23 - 02 - 2025
پروژه‌ای پرهزینه اما بی‌نتیجه!
گروه فناوری- روند توسعه فیبر نوری در ایران، برخلاف وعده‌های مسوولان، به کندی و با شکاف‌های عمیق پیش می‌رود؛ شکافی که نه‌تنها با صرف هزینه‌های هنگفت پر نشده، بلکه آمارهای رسمی نیز مهر تاییدی بر این رکود می‌زنند. براساس گزارش فصلی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، از بهار تا پاییز ۱۴۰۳، هیچ تغییر محسوسی در میزان پوشش و گسترش شبکه فیبر نوری مشاهده نشده است؛ موضوعی که به وضوح نشان می‌دهد روند توسعه، نه‌تنها شتاب لازم را ندارد، بلکه درجا زدن و وعده‌های بی‌سرانجام، به بخشی از واقعیت تلخ این پروژه ملی بدل شده است. در شرایطی که مسوولان با افتخار از لزوم توسعه زیرساخت‌های ارتباطی سخن می‌گویند و فیبر نوری را شاه‌کلید ورود به عصر دیجیتال می‌دانند، گزارش‌های رسمی خلاف این ادعاها را ثابت می‌کند. سوال اساسی اینجاست که چرا با وجود بودجه‌های کلان و تبلیغات گسترده، عملا گامی به جلو برداشته نشده است؟
آیا مشکل در برنامه‌ریزی نادرست، عدم نظارت یا ضعف مدیریتی نهفته است؟ آیا منافع گروه‌های خاص و انحصارطلبی مانع پیشرفت این پروژه شده است؟ از سوی دیگر، کاربران و کسب‌وکارهایی که چشم امید به اینترنت پرسرعت فیبر نوری دوخته بودند، حالا با ناامیدی نظاره‌گر توقف این پروژه هستند. عدم تغییر آمارها طی سه فصل متوالی، بیش از آنکه نشانه‌ای از ثبات باشد، هشداری جدی درباره ناکارآمدی سیاست‌های اجرایی است. به‌ویژه در دورانی که سرعت و کیفیت اینترنت به‌طور مستقیم با رشد اقتصادی، ارتقای خدمات دیجیتال و توسعه کسب‌وکارها گره خورده، چنین عقب‌ماندگی‌هایی نه‌تنها یک چالش فنی، بلکه یک بحران ملی محسوب می‌شود. باید در نظر داشت که توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، از جمله فیبر نوری، تنها به معنای افزایش سرعت اینترنت نیست، بلکه بنیانی برای رشد فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و اقتصاد دیجیتال به شمار می‌رود. هرگونه تعلل و کم‌کاری در این زمینه، کشور را از قافله فناوری و رقابت جهانی عقب می‌اندازد و فرصت‌های شغلی و اقتصادی فراوانی را به باد می‌دهد. حال باید پرسید، وعده‌های مسوولان برای تحقق پوشش گسترده فیبر نوری چه زمانی به واقعیت می‌پیوندد؟ آیا قرار است همچنان در چرخه گزارش‌های بی‌نتیجه و آمارهای بدون تغییر گرفتار بمانیم؟ توسعه فیبر نوری نباید به شعاری تبلیغاتی تبدیل شود بلکه لازم است به عنوان یک اولویت فوری و ملی با برنامه‌ریزی دقیق، نظارت مستمر و پاسخگویی شفاف پیگیری شود. بر همین اساس فصلنامه آماری پاییز ۱۴۰۳ سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که به تازگی منتشر شده و آمارهای مربوط به خانوارهای تحت پوشش اینترنت فیبر نوری برای سومین فصل متوالی عدد ۸میلیون و ۶۹هزار و ۵۶۵خانوار را نشان می‌دهد.
طبق داده‌های این گزارش کماکان ۴۳۲شهر تا پایان سه ماهه سوم سال ۱۴۰۳ پوشش فیبر نوری داشته‌اند. میزان پوشش از ۳۰درصد تا بیش از ۶۰درصد در شهرهای مختلف نیز همچنان یک عدد ثابت را که در دو گزارش پیشین این سازمان نیز اعلام شده بود، نشان می‌دهد. این آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای سال تا پایان پاییز ۱۴۰۳ وضعیت پوشش فیبر نوری تغییر و پیشرفتی نداشته یا دست‌کم آمارهای مربوط به آن به‌روزرسانی نشده است. آمارهای این گزارش نشان می‌دهد که ضریب نفوذ تلفن همراه در کشور با رشد ۵درصدی به 4/185درصد رسیده اما ضریب نفوذ تلفن ثابت با کاهش 4/3درصدی حدود ۳۳درصد بوده است. در بخش اینترنت پهن‌باند سیار نیز با رشد نزدیک به ۶درصد نسبت به پاییز ۱۴۰۲ ضریب نفوذ اینترنت همراه به بیش از ۱۳۵درصد رسیده و این در حالی است که ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند ثابت نسبت به پاییز ۱۴۰۲ فقط نیم‌درصد رشد کرده و به 9/12درصد رسیده است. براساس این آمارها در پاییز ۱۴۰۳ تعداد مشترکین تلفن همراه بیش از ۱۵۹میلیون و ۳۰۰هزار مشترک بوده و تعداد مشترکین پهن‌باند سیار به بیش از ۱۱۶میلیون و ۲۰۰هزار مشترک رسیده است. ۱۱میلیون و ۱۴۵هزار مشترک تعداد استفاده‌کنندگان از اینترنت پهن‌باند ثابت در پاییز ۱۴۰۳ بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 2/1درصد رشد داشته اما تعداد مشترکان تلفن ثابت تنها آماری است که نسبت به پاییز ۱۴۰۲ کاهش داشته چون تعداد مشترکان تلفن ثابت در ایران از ۲۹میلیون و ۱۹هزار به ۲۸میلیون و ۲۲۵هزار رسیده که یک کاهش 7/2درصدی را نشان می‌دهد. پنجاه‌ویکمین فصلنامه سازمان تنظیم مقررات در بخش سهم بازار مشترکین فعال تلفن همراه به تفکیک اپراتور کاهش یک درصدی سهم بازار اپراتور ایرانسل نسبت به تابستان ۱۴۰۳ را نشان می‌دهد. طبق این آمارها، سهم بازار این اپراتور از ۴۴درصد به ۴۳درصد رسیده و در مقابل سهم بازار اپراتور همراه اول از ۵۲ به ۵۳درصد رسیده است. سهم بازار اپراتور رایتل هم روی ۴درصد ثابت مانده است. به موازات کاهش سهم بازار مشترکین فعال ایرانسل، سهم بازار مشترکین پهن‌باند سیار این اپراتور را نیز یک درصد کاهش داشته و در مقابل، یک درصد به سهم بازار مشترکین پهن‌باند سیار همراه اول یک درصد اضافه شده است. آمارهای پاییز ۱۴۰۳ سازمان تنظیم مقررات در خصوص سهم بازار مشترکین پهن‌باند سیار به تفکیک تکنولوژی نیز نشان می‌دهد که میزان مشترکین پهن‌باند 4G ۹۵درصد و میزان مشترکین پهن‌باند 3G ۵درصد اعلام شده است. در جدیدترین گزارش رگولاتوری در بخش شاخص‌های کیفیت شبکه سیار در پاییز ۱۴۰۳ سرعت انتقال داده مشترکین در نسل چهارم در اپراتور رایتل بیشتر از همراه اول و ایرانسل بوده است. براساس آمارهای منتشرشده، میزان قطعی سرویس داده 4G همراه اول بیشتر از دو اپراتور دیگر بوده البته در این شاخص تفاوت کمی میان همراه اول و ایرانسل وجود دارد. البته همراه اول در شاخص میزان برقراری موفقیت‌آمیز سرویس داده 4G عملکرد بهتری نسبت به دو اپراتور دیگر داشته است. در بخش شکایت‌های ثبت‌شده از سوی کاربران در سامانه ۱۹۵ هم کماکان عمده شکایت‌ها (۶۵درصد) به حوزه ثابت مربوط بوده و ۳۵درصد از شکایت درباره سرویس‌های سیار بوده است.
در نهایت، آنچه مسلم است اینکه توسعه فیبر نوری در ایران دیگر تنها یک پروژه زیرساختی نیست بلکه معیاری برای سنجش میزان جدیت و کارآمدی سیاست‌های کلان فناوری کشور به شمار می‌رود. آمارهای بدون تغییر و وعده‌های تکراری نشان می‌دهد که مشکل نه در کمبود منابع، بلکه در مدیریت ناکارآمد، نبود شفافیت و اولویت‌بندی‌های نادرست است. اگر این روند ادامه یابد، نه‌تنها زیرساخت‌های ارتباطی کشور از مسیر پیشرفت جهانی عقب خواهد ماند بلکه فرصت‌های بی‌شماری در حوزه اقتصاد دیجیتال و نوآوری فناورانه از دست خواهد رفت. تصمیم‌گیران باید بپذیرند که توسعه فیبر نوری دیگر یک گزینه نیست بلکه ضرورتی فوری است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، نظارت مداوم و تعهد واقعی به اجرای وعده‌هاست. مردم و کسب‌وکارها به جای آمارهای بی‌روح، به نتایج ملموس و بهبود واقعی در کیفیت اینترنت نیاز دارند و این تنها با اصلاح رویکردها و شفافیت در عملکرد مسوولان ممکن خواهد بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد