10 - 03 - 2021
پیامدهای ورود دلار نفتی
گروه اقتصادی- صادرات نفت ایران به چین رکورد زد. رویترز در گزارش اخیر خود برآوردهای جدیدی از میزان واردات نفت ایران از سوی چین ارائه داده که میتواند موید بازگشت قدرتمند ایران به بازار جهانی نفت باشد. برآوردها از میزان فروش نفت از ۳۰۰ هزار تا بیش از سه میلیون تن در ماه متغیر است. با این حال بالاترین میزان انتقال نفت ایران به چین در دو ماه ابتدایی ۲۰۲۱ اتفاق افتاده است. بررسی مسیرهای انتقال نفت به چین نیز نشان میدهد ۷۵ درصد از نفت صادراتی ایران از مسیرهای غیررسمی وارد این کشور شده و تنها ۲۵ درصد از خریدهای نفتی چین از ایران از مسیرهای رسمی انجام شده است. پیشبینی میشود سه عامل مسیر صادرات نفت ایران در ماههای پیش رو را تغییر دهد؛ نخست شیب صعودی صادرات نفت ایران به چین به عنوان مشتری طراز اول نفت کشورمان، دوم ابراز امیدواری سایر مقاصد صادراتی نفت ایران در سایه تحولات سیاسی و احتمالات در خصوص احیای زودهنگام برجام و سوم نیز بالا رفتن قیمت معاملاتی نفت در بازارهای جهانی. همبستگی این سه عامل میتواند نیرومحرکه اصلی در بالا رفتن ذخایر ارزی ایران از محل فروش نفت باشد که بدون شک سرنوشت بازارهای اقتصادی ایران را نیز تغییر خواهد داد.
این دومین بار در سال جاری است که رویترز از خیز ایران برای بازگشت به بازار جهانی نفت گزارش میدهد. رویترز در نخستین گزارش خود که در مهرماه منتشر شد اعلام کرد بر اساس ردیابی نفتکشهای ایرانی صادرات نفت ایران با وجود تحریمهای نفتی به شدت افزایش یافته و به یک و نیم میلیون بشکه در روز در ماه سپتامبر رسیده است. این گزارش در شرایطی از سوی رویترز اعلام شد که آمریکا در آستانه انتخابات ریاستجمهوری قرار داشت و خبری از کاهش فشارهای خارجی در سایه تحولات سیاسی نبود. به عبارتی ایران در دوران حضور ترامپ بر مسند قدرت نیز نشان داد که توان فروش میلیونی نفت را دارد و توانسته از ابزارهای دور زدن تحریمها به عنوان حلقه نجات اقتصاد کشور استفاده کند. حال اما رویترز برآورد جدیدی ارائه داده که نشان میدهد چین نهتنها در دوران تحریم هیچگاه واردات نفت از ایران را متوقف نکرده بلکه در ماههای ابتدایی سال ۲۰۲۱ در واردات نفت از ایران رکورد زده است.
برآوردهایی که رویترز انجام داده، نشان میدهد که از ماه اکتبر سال ۲۰۲۰ چین واردات غیررسمی نفت از ایران را آغاز کرده است. حجم واردات نفت از ایران ابتدا زیر ۵۰۰ هزار تن در ماه بود. این روند در ماه نوامبر شیب صعودی به خود گرفت و از ۵/۱ میلیون تن فراتر رفت. هر چند به دنبال آن کاهشی حدودا ۵۰۰ هزار تنی را در ماه دسامبر به ثبت رساند اما دو ماه ابتدایی سال ۲۰۲۱ زمان اوجگیری صادرات نفت ایران به چین بوده است به طوری که بر اساس برآوردها ایران در این دو ماه به صورت جداگانه بیش از سه میلیون تن نفت به فروش رسانده است. آنچه در این بین اهمیت دارد، مسیرهای انتقال نفت به چین بوده است. این گزارش نشان میدهد ۷۵ درصد از نفت صادراتی ایران به صورت غیرمستقیم و از طریق مبادی غیررسمی یعنی عمان، امارات و یا مالزی وارد چین شده است. عمده محمولههای نفتی ایران نیز از طریق بنادر استانهای شرقی چین صادر شده است. همانطور که مشخص است، ایران توانسته با وجود تحریمها ۷۵ درصد از نفت خود را به صورت غیررسمی به چین بفروشد و تنها ۲۵ درصد از صادرات خود را به صورت رسمی به این کشور ارسال کرده است. به این ترتیب چین در تمام طول تحریمها مبادلات و همکاریهای خود را حتی در سطح حداقلی با ایران حفظ کرده است. حال در آستانه گشایشهای سیاسی و احیای احتمالی برجام هندیها نیز به ازسرگیری واردات نفت از ایران ابراز امیدواری کردهاند. بدیهی است این موضوع میتواند به معنای بازگشت تدریجی مشتریان نفتی ایران در ماههای پیش رو باشد.
در صورت تداوم شرایط موجود و بازگشت مشتریان نفتی ایران، صادرات نفت کشورمان حتی پیش از لغو تحریمها نیز میتواند میلیونی باشد. همسویی این مساله با تغییرات قیمت نفت در بازارهای جهانی نیز میتواند بر درآمد حاصل از صادرات نفت تاثیرگذار باشد. هر چند طی حداقل یک سال گذشته بحران کرونا منجر به سقوط آزاد قیمت جهانی نفت شد اما از ماههای گذشته و به دنبال اعلام موفقیتهای چشمگیر در زمینه کشف واکسن شاهد افزایش تدریجی قیمت نفت بودهایم. بدیهی است بهبود اوضاع اقتصاد جهانی میتواند روند رو به رشد قیمت نفت را تداوم بخشد. اما اتفاق امیدوارکننده دیگری که میتواند قیمت نفت را متاثر کند اقدام کنگره آمریکا در راستای چاپ دلار است. شنیدهها حاکی از آن است که کنگره آمریکا در حال تصویب مشوقهای مالی جدیدی برای حمایت از اقتصاد بحرانزده آمریکاست. بدیهی است همزمانی این مساله با افزایش تقاضا برای واکسن کرونا میتواند در افزایش قیمت جهانی نفت متبلور شود که خوشایند اقتصاد ایران خواهد بود و درآمدهای ایران از مسیر فروش نفت را دوچندان خواهد کرد.
نخستین بازاری که میتواند از این مساله متاثر شود بازار ارز ایران است. تجربه نشان میدهد که هر گاه درآمد دولت از صادرات نفت افزایش یافته، بازار ارز ایران حداقل در دوره زمانی کوتاهی به این مساله واکنش مثبت نشان داده و بر موج کاهش قیمت سوار شده است.
با توجه به حساسیت بالای بازار ارز ایران به ویژه طی یک سال اخیر پیشبینی میشود افزایش ذخایر ارزی دولت تاثیر زیادی بر روند قیمتها در این بازار داشته باشد. با این وجود بسیاری این تاثیرات را آنی و کوتاهمدت میدانند و معتقدند که هر گونه کاهش در قیمت ارز تنها برای چند ماه دوام خواهد داشت. اما این حقیقت غیرقابل انکار است که افزایش صادرات نفت ایران طبق پیشبینیها به بیش از دو میلیون بشکه در روز میتواند مسیرهای جدیدی را پیش روی اقتصاد ایران بگذارد؛ نخست آنکه بازار ارز دگرگون میشود و نرخهای معاملاتی جدیدی سر برمیآورد و دوم آنکه جایگاه ایران در صحنه اقتصاد جهانی نیز تغییر میکند. با این حال همه این موارد در گرو لغو تحریمها و کاهش فشارهای خارجی علیه ایران است. در غیر این صورت افزایش صادرات نفت حتی از مبادی غیررسمی نیز نمیتواند تاثیر آنی و زیادی بر بازارهای داخلی داشته باشد.
در حال حاضر یکی از مشکلات اصلی ایران نه مساله صادرات نفت بلکه بسته بودن مسیرهای بازگشت ارز به کشور است. قرار داشتن نام ایران در لیست سیاه FATF یکی از معضلاتی است که مبادلات مالی کشور را با دشواریهای زیادی روبهرو کرده که بلوکه شدن منابع ارزی ایران و ناتوانی کشور در آزادسازی این مبالغ از جمله آنهاست. به این ترتیب افزایش ذخایر ارزی کشور تنها در صورت تصویب لوایح FATF و خروج ایران از لیست سیاه FATF در کنار کاهش فشارهای تحریمی امکانپذیر میشود. در غیر این صورت تزریق قطرهچکانی ارز به کشور نمیتواند تاثیر شگرفی بر بازارهای اقتصادی داشته باشد. بنابراین به نظر میرسد با وجود افزایش امیدواریها در خصوص صادرات بیشتر نفت ایران و احتمالات مطرح در مورد بازگشت ایران به بازار نفت، تا زمانی که ایران حاضر به پذیرش الزامات قانونی در نقل و انتقالات پولی در سطح بینالملل نباشد نمیتوان نسبت به بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش دسترسی دولت به دلارهای نفتی چندان خوشبین بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد