پیش‌بینی افزایش درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ با دو رویکرد مهم عدالت‌محوری و حمایت از تولید است

«جهان‌صنعت»- سازمان برنامه و بودجه کل کشور در پاسخ به گزارشی با تیتر «مالیات‌گیری یا خراج‌ستانی» که در صفحه حاضر منتشر شده است، نکاتی را در پاسخ مرقوم داشته است که به شرح ذیل از نظر می‌گذرانید:
ضمن قدردانی از طرح دیدگاه‌های انتقادی آن رسانه درباره لایحه بودجه سال ۱۴۰۳، موارد ذیل را در پاسخ به ابهام‌ها و شبهات منتشر‌شده درباره موضوع درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور به آگاهی می‌رساند:
۱- جهت‌گیری کلی لایحه بودجه سال آینده، کاهش ناترازی‌هاست و دولت تلاش کرده در بودجه سال ۱۴۰۳، ناترازی‌ها را کاهش دهد تا در این راستا ارقام واقعی با هدف ایجاد انضباط مالی و پرهیز از درآمدهای غیرواقعی درج شود. افزایش درآمدهای مالیاتی با دو رویکرد مهم عدالت‌محوری و حمایت از تولید دنبال شده است. این رویکرد آثار مثبتی بر رشد درآمدهای پایدار دولت داشته است. کاهش بار مالی تولید، ارتقای عدالت مالیاتی و بهبود توزیع درآمد از طریق وضع مالیات بر جمع درآمد، حرکت از سمت نظام مالیاتی ممیزمحور به سمت نظام مالیاتی هوشمند داده‌محور، کارآمدسازی مشوق‌های مالیاتی و همچنین ایجاد ارتباط میان نظام مالیاتی و نظام حمایت با استفاده از ظرفیت تبصره‌های بودجه سنواتی، از مهم‌ترین اهداف دولت در مسیر اصلاح نظام مالیاتی بوده است. در واقع در سال ۱۴۰۳ هیچ‌گونه تغییری در نرخ مالیات و افزایش پایه مالیاتی رخ نخواهد داد و علت عمده افزایش مقدار مالیات، افزایش سود شرکت‌ها، افزایش تعداد مودیان مالیاتی از طریق هوشمندسازی فرآیندها، ساماندهی تدریجی معافیت‌های مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی است.
۲- اجرای بخش قابل توجهی از ساز‌وکارهای قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان یعنی راه‌اندازی سامانه و اتصال پایانه‌های فروشگاهی به پرونده‌های مالیاتی، طی دو سال گذشته، نقش مهمی در ایجاد شفافیت در مبادلات اقتصادی و به تبع آن اتکای بودجه به درآمدهای پایدار از جمله مالیاتی به جای استقراض، داشته و تمرکز بر خلأهای اخذ مالیات و به دام انداختن فراریان مالیاتی بوده است. مجموع این اقدامات و به ‌ویژه ایجاد ارتباط میان تراکنش بانکی و فعالیت اقتصادی اشخاص همچون تفکیک حساب‌های تجاری از حساب‌های غیرتجاری و حرکت سازمان امور مالیاتی به سمت داده‌محوری و الکترونیکی کردن فرآیندهای شناسایی و وصول مالیات، منجر به رشد درآمدهای مالیاتی شده است.
۳- براساس لایحه بودجه ۱۴۰۳ به ‌منظور توزیع عادلانه ثروت و حمایت از خانواده‌ها، اشخاص حقیقی به ازای فرزند سوم و بیشتر مشمول ۱۵ درصد افزایش در تخفیف مالیاتی می‌شوند و درخصوص والدین دهه شصتی این تخفیف مالیاتی ۳۰ درصد است. در جهت حمایت از توسعه اقتصاد دیجیتال و تشویق کسب و کارهای اینترنتی به استفاده از پلتفرم‌های داخلی، درآمد کسب و کارهای اشخاص حقیقی استفاده‌کننده از پلتفرم‌های داخلی، مشمول نرخ صفر مالیاتی شده است. همچنین با تاکید بر اینکه تولیدکنندگان بخش مولد اقتصاد کشور هستند و می‌بایست مورد حمایت واقع شوند، مالیات بخش تولید از ۲۵ درصد به ۱۸ درصد کاهش پیدا کرده است.
جواب جوابیه
مالیات‌ستانی سنگین در شرایط تورمی
عادلانه است؟
«جهان‌صنعت»- پیرو ارسال جوابیه سازمان برنامه و بودجه کشور به گزارشی که با تیتر «مالیات‌گیری یا خراج‌ستانی» در همین صفحه به زیور طبع آراسته شد، مرور برخی واضحات از ضرورت برخوردار است.
الف) توضیح اینکه افزایش درآمدهای مالیاتی به افزایش درآمد دولت منجر می‌شود، کوته‌نظرانه و خام‌اندیشانه است. هرچند که در کوتاه‌مدت افزایش درآمدهای مالیاتی باعث افزایش درآمد دولت خواهد شد، اما «پایدار» نامیدن این منبع درآمدی، ناشی از عدم درک فرمول‌های اولیه اقتصاد کلان است. در چنین شرایطی که T بزرگ‌تر از I خواهد شد، سرمایه‌گذاری به عنوان I1 و اشتغال به عنوان I2 سیر نزولی به خود خواهد گرفت. درک این واضحات با داشتن فهم نسبی و ابتدایی از منحنی مشهور لافر میسر بود. حسب قاعده اثبات‌شده ریاضیاتی این منحنی، هرگاه درآمدهای مالیاتی دولت از سقف تاریخی خود خارج شوند و افزایش پیدا کنند، نسبت سرمایه‌گذاری و اشتغال به همان میزان سیر نزولی به خود خواهد گرفت. نزولی بودن نسبت سرمایه‌گذاری در میان‌مدت، باعث کاهش درآمدهای مالیاتی دولت خواهد شد و توهم پایدار بودن این منبع درآمدی، به زودی برچیده خواهد شد.
ب) اصرار دولت بر هوشمندسازی سیستم پایه مالیاتی در راستای تشدید سختگیری‌های مالیاتی نیز از قضا نتیجه عکس برجای خواهد گذاشت. حرکت به سمت معاملات نقدی (با تقاضای بیشتر برای اسکناس که قیمت اسکناس را نیز نسبت به پول تراکنشی و کارتی افزایش خواهد داد، از دیگر تبعات این رویکرد است) یا روی آوردن مودیان به قراردادهای هوشمند بر پایه بلاکچین و مبادله با ولت‌های رمزارزی، باعث می‌شود دولت در برآوردهای خود باز هم ناتوان باشد و اتفاقا کسری بیشتری متوجه درآمدهای پیش‌بینی‌شده دولت خواهد شد. استفاده از کارت‌های بانکی استیجاری نیز در همین راستا شدت خواهد گرفت.
ج) راهکار اصلی تامین پایدار درآمد برای دولت نه افزایش مالیات در شرایط تورمی که حرکت به سمت اوراق مصون از تورم (T.I.P.S) است. در شرایطی که بیش از یک دهه رکود اقتصادی که با ضرایب فزاینده اثرات خارجی نظیر تحریم و پاندمیک شدن کووید نیز همراه بوده است، اصرار دولت بر گسترش درآمدهای مالیاتی بی‌گمان کشور را در دامان یک رکود اقتصادی فراگیر فرو خواهد غلتاند.
د) افزایش درآمدهای مالیاتی دولت، یک آنتروپی مثبت نیز به دنبال خواهد داشت. در شرایطی که مردم ببینند دولت بخش بزرگ‌تری از درآمد خود را از محل محدودسازی رفاه خانوار تحقق می‌بخشد، سطح مطالبه‌گری مردم از دولت افزایش خواهد یافت و از تورم بالا تا آلودگی هوا و ناترازی انرژی هرکدام می‌تواند به محل نزاع دولت و ملت بدل شود. در واقع دولت با این کار نه عدالت در پوشش مالیات، بلکه عدالت در میزان سطح اعتراض عمومی نسبت به تکنولوژی حکمرانی فعلی را افزایش خواهد داد.