15 - 03 - 2022
پای روسها درمیان است
گروه سیاسی- اوضاع سیاست خارجی حسابی در هم پیچیده و به نظر میرسد پروندههای بازی که مهمترین آن مساله هستهای و احیای برجام است به این زودی و سادگی، به سرانجام نرسد. این وضعیت قطعا به عرصه سیاست خارجی محدود نمانده و به سیاست داخلی، اقتصاد و زندگی مردم هم سرایت میکند. همچنانکه مدتها است معاش مردم زیر سایه تحریم و مسائل اقتصادی موجود در تنگنا قرار گرفته و انکار این موضوع از سوی برخی مسوولان هم دردی را دوا نکرده است.
تبعات ادامه بلاتکلیفی در مذاکرات هستهای فارغ از آنکه مقصر آن رویکرد آمریکاییهاست، مواضع روسها یا رویکردهای تیم دیپلماسی دولت سیزدهم، اما بعد از مردم گریبان دولت را خواهد گرفت. به هرحال چشم مردم به دست و دهان دولتمردان است تا ببینند که غیر از سخنوری- که بعضا آن را هم بلد نیستند- چه در چنته دارند و چطور قرار است معیشت مردم را به تحریم و سیاست خارجی گره نزنند.
طبیعی است که دولت رییسی در سال پیشرو چالشهای بیشتر و جدیتری داشته باشد. افزایش سختیهای اقتصادی برای مردم یعنی نارضایتی و اداره کشوری که هم کسری بودجه دارد و هم مردم ناراضی قطعا ساده نخواهد بود.
از اینرو است که سیاسیون ضمن ارزیابی اقدامات دولت در چند ماهه گذشته که به قول محمد مهاجری فعال سیاسی اصولگرا عنوان «دولت هیچ» را برازنده رییسی و همکارانش میکند، توصیهها و پیشنهاداتی مطرح میکنند که اگر به گوش گرفته و در دستور کار قرار بگیرد، کمککننده باشد. مذاکره مستقیم با آمریکا، حلوفصل پرونده هستهای و استفاده از فرصتهای بینالمللی در این مقطع زمانی همان نسخهای است که اهل سیاست برای دولت میپیچند.
چالشهای دولت
اسماعیل گرامیمقدم قائممقام حزب اعتماد ملی در همین راستا به «جهانصنعت» گفت: «دولتی که با ریاست آقای رییسی شکل گرفت در ابتدا تمایلی به احیای برجام نداشت و حداقل در شعارها و برنامههای انتخاباتی این طور القا میشد که دولت قبل همه مسائل را به تحریم گره زده و مشکلساز شده درحالی که میشد با خنثیکردن تحریم، مشکلات اقتصادی را حل کرد. وقتی که دولت شروع به کار کرد، دیدیم که برخلاف شعارها و حرفهای انتخاباتی به سراغ حل پرونده هستهای و احیای برجام رفتند. این اقدام به نظر من اگرچه در تعارض و تناقض آشکار با برنامههای تبلیغاتی بود، قابل تحسین است چون نشان میدهد که درک عمیقی پیدا کرده و میدانند که بخش عظیمی از مشکلات اقتصادی ما باید در حوزه سیاسی و مشخصا سیاست خارجی حلوفصل شود.»
وی افزود: «بر این اساس معتقدم که تیم آقای رییسی تلاش خوبی کردند و داشتند به نتیجه نزدیک میشدند اما روسیه وارد شد و پیشنهادات جدیدی مطرح و با برگ ایران بازی کرد. روسیه برجام را گروگان گرفته و تحریمهای خود را با آن گره زده است. جای تاسف است که خیلی از مخالفان داخلی برجام با وجود اینکه روسیه رسما میگوید که تحریمهای روسیه نباید شامل ایران شود و به این ترتیب مانع امضای توافق و احیای برجام شده؛ مساله را کتمان کرده و میگویند که غربیها مقصر هستند! جالب است که از اعتماد مردم هم صحبت میکنند در حالی که همین رویکرد و وضعیت به اعتماد مردم آسیب زده و موجب دلسری و ناامیدی مردم شده است.»
گرامیمقدم با اشاره به اینکه «اگر این توافق با توجه به اوضاع فعلی حاصل نشده و برجام احیا نشود، حتما دچار مشکلات اقتصادی زیادی خواهیم بود و بخشهای مهمی که به تحریم وابسته است با مشکلات غیرقابل حل همراه خواهد بود» گفت: «من به عنوان یک فعال سیاسی با توجه به اینکه ایران اکنون در یک موقعیت خوبی قرار دارد و در کنار قدرت نظامی که با سالها تلاش به دست آمده، پیشنهاد میکنم که درایت سیاسی در دستور کار قرار بگیرد و با رویکردهای جدید و انعطافپذیر مثل خود روسیه که هم با دشمن ما یعنی رژیم صهیونیستی پیمان میبندد و هم با ما دوستی میکند، ما هم از جهت حفظ منافع ملی به این موضوع که روسیه در حال از دست دادن بازار نفت است، توجه کرده و نفت غربیها را تامین کنیم. ما حتی میتوانیم در ارتباط با آمریکا هم این رویه را داشته باشیم تا ضمن مخالفتها و مقاومت در برابر سیاستهای ظالمانه، منافع اقتصادی خود را تامین کنیم.»
او معتقد است که «در این شرایط اولا باید با آمریکا رودررو مذاکره و برجام را از دست روسیه خارج کرد. دوما باید از فرصتهای اقتصادی استفاده و نفت و گاز را به کشورهای اروپایی صادر کرد. ضمن اینکه میتواند حرمت همسایه خود یعنی روسیه را هم حفظ کند و در برخی رویدادها با او همراه باشد. اما باید در نظر داشت که روسیه بارها ما را تنها گذاشته و از حق وتو خود به نفع ما استفاده نکرده است لذا ما هم باید در جهت منافع جمهوری اسلامی حرکت کرده و اجازه ندهیم کشوری که به کشور دیگر تجاوز کرده، مسائل اقتصادی خود را به مسائل ما گره بزند و به استقلال ما خدشه وارد کند. امیدواریم دولت و سیاستمداران ما به نحوی عمل کنند که منافع ملی کشور در این شرایط حفظ شود و خون شهدایی که برای استقلال ریخته شده، هدر نرود و شعار «نه شرقی نه غربی» اوایل انقلاب فراموش نشود. حفظ استقلال نیز به این معنا است که فاصله و میزان تعاملات با هر کشوری را به میزان منافع ملی خود تقسیم کنیم. این تدبیر، مصلحت و دوراندیشی است که اکنون نیاز داریم.»
انتظارات از دولت
هدایت آقایی فعال سیاسی اصلاحطلب نیز نظر و نگاه مشابهی دارد. او در گفتوگو با «جهانصنعت» با یادآوری این نکته که دولتها معمولا در عرصه سیاست خارجی تصمیمگیرنده نیستند، میگوید: «مساله این است که دولت ناگزیر به تحمل تبعات تصمیماتی است که در عرصه سیاست خارجی گرفته میشود. یعنی اگر توافق نشده و مشکلات ایران حل نشود، تبعات آن بر مردم و دولت که از سوی مردم به عنوان مسوول شناخته میشود تحمیل خواهد شد. مگر آنکه دولت اگر نظری متفاوت از تصمیمسازان دارد، آن را به مردم بگوید و حساب خودش را جدا کند.»انتظار دوم او از دولتمردان در شرایط فعلی شفافسازی درباره مذاکرات و مسائل حلنشده باقی مانده است. او میگوید: «در این بین اما بحث سیاستهای روسیه هم مطرح شده که در پیچیده کردن وضعیت نقش دارد. البته خیلی از اصولگراها معتقدند که مساله مواضع روسیه نیست و آمریکا مقصر است و… . انتظار میرود که الان بگویند که اصلا مساله چیست. باید تا جدی از جزئیات مذاکرات برای مردم گفته شده و مشخص شود که اصلا مقصر آمریکا است یا روسیه. هر چه که باشد البته فشارها به مردم وارد میشود و تبعات گریبان دولت را خواهد گرفت. چون ممکن است که ما بتوانیم نفت بیشتری را صادر کنیم اما تا وقتی که سوییفت باز نشده و در خارج از کشور گردش مالی نداشته باشیم، امکان تامین برخی کالاها را نداریم یا گرانتر به دست ما میرسد. به هرحال پابرجا ماندن تحریمها تبعاتی خواهد داشت.»توصیه آقایی به مسوولان توجه به وضعیت بینالمللی و تامین منافع ملی است. او میگوید: «در شرایط فعلی که جنگ بین روسیه و اوکراین شروع شد در کل دنیا فرصتها و تهدیداتی ایجاد شده است. مثلا فشار از روی کشورهایی مثل ایران، ونزوئلا که زیر فشار غرب و آمریکا بودند، تا حدی برداشته شده و باید دید که میتوانند فرصت ایجادشده را مدیریت کنند یا نه. اقدامات و تصمیمات دولت در این مقطع زمانی بسیار مهم است. به نظر من از همه عاقلانهتر ونزوئلا عمل میکند که در این فرصت رابطه خود را با آمریکا درست کرد و در حال سامان دادن وضعیت ورشکسته اقتصادی خود است، با هیات آمریکایی مذاکره مستقیم کرد و… این کشور در واقع در حال قرار دادن اقتصاد خود روی یک ریلی است که از مخمصه و فشارهای قبلی رهایی یابد.
در خاورمیانه و کشورهایی مثل ما اما از این فرصت استفاده نمیشود. نهایت اینکه چند موشک پرتاب میکنیم و آنها هم در شرایط موجود پاسخی نمیدهند. من دانش لازم را ندارم و نمیدانم که از نظر امنیتی چه دستاوردی برای ما دارد اما انتظار میرود که این دستاوردها را اعلام کنند.»او ادامه داد: «حتی همین کشور عربستان که تا به حال زیر فشار دموکراتها بود، در این موقعیت ۸۱ فرد سیاسی را اعدام میکند! به جای اینکه در این فرصت روابط را بهتر کند چنین اقدامی میکند و اینها استفادههای معکوس از فرصت است که شاید از نظر امنیت داخلی و خارجی منفعتی هم داشته باشد اما با وضعیت مردم بالانس نشده است. یعنی مساله مهم این است که ببینیم در این شرایط معیشتی مردم، چطور میتوان از فرصت استفاده کرد. متاسفانه همه در استفاده از فرصت برای تامین منافع ملی خود از ما جلوتر هستند، مثلا در سوریه که هم ایران حضور داشت و هم روسیه، دیدیم که روسیه یک قدم جدای از منافع ملی خود برنداشت یعنی در سوریه ماند و اسد را حفظ کرد تا خط لوله گاز به اروپا وصل نشود، اگر هم این خط لوله رفته بود ما الان دست بالا را داشتیم و موقعیتی نبود که روسیه شرط بگذارد. ما آنجا دنبال دفاع از حرم بودیم اما روسیه دنبال دفاع از خط لوله خود بود در نهایت میبینیم که اکنون دستمان خالی است و ابزاری برای امتیازگیری نداریم.»آقایی تاکید کرد: «این روند استفاده نکردن ما از فرصتها در شرایط موجود باید متوقف شود. دولتمردان باید با آمریکا و اروپا مستقیم مذاکره کنند. آنها بیش از هر وقتی به خاورمیانه احتیاج دارند و نرمخو شدهاند لذا ما باید چرخش ماهرانهای در سیاستها بدهیم. ما بدهی به روسیه نداریم. ما که بالاخره نفت را به بازار میفرستیم؛ چرا به خاطر تحریمها ارزان بدهیم و پولش را با دشواری بگیریم؛ مذاکره کنیم و در قبال این موقعیت غرب امتیازاتی برای مردم خود بگیریم.»
نیاز دولت به مسیر هموار
همانطور که شرح آن رفت و کارشناسان مطرح کردند، اصلیترین و جدیترین چالش دولت در صورت ادامه وضعیت فعلی مذاکرات هستهای، تداوم تحریم و به تبع آن افزایش مشکلات اقتصادی است. مشکلاتی که خوشمان بیاید یا نیاید، بگوییم یا انکار کنیم؛ سایهاش روی زندگی مردم سنگینی میکند. نارضایتی احتمالی از تداوم این شرایط نیز قطعا مسائل و مشکلات خودش را دارد و برای دولت و جریان سیاسی حامی آن گران تمام خواهد شد.
از این رو انتظار میرود، همین حالا و قبل از آنکه بیشتر دیر شود، به توصیههای از سر دلسوزی تحلیلگران توجه کنند. استفاده از فرصتهای بینالمللی موجود برای تامین منافع ملی از یک سو و اتخاذ سیاستهای درست و خردمندانه برای حل مشکلات قدیمی از جمله احیای برجام میتواند گرهگشا باشد و دولت سیزدهم را که هنوز در ابتدای راه است و فرصت زیادی برای جلب رضایت مردم دارد، در مسیری هموار قرار دهد. به طور قطع نیازی به تکرار مکررات و شرح آثار حرکت و سیاستگذاری برخلاف آنچه تحلیلگران توصیه میکنند، نیز نیست. خلاصهاش آنکه ادامه تحریمها و تنگناهای اقتصادی همانقدر که گلوی مردم را میفشارد، گریبان دولت را هم میگیرد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد