیت تحلیل داده‌های بزرگ و اتخاذ تصمیمات هوشمند را دارد، برای صنایع و سازمان‌ها به یک ابزار بسیار قدرتمند تبدیل شده است. در حوزه فناوری، هوش مصنوعی در طراحی و توسعه سیستم‌های هوشمند و خودکار، ارتباطات هوشمند و حتی روباتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تکنولوژی قابلیت تشخیص و پردازش داده‌ها را با سرعت و دقت بیشتری نسبت به انسان فراهم می‌کند. برای مثال، در خودرو‌های هوشمند، هوش مصنوعی به عنوان سیستم هدایت و کنترل استفاده می‌شود تا عملکرد رانندگی را بهبود ببخشد و ایمنی بیشتری را فراهم آورد. علاوه بر فناوری، هوش مصنوعی در حوزه خدمات نیز تاثیر بسزایی دارد.
سیستم‌های هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی در ارائه خدمات به مشتریان، پشتیبانی مشتری و حتی پیش‌بینی نیاز‌های آنها استفاده می‌شود. به طور مثال، سیستم‌های گفت‌وگوی هوشمند (Chatbot) با استفاده از هوش مصنوعی، قادر به پاسخگویی به سوالات مشتریان و راهنمایی آنها در استفاده از محصولات و خدمات هستند. با این حال، هوش مصنوعی همچنان با چالش‌ها و مسائلی نظیر حفظ حریم خصوصی و امنیت داده‌ها روبه‌رو است. در این زمینه، نیاز به قوانین و مقررات مناسب برای استفاده از هوش مصنوعی و تعامل آن با انسان‌ها بیش از پیش احساس می‌شود.
از طرفی چالش دیگری که در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد، اعتماد عمومی است. با توجه به ماهیت پیچیده و غیرقابل فهم برخی از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، افراد ممکن است به ندانستن دلیل و منطق پشت تصمیمات این سیستم‌ها اعتماد نکنند. این موضوع می‌تواند باعث کاهش پذیرش و استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی شود. بنابراین، لازم است سازمان‌ها و توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی، شفافیت بیشتری در عملکرد و تصمیمات خود ارائه دهند تا اعتماد عمومی را بهبود بخشند. چالش‌های دیگری از جمله مساله انصاف در توزیع و استفاده از هوش مصنوعی، اثرات اجتماعی و اقتصادی آن، تاثیر هوش مصنوعی بر بازار کار و اشتغال و همچنین مسائل امنیتی و حفاظت از داده‌ها وجود دارند، با این حال، هوش مصنوعی همچنان بخشی از آینده تکنولوژی و زندگی ما خواهد بود. برای مواجهه با این چالش‌ها، نیازمند همکاری و همفکری بین صنعت، دولت و جامعه علمی هستیم تا بتوانیم بهترین راه‌حل‌ها را برای مدیریت و استفاده از هوش مصنوعی پیدا کنیم و از مزایای آن بهره ببریم. باید توجه داشت هوش مصنوعی تنها ابزاری است که توسط انسان‌ها طراحی و کنترل می‌شود و ما مسوولیت استفاده صحیح از آن را داریم.
تمرکز بر حوزه فناوری‌های نوظهور
و اولویت‌دار
در همین خصوص دبیر ستاد توسعه هوش مصنوعی معاونت علمی با تاکید براینکه تا موضوع داده حل نشود هوش مصنوعی توسعه نمی‌یابد گفت: زیست‌بوم‌های داده باید راه‌اندازی شوند. رشاد حسینی در نشست خبری که روز گذشته در محل ساختمان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری برگزار شد، یکی از برنامه‌های ستاد را بحث داده‌های باز و راه‌اندازی اکوسیستم‌های داده عنوان کرد و گفت: بنا داریم در این راستا یک سری پروژه‌های کوچک و بعد پروژه‌های کلان تعریف کنیم تا اکوسیستم داده در کشور راه بیفتد. وزارت ارتباطات یکی از ارگان‌هایی است که در این زمینه وارد شده و هدف‌مان این است که یک هم‌افزایی در رابطه با این موضوع با آنها داشته باشیم. دبیر ستاد توسعه هوش مصنوعی معاونت علمی یکی دیگر از موضوعات و برنامه‌های این ستاد را تمرکز بر بحث مربوط به راه‌اندازی زیرساخت‌های محاسباتی در کشور بیان کرد و افزود: یکی از زیرساخت‌ها که در حال حاضر نبودش در کشور احساس می‌شود، زیرساخت محاسباتی است.
حسینی تمرکز بر حوزه فناوری‌های نوظهور و اولویت‌دار، حوزه روباتیک و شرکت‌های فناور و صنایع بزرگ را از دیگر برنامه‌های ستاد برشمرد و گفت: به طور مثال هوشمندسازی در سورتینگ‌ها و اتوماسیون‌های تفکیک، نقش بزرگ و کمک‌کننده‌ای می‌توانند داشته باشند. او ادامه داد: یکی دیگر از موضوعات مورد توجه ستاد، بحث فناوری‌های پردازش لبه است. به طور مثال پردازش‌های هوش مصنوعی روی گوشی و دوربین می‌تواند فناوری کارسازی برای کشور باشد.
ضعیف بودن زیرساخت‌های
هوش مصنوعی
دبیر ستاد توسعه هوش مصنوعی معاونت علمی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات توسعه هوش مصنوعی در کشور، ضعیف بودن زیرساخت‌های هوش مصنوعی است، گفت: اگر زیرساخت‌ها فراهم باشد شرکت‌ها به‌وجود آمده و رشد خواهند کرد. از سوی دیگر بحث مربوط به زیست‌بوم‌های داده باید راه‌اندازی شوند تا سازمان‌ها، داده‌ها را به اشتراک بگذارند. تا موضوع داده در کشور حل نشود توسعه هوش مصنوعی میسر نخواهد شد. حسینی ادامه داد: دو بحث زیرساختی مهم وجود دارد که نخست، زیرساخت داده است و در کنار آن، مباحث بیگ‌دیتا بسیار مهم و قابل‌توجه است، چراکه تکنولوژی‌های هوش مصنوعی عمدتا داده‌محور هستند. در بحث داده، قانون دوام موجود است که سال قبل تصویب شده و طبق آن دستگاه‌ها داده‌ها را به اشتراک می‌گذارند. قانون دوام از سوی مجلس تصویب شده و شورای عالی فضای مجازی دستور پیگیری آن را داده است.
رتبه ضعیف ایران در حوزه
هوش مصنوعی
دبیر ستاد توسعه هوش مصنوعی معاونت علمی حضور و دخالت انسان در فرآیند تصمیم‌گیری را از رویکردها و برنامه‌های مهم ستاد عنوان کرد و گفت: در فرآیند تصمیم‌گیری با هوش مصنوعی در برخی موارد اطمینان صددرصدی وجود ندارد و نیاز به دخالت انسان در تصمیم‌سازی است که نمونه آن ثبت جرایم با دوربین‌های هوشمند است که بعضا با خطاهایی مواجه است. حسینی در ادامه به وضعیت ایران در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: وضعیت ایران در حوزه علم و دانشِ هوش مصنوعی خوب است و در رتبه ۱۵- ۱۴ دنیا قرار داریم، اما در حوزه محصولات و تکنولوژی هوش مصنوعی در جایگاه ۸۰- ۷۰ قرار داریم که رتبه خوبی نیست و باید عقب‌ماندگی‌ها جبران شود. در حال حاضر ۴-۳ مرجع در حوزه هوش مصنوعی کشورها را رتبه‌بندی می‌کنند که ایران در آخرین رنکینگ Tortoise Media هیچ جایگاهی نداشت، علی رغم اینکه از لحاظ نیروی انسانی وضعیت خوبی دارد و این موضوع را از جایی متوجه می‌شویم که این افراد مهاجرت می‌کنند و در بهترین دانشگاه‌های دنیا جذب می‌شوند. ایران در حوزه تکنولوژی‌های نرم‌افزاری در حوزه هوش مصنوعی توانمندی بالایی دارد.
او با اشاره به تدوین سند ملی هوش مصنوعی گفت: این سند در ستاد اقتصاد دیجیتال معاونت تدوین شده و در حال حاضر به ستاد هوش مصنوعی ارجاع داده شده است. این سند ۴ هدف کلان، ۵ راهبرد اصلی، ۳۰ شاخص کلان، حدود ۱۴۰ اقدام و ۱۵۰ فعالیت یا پروژه و ۱۷۵ شاخص خرد دارد و در حال حاضر این سند به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه و میزهای تخصصی برای بررسی سند ذیل شورا تشکیل شده است. این سند بر اساس مطالعه اسناد سایر کشورها، اسناد بالادستی داخلی، مطالعات میدانی و مصاحبه با نخبگان تدوین شده است.