19 - 08 - 2023
چشمانداز تاریک تولید
مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی به تحلیل و بررسی بخش حقیقی حوزه صنعت و معدن اقتصاد ایران در تیرماه ۱۴۰۲ پرداخت. دفتر مطالعات اقتصادی این مرکز در گزارشی با عنوان «پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران در تیرماه سال ۱۴۰۲ بخش صنعت و معدن» بیان کرد: تحلیل روند رشد بخش صنعت از جنبههای مختلف، عاملی کلیدی در تحلیلهای خرد و کلان اقتصادی و یکی از ارکان تصمیمگیری در حوزه اقتصاد است. شاخص تولید بخش صنعت بهدلیل تاثیر نوسانات سطح فعالیت صنعت بر بخشهای دیگر اقتصاد، بهعنوان یک شاخص مهم اقتصادی کوتاهمدت مورد استفاده قرار میگیرد.
در تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخصهای تولید و فروش شرکتهای صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۳ و ۱/۶ درصدی را تجربه کردهاند، اما نسبت به ماه قبل شاخص تولید و فروش به ترتیب کاهش ۷/۴ و ۵ درصدی داشتهاند که تحت تاثیر محدودیتهای تامین برق صنایع در تیرماه بوده است. در تیر سال ۱۴۰۲ شاخص تولید و فروش رشتهفعالیت خودرو و قطعات برمبنای شرکتهای بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۳/۱۵ و ۷/۱۴ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۲/۸ و ۴/۵ درصدی داشته است. شاخص تولید و فروش رشتهفعالیت فلزات پایه نسبت به ماه مشابه سال قبل نیز افزایش ۲/۱۲ و ۹/۵ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۵/۱۲ و ۸/۹ درصدی داشته است.
در تیر سال ۱۴۰۲ نرخ رشد ماهانه قیمت فعالیتهای صنعتی بورسی رشد مثبت ۴/۰ درصدی را ثبت کرده است، همچنین رشد نقطهبهنقطه با افزایش ناچیز نسبت به ماه قبل، به ۱۷ درصد رسیده است. گفتنی است میانگین سالانه شاخص قیمت نیز در تیرماه سال ۱۴۰۲ روند نزولی یک سال اخیر خود را ادامه داد و با ۴/۳ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل، میزان ۳/۳۱ درصد افزایش را نشان میدهد.
طی تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص تولید شرکتهای صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش
۳ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۷/۴ درصدی مواجه شده است. در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل از بین ۱۵ رشتهفعالیت صنعتی بورسی ۸ رشتهفعالیت افزایش در شاخص تولید و ۷ رشتهفعالیت کاهش در شاخص تولید را تجربه کردهاند. رشتهفعالیتهای «تجهیزات برقی»، «دارو» و «خودرو و قطعات» بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید و رشتهفعالیتهای «محصولات فلزی به جز ماشین آلات و تجهیزات» و «غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر» بیشترین سهم را در کاهش شاخص تولید داشتهاند. طی تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل رشتهفعالیتهای «کک و پالایش» و «شیمیایی به جز دارو» افزایش ناچیز در شاخص تولید داشته اند. و سایر رشتهفعالیتها کاهش در شاخص تولید را ثبت کردهاند که بیشترین سهم در کاهش شاخص تولید به رشتهفعالیتهای «محصولات فلزی به جز ماشینآلات و تجهیزات»، «لاستیک و پلاستیک» و «فلزات پایه» تعلق داشت. شاخص تولید شرکتهای معدنی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۵/۵۰ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۵ درصدی مواجه شده است.
طی تیرماه سال ۱۴۰۲ شاخص فروش شرکتهای صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۱/۶ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۵ درصدی مواجه شده است. در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل ۱۰ رشتهفعالیت افزایش در شاخص فروش و ۵ رشتهفعالیت کاهش در شاخص فروش داشتهاند. رشتهفعالیتهای «تجهیزات برقی»،
«سایر کانی غیرفلزی» و «کاشی و سرامیک» بیشترین سهم را در افزایش شاخص فروش نسبت به ماه مشابه سال قبل و رشتهفعالیتهای «لاستیک و پلاستیک» و «غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر» بیشترین سهم را در کاهش شاخص فروش داشتهاند. در این ماه نسبت به ماه قبل رشتهفعالیتهای «کک و پالایش» و «تجهیزات برقی» بیشترین سهم را در افزایش شاخص فروش و رشتهفعالیتهای «لاستیک و پلاستیک» و «کاشی و سرامیک» بیشترین سهم را در کاهش شاخص فروش ثبت کردهاند. شاخص فروش شرکتهای معدنی بورسی هم نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۸/۱۹ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۶/۹ درصدی مواجه شده است.در تیر سال ۱۴۰۲ نرخ رشد ماهانه قیمت فعالیتهای صنعتی بورسی رشد مثبت ۴/۰ درصدی را ثبت کرده است. همچنین رشد نقطه به نقطه با افزایش ناچیز نسبت به ماه قبل به ۱۷ درصد رسیده است. گفتنی است میانگین سالانه شاخص قیمت نیز در تیرماه سال ۱۴۰۲ روند نزولی یک سال اخیر خود را ادامه داد و با ۴/۳ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل میزان ۳/۳۱ درصد افزایش را نشان میدهد.شاخص تولید فروش و قیمت صنایع بورسی با استفاده از دادههای ماهیانه شرکتهای صنعتی بورسی پذیرفته شده در بورس محاسبه میشود. در تهیه این شاخصها از اطلاعات ماهانه ۳۱۶ شرکت بورسی استفاده میشود و علاوه بر اندازهگیری تغییرات میزان تولید فروش و قیمت در بخش صنعت در محاسبات ملی نیز تاثیر بسیاری خواهد داشت و برآوردی از تغییرات ماهانه ارزشافزوده ایجاد شده را در صنایع مختلف و به دنبال آن در کل اقتصاد منعکس میکنند.
شاخص تولید صنعت را بانک مرکزی و مرکز آمار ایران با تواتر فصلی و همچنین شاخص قیمت صنعت به صورت فصلی را مرکز آمار و ماهانه را بانک مرکزی منتشر میکند، اما الزامی به انتشار شاخص فروش صنعت ندارند. از طرفی، این آمار چندین ضعف اساسی دارد که مهمترین آن وقفه سه ماهه در انتشار دادهها و بعضا متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهانه است.
شاخصهای ماهانه تولید فروش و قیمت استخراج شده از اطلاعات عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا حد زیادی میتوانند با دقت مناسب و به صورت بهنگام تحولات بخش صنعت و معدن کشور را توضیح دهند و با توجه به بررسیهای انجام شده و تطبیق دادن این شاخص با شاخص تولید صنعتی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران که به صورت فصلی منتشر میشود، مشخص شده این شاخص به خوبی میتواند در وقفه انتشار این شاخصهای رسمی، شاخص جایگزین مناسبی برای آن باشد. در این مطالعه تغییرات شاخصهای تولید فروش و قیمت شرکتهای صنعتی و معدنی پذیرفته شده در بورس و همچنین مهمترین رشتهفعالیتهای آن در تیرماه سال ۱۴۰۲ مورد بررسی قرار گرفته است.
شاخصهای تولید و فروش شرکتهای صنعتی بورسی
در تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص تولید و فروش شرکتهای صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۳ و ۱/۶ درصدی را تجربه کرده است، اما نسبت به ماه قبل شاخص تولید و فروش به ترتیب کاهش ۷/۴ و ۵ درصدی داشتهاند که احتمالا تحتتاثیر محدودیتهای تامین برق صنایع در تیرماه بوده است. نتایج طرح شامخ اتاق بازرگانی ایران نیز نشان میدهد شاخص مدیران خرید صنعت در تیرماه سال ۱۴۰۲، ۰۹/۵۰ در آستانه مرز ۵۰ بدون تغییر باقی مانده و کمترین میزان ۶ ماهه اخیر را از دیماه (به غیر از فروردینماه) به ثبت رسانده است. بهطور کلی بدتر شدن عملکرد ناشی از کاهش شدید در سفارشات جدید بخش صنعت، کمبود نقدینگی و مشکل تامین مالی، قطعیهای برق شرکتها، تصمیمات بانک مرکزی و تغییر مداوم قوانین و مقررات باعث رکود و عدم امکان برنامهریزی برای فعالان اقتصادی شده است.
طی سه ماهه منتهی به تیرماه سال ۱۴۰۲، رشد میانگین متحرک سه ماهه شاخص تولید افزایش ۱/۵ درصدی و شاخص فروش آن افزایش ۵/۴ درصدی را نشان میدهند.
شاخصهای تولید و فروش به تفکیک رشتهفعالیتهای صنعتی بورسی
در تیرماه سال ۱۴۰۲، نسبت به ماه مشابه سال قبل از بین ۱۵ رشتهفعالیت صنعتی بورسی ۸ رشتهفعالیت افزایش در شاخص تولید و ۷ رشتهفعالیت کاهش در شاخص تولید داشته است. رشتهفعالیتهای «دارو»، «تجهیزات برقی» و «خودرو و قطعات» بیشترین افزایش در شاخص تولید و رشتهفعالیتهای «چوب و کاغذ» و «محصولات فلزی به جز ماشینآلات و تجهیزات» بیشترین کاهش در شاخص تولید را تجربه کردهاند.
در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل از بین ۱۵ رشتهفعالیت صنعتی بورسی ۱۰ رشتهفعالیت افزایش در شاخص فروش و ۵ رشتهفعالیت کاهش در شاخص فروش را تجربه کردهاند. رشتهفعالیتهای «تجهیزات برقی»، «سایر کانی غیرفلزی» و «دارو» بیشترین افزایش در شاخص فروش و رشتهفعالیتهای «چوب و کاغذ» و «غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر» کاهش در شاخص فروش را تجربه کردهاند.در تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل رشتهفعالیتهای «کک و پالایش» و
«شیمیایی به جز دارو» افزایش ناچیز در شاخص تولید داشتهاند و سایر رشتهفعالیتها کاهش در شاخص تولید را ثبت کردهاند که بیشترین کاهش در شاخص تولید متعلق به رشتهفعالیتهای «محصولات فلزی به جز ماشین آلات و تجهیزات»، «لاستیک و پلاستیک» و «فلزات پایه» بوده است. رشتهفعالیتهای «کک و پالایش»، «محصولات فلزی به جز ماشینآلات و تجهیزات» و «تجهیزات برقی» افزایش در شاخص فروش و رشتهفعالیتهای
«لاستیک و پلاستیک» و «فلزات پایه» کاهش در شاخص فروش داشتهاند.در تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه مشابه سال قبل رشتهفعالیتهای «تجهیزات برقی»، «دارو» و «خودرو و قطعات» بیشترین سهم را در افزایش شاخص تولید و رشتهفعالیتهای «محصولات فلزی به جز ماشینآلات و تجهیزات» و «غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر» بیشترین سهم را در کاهش شاخص تولید داشتهاند، همچنین رشتهفعالیتهای «تجهیزات برقی»، «سایر کانی غیرفلزی» و «کاشی و سرامیک» بیشترین سهم را در افزایش شاخص فروش نسبت به ماه مشابه سال قبل و رشتهفعالیتهای «لاستیک و پلاستیک» و «غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر» بیشترین سهم را در کاهش شاخص فروش داشتهاند.طی تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل، رشتهفعالیتهای «کک و پالایش» و «شیمیایی به جز دارو» افزایش ناچیز در شاخص تولید داشتهاند و سایر رشتهفعالیتها کاهش در شاخص تولید را ثبت کردهاند که بیشترین سهم در کاهش شاخص تولید متعلق به رشتهفعالیتهای «محصولات فلزی به جز ماشینآلات و تجهیزات»، «لاستیک و پلاستیک» و «فلزات پایه» بوده است، همچنین رشتهفعالیتهای «کک و پالایش»، «تجهیزات برقی» بیشترین سهم را در افزایش شاخص فروش و رشتهفعالیتهای «لاستیک و پلاستیک» و «کاشی و سرامیک» بیشترین سهم را در کاهش شاخص فروش ثبت کردهاند.در ادامه به بررسی رشتهفعالیتهای «خودرو و قطعات»، «شیمیایی (به جز دارو)» و «فلزات پایه» به دلیل ضریب اهمیت بالای این رشتهفعالیتها در محاسبه شاخص و همچنین رشتهفعالیتهای «غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر» و «دارو» به دلیل اثرپذیری از حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی در واردات نهادههای آنها پرداخته شده است.
شاخصهای تولید و فروش رشتهفعالیت خودرو و قطعات
در تیرماه سال ۱۴۰۲ شاخص تولید رشتهفعالیت خودرو و قطعات برمبنای شرکتهای بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۳/۱۵ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۲/۸ درصدی داشته و همچنین شاخص فروش آن نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۷/۱۴ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۴/۵ درصدی داشته است.
شاخصهای تولید و فروش رشتهفعالیت شیمیایی به جز دارو
در تیرماه سال ۱۴۰۲ شاخص تولید رشتهفعالیت شیمیایی به جز دارو برمبنای شرکتهای بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۴/۰ درصدی و نسبت به ماه قبل افزایش ۷/۳ درصدی داشته است. همچنین شاخص فروش آن نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۸/۰ درصدی و نسبت به ماه قبل افزایش ۱/۰ درصدی داشته است.نسبت به ماه قبل شاخص تولید زیربخشهای اصلی افزایش یافته است. از طرفی، نسبت به ماه مشابه سال قبل شاخص تولید زیربخشهای اصلی به جز «پلاستیک و لاستیک مصنوعی» افزایش یافته است و شاخص فروش با توجه به افزایش شاخص فروش زیربخش «کودها و ترکیبات نیتروژندار» در کنار کاهش سایر زیربخشها تغییر چشمگیری نداشته است.
شاخصهای تولید و فروش رشتهفعالیت فلزات پایه
در تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص تولید رشتهفعالیت فلزات پایه برمبنای شرکتهای بورسی، نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۲/۱۲ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۵/۱۲ درصدی داشته است. در مقابل شاخص فروش آن نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۹/۵ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۸/۹ درصدی داشته است. نسبت به ماه قبل شاخص تولید و فروش زیربخشهای اصلی کاهش داشته است، از طرفی نسبت به ماه مشابه سال قبل شاخص تولید زیربخش «ورق»، «پروفیل» و «سایر» افزایش یافته و شاخص فروش زیربخش «ورق» و «سایر» افزایش یافته است.
شاخصهای تولید و فروش رشتهفعالیت غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر
در تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص تولید رشتهفعالیت غذایی و آشامیدنی به جز قند و شکر برمبنای شرکتهای بورسی، نسبت به ماه مشابه سال قبل کاهش ۵/۱۶ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۴ درصدی داشته است. همچنین شاخص فروش آن نسبت به ماه مشابه سال قبل کاهش ۹/۱۰ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۱/۱ درصدی داشته است.
نسبت به ماه قبل کاهش شاخص تولید زیربخشهای «کیک و بیسکویت»، «روغنیها» و «سایر» و کاهش شاخص فروش زیربخشهای «کیک و بیسکویت» و «لبنیات» به کاهش شاخص تولید و فروش منجر شده است. همچنین نسبت به ماه مشابه سال قبل کاهش شاخص تولید زیربخشهای «روغنیها»، «کیک و بیسکویت» و «سایر» و کاهش شاخص فروش زیربخشهای «روغنیها» و «کیک و بیسکویت» به کاهش شاخص تولید و فروش منجر شده است.
شاخصهای تولید و فروش رشتهفعالیت دارو
در تیرماه سال ۱۴۰۲ شاخص تولید رشتهفعالیت دارو برمبنای شرکتهای بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۲/۳۱ درصدی داشته و نسبت به ماه قبل بدون تغییر بوده است. همچنین شاخص فروش آن نسبت به ماه مشابه سال قبل افزایش ۹/۳۰ درصدی و نسبت به ماه قبل کاهش ۹/۱ درصدی داشته است. نسبت به ماه مشابه سال قبل شاخص تولید و فروش تمام زیربخشها افزایش یافته است.
شاخص قیمت فعالیتهای صنعتی بورسی
در تیرماه سال ۱۴۰۲ نرخ رشد ماهانه قیمت فعالیتهای صنعتی بورسی رشد مثبت ۴/۰ درصدی را ثبت کرده است. همچنین رشد نقطه به نقطه با کاهش نسبت به ماه قبل، به ۱۷ درصد رسیده است. گفتنی است میانگین سالانه شاخص قیمت نیز در تیر سال ۱۴۰۲ روند نزولی یک سال اخیر خود را ادامه داده و با ۴/۳ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل، میزان ۳/۳۱ درصد افزایش را نشان میدهد.
بررسی شاخص قیمت رشتهفعالیتهای بورسی نشان میدهد در تیرماه سال ۱۴۰۲، رشتهفعالیتهای «سایر کانی غیرفلزی» و «سیمان» بالاترین نرخ رشد ماهانه و رشتهفعالیتهای «خودرو و قطعات» و «فلزات پایه» بالاترین نرخ رشد نقطهبهنقطه را تجربه کردهاند.
رشتهفعالیت دارو در تیرماه نرخ رشد ماهانه ۸/۱ درصدی داشته است. شایان ذکر است رشد نقطهبهنقطه رشتهفعالیت دارو نسبت به ماه پیش کاهش یافته و به ۷/۴۲ درصد رسیده است و میانگین سالانه قیمت نیز ۲/۷۷ درصد افزایش یافته است.با حذف ارز ترجیحی مواد اولیه رشتهفعالیت غذایی و آشامیدنی بهجز قند و شکر، رشد ماهانه شاخص قیمت این رشتهفعالیت در اردیبهشت و تیر سال ۱۴۰۱ به حدود ۴۵ و ۵۰ درصد رسید، اما در ماههای بعد و پس از تخلیه اثر این شوک بهشدت کاهش یافت و تا پایان ۱۴۰۱ نیز شاخص قیمت تقریبا در همان سطح باقی ماند، اما در ماههای اخیر اندکی افزایش یافته و در تیرماه رشد ماهانه مثبت ۹/۱ درصدی داشته است. بهطور مشابه رشد نقطهبهنقطه شاخص قیمت در این رشتهفعالیت از تیرماه سال گذشته مسیر نزولی را طی کرده و در تیرماه ۱۴۰۲ به ۸ درصد رسیده است. گفتنی است میانگین سالانه قیمت در این رشتهفعالیت از تیرماه نزولی بوده و به ۸۶ درصد رسیده است.
شاخصهای تولید و فروش شرکتهای معدنی بورسی
در تیرماه سال ۱۴۰۲، شاخص تولید شرکتهای معدنی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۵/۵۰ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۵/۰ درصدی مواجه شده که احتمالاً به دلیل مدیریت بهتر مساله برق در این بخش است. همچنین شاخص فروش شرکتهای معدنی بورسی هم نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۸ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۶/۹ درصدی مواجه شده است. نسبت به ماه قبل شاخص تولید زیربخشهای «کنسانتره» و «سایر» و شاخص فروش زیربخشهای «کنسانتره» و «گندله» کاهش یافته است. افزایش شاخص تولید و فروش زیربخش «گندله» باعث افزایش شاخص تولید و فروش شرکتهای معدنی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل شده است.
جمعبندی
شاخص تولید فروش و قیمت صنایع بورسی از اطلاعات ماهانه ۳۱۶ شرکت بورسی استخراج میشود که بررسیها نشان میدهد این شاخص با شاخص تولید صنعتی بانک مرکزی و مرکز آمار حرکتی مناسب دارد و با دقت زیادی میتواند تحولات بخش صنعت و معدن کشور را به صورت ماهانه رصد کند. در این گزارش تغییرات شاخصهای تولید، فروش و قیمت شرکتهای صنعتی و معدنی پذیرفته شده در بورس و همچنین مهمترین رشتهفعالیتهای آن در تیرماه سال ۱۴۰۲ مورد بررسی قرار گرفته است.برآورد این گزارش نشان میدهد طی تیرماه سال ۱۴۰۲ شاخص تولید شرکتهای صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۳ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۷/۴ درصدی مواجه شده و همچنین شاخص فروش شرکتهای صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۱/۶ درصدی و نسبت به ماه قبل با کاهش ۵ درصدی مواجه شده است. شاخص قیمت فعالیتهای صنعتی بورسی نسبت به ماه مشابه سال قبل ۱۷ درصد و نسبت به ماه قبل ۴/۰ درصد افزایش یافته است.
شاخص مدیران خرید (شامخ)
نتایج طرح شامخ اتاق بازرگانی ایران نشان میدهد، شاخص مدیران خرید صنعت در تیرماه سال ۱۴۰۲، ۰۹/۵۰ در آستانه مرز ۵۰ بدون تغییر باقی مانده و کمترین میزان ۶ ماهه اخیر را از دیماه (به غیر از فروردین ماه) به ثبت رسانده است. کمتر شدن شیب افزایش شاخص صنعت به دلیل کاهش رشد میزان سفارشات است.
چشمانداز تولید در ماه آینده به پایینترین سطح خود از تیرماه سال گذشته به جز (اسفندماه) رسیده است، زیرا شرکتهای مورد بررسی در مورد طیف وسیعی از عوامل از قبیل وضع قوانین کارشناسی نشده، کمبود نقدینگی و مشکل در تامین مالی بیثباتی نرخ ارز تردید مشتری برای خرید و قطعی برق از پیش تعیین نشده اشاره میکنند. شاخص میزان فروش محصولات در تیر (۷۵/۴۳) به کمترین مقدار ۵ ماهه خود از بهمنماه
(به غیر از فروردین) رسیده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد