پایان عصر «حاکمیت دوگانه»

گروه سیاسی- تنها چندساعت پس از آنکه نمایندگان عمدتا اصولگرای مجلس دوازدهم در اقدامی کم‌سابقه به تمامی وزیران پیشنهادی رییس‌جمهور اصلاح‌طلب ایران رای ‌اعتماد دادند، مسعود پزشکیان همراه با اعضای دولت چهاردهم در محل جلسات هیات‌دولت در کاخ ریاست‌جمهوری گردهم آمدند تا اولین نشست رسمی هیات دولت جدید را برگزار کنند؛ نشستی که حوالی غروب چهارشنبه هفته‌ای که گذشت، برگزار شد و رییس‌جمهور در آن پس از تقدیر از مجلس و تبریک به اعضای کابینه، از وزیران دولتش خواست تا در اسرع‌وقت به معاونت‌های زیرمجموعه ماموریت دهند تا با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، مراکز علمی و دانشگاهی و دیگر بخش‌های کارشناسی نسبت‌به تهیه برنامه عملیاتی اجرای وظایف مربوط به بخش خود اقدام کنند. برنامه‌ای که پزشکیان تاکید کرد باید ناظر بر این 3اصل اساسی تدوین شوند که اولا مشخص باشد «مسوول هر بخش از برنامه کیست»، ثانیا «آن مقام مسوول چه باید انجام دهد» و ثالثا «آن مقام مسوول چگونه باید پاسخگو باشد!» او با تاکید بر لزوم برخورد صادقانه با مردم گفت: «باید به شکلی با مردم تعامل کنیم که اگر جایی هم نتوانستیم مشکلی را حل کنیم، وقتی دلیل آن را برای مردم توضیح دادیم، باور کنند که ما صادقانه به دنبال کار کردن برای آنها و حل مشکلات هستیم و در این مورد بنا به دلایل مطرح شده کار به پیش نرفته است.»
انتصاب مدیران بدون در نظرگرفتن قومیت، جنسیت و مذهب
پزشکیان در سخنانش همچنین به تبیین نکاتی درباره روند انتخاب و انتصاب مدیران و معاونان دستگاه‌های اجرایی پرداخت و با تاکید بر اینکه «شاخص‌هایی به این منظور تدوین خواهد شد»، گفت: «کمیته‌هایی مسوول تطبیق توانمندی افراد معرفی‌شده برای مسوولیت‌های مختلف با این شاخص‌ها و ارزیابی تعهد آنها به اجرای سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی و قانون برنامه خواهند بود.» رییس‌جمهور تصریح کرد: «افراد معرفی شده برای معاونت‌ها و مدیریت بخش‌های مختلف دستگاه‌های اجرایی فارغ از قومیت، جنسیت و مذهب، صرفا براساس توانمندی، شایستگی و تعهد به اجرای اسناد کلان انتخاب و منصوب می‌شوند و انتخاب مدیران به هیچ‌وجه براساس رفاقت و انتساب افراد به گروه‌ها یا جناح‌ها انجام نخواهد شد.»
پزشکیان همچنین به اعضای کابینه خود توصیه کرد که نسبت‌به تغییر افراد تا زمان شناسایی افراد شایسته، باتجربه و توانمند عجله نکنند و گفت: «مردم براساس رفتار کلیت دولت در این انتخاب‌ها و گزینش افراد به ما اعتماد می‌کنند یا بی‌اعتماد می‌شوند. باید پایمردی کنیم تا ایران را به جایگاهی که لایق و برازنده مردم آن است، برسانیم. باید این اعتماد و باور را در جوانان ایجاد کنیم که می‌توانند اینجا بمانند و برای آبادانی کشور خودشان تلاش کنند، نه اینکه احساس کنند اینجا جایی برای آنها وجود ندارد.» او با تاکید بر اینکه مردم به ما امید بسته‌اند و از خدا می‌خواهم به ما کمک کند تا شرمنده مردم نشویم، از وزیران و اعضای کابینه خواست که با نمایندگان مجلس نیز در چارچوب قانون، تعامل جدی و سازنده داشته باشند و اگر نمایندگان افرادی را برای مسوولیت‌هایی معرفی کردند، آنها را در قالب شاخص‌های تعیین‌شده ارزیابی و به‌کارگیری کنند.»
همزمان معاون اول رییس‌جمهور نیز به وزیران و اعضای کابینه تبریک گفت و یادآور شد: «شاهد همدلی کم‌سابقه‌ای در جریان بررسی صلاحیت وزیران پیشنهادی میان دولت و مجلس بودیم که نشان داد وفاق ملی نه صرفا یک شعار، بلکه یک نگاه و رویکرد جدید در حکمرانی است.» محمدرضا عارف نیز همچون پزشکیان به بحث انتصابات پرداخت و با اشاره به برنامه دولت چهاردهم برای تربیت نسلی جدید از مدیران جوان با همکاری بنیاد نخبگان، گفت: «انتصابات در دستگاه‌های اجرایی باید فارغ از قومیت، جنسیت، مذهب و گرایش‌های سیاسی، صرفا بر پایه شایسته‌سالاری باشد. وزیران و مسوولان دستگاه‌های اجرایی، موضوع ایجاد هماهنگی میان معاونان خود را نیز مورد توجه جدی قرار دهند و تلاش کنید دایره انتخاب خود را از مرکز کشور فراتر برده و نخبگان را در هر استان و شهرستانی شناسایی و به کارگیری کنید.»
بازدید سرزده پزشکیان از سازمان برنامه و بودجه
مسعود پزشکیان پیش از نیمروز پنجشنبه از سازمان برنامه و بودجه بازدید کرد و در ادامه نیز حوالی غروب در مراسمی که به‌مناسبت فرارسیدن روز پزشک برگزار شده بود، شرکت و سخنرانی کرد. رییس‌جمهور در جریان بازدید سرزده از سازمان برنامه‌وبودجه که عملا به برگزاری جلسه‌ای چهارساعته با حضور رییس و مدیران ارشد این سازمان و کارشناسان تدوین بودجه ١٤٠٤ انجامید، «طراحی الگوی بودجه‌ریزی عملیاتی متناسب با مقتضیات کشور» و «نظارت بر عملکرد بودجه دستگاه‌های اجرایی» را از جمله وظایف مهم این سازمان برشمرد و گفت: «تجربه دوره‌های گذشته ثابت کرده که عدم نظارت دقیق بر عملکرد بودجه دستگاه‌های اجرایی به هدررفت منابع خواهد انجامید و هیچ‌یک از اهداف برنامه‌های توسعه را محقق نخواهد کرد؛ بنابراین ضروری است سازمان برنامه‌وبودجه ضمن تدوین برنامه راهبردی و مشخص کردن نقش و وظایف مدیران در این زمینه، به‌صورت برخط و لحظه‌ای بر عملکرد برنامه‌وبودجه دستگاه‌های اجرایی نظارت داشته ‌باشد تا اعتبارات تخصصی به‌طور کامل به اهداف معین‌شده اصابت کند.» پزشکیان در بخشی از سخنانش در این نشست، تخصیص و هزینه‌کرد بیش از ٥٠‌درصد تسهیلات و منابع بانکی کشور در پایتخت را از جلوه‌های بی‌عدالتی در توزیع منابع و موجب توسعه بی‌محابا و بی‌منطق تهران، بدون درنظر گرفتن پیوست‌های زیست‌محیطی و ملزومات زیرساختی عنوان کرد. همچنین خواستار آن شد که سازمان برنامه‌وبودجه جلوگیری و اصلاح شیوه ناعادلانه توزیع منابع با تمرکززدایی از بودجه‌ریزی و اولویت‌بخشی به توسعه دیگر مناطق مهم و راهبردی کشور از جمله سواحل مکران را نیز مورد توجه قرار دهد و گفت: «در دولت چهاردهم قطعا اجازه داده نخواهد شد که بدون پیش‌بینی منابع مالی لازم و همچنین رعایت اولویت‌بندی و در نظر گرفتن نیازهای ضروری و اساسی مردم، پروژه‌ای در کشور آغاز شود.»
پافشاری پزشکیان بر پیمان دولت با مردم
رییس‌جمهور که عصر پنجشنبه با حضور در مرکز همایش‌های بین‌المللی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران در آیین گرامیداشت روز پزشک شرکت کرد، در سخنانی با تاکید بر اینکه ما به عهد و پیمان خود با مردم در صداقت و راستگویی پایبندیم، درد و رنج مردم را درد و رنج خود می‌دانیم و برای کاستن از آلام آنان تلاش خواهیم کرد، گفت: «ما با مردم عهد بستیم که صدای بی‌صدایان و کمک‌حال فقرا و دورافتادگان باشیم که به اعتقاد من گام اول برای تحقق این عهد تامین سلامت کسانی است که درصورت بیماری، به‌دلیل فقر و ناتوانی در پرداخت هزینه‌های درمان جان‌شان به خطر می‌افتد.» او گفت: «قطعا تامین معیشت و فراهم کردن شرایط برای زندگی آبرومندانه پزشکان و پرستاران که در صف اول خدمت‌رسانی به مردم هستند، مورد اهتمام دولت خواهد بود؛ چراکه معتقدیم کسانی که به‌دنبال رفع گرفتاری و مشکل مردم هستند، ابتدا خود باید دچار مشکل نباشند.» پزشکیان تصریح کرد: «بیایید همه با هم برای ایران‌مان و بازگرداندن عزت و سربلندی مردم عزیز کشورمان یکصدا و همدل شویم و یقین بدانید اگر با هم متحد شویم بر مشکلات غلبه خواهیم کرد و موفق خواهیم شد.»
واکنش اژه‌ای به اقدامی بی‌نظیر و کم‌نظیر!
در شرایطی که پزشکیان بلافاصله پس از دریافت رای ‌اعتماد وزیران، کارش را با شرکت در جلسات مختلف آغاز کرد، رییس قوه قضاییه نیز به‌مناسبت روز پزشک با او دیدار کرد. غلامحسین محسنی‌اژه‌ای که در جریان این دیدار ازجمله به رای ‌اعتماد مجلس به تمام وزیران کابینه دولت اشاره کرد، در این رابطه گفت: «اتفاقی که مجلس افتاد، در رای مثبت به وزیران پیشنهادی دولت، در بخش‌هایی بی‌نظیر و در بخش‌هایی کم‌نظیر بود و نعمت بزرگی برای کشور است.» او با بیان اینکه «رای بالا به کابینه دولت چهاردهم پشتوانه بسیار خوبی برای دولت شد»، تصریح کرد: «این رای اعتماد مجلس آثار داخلی و بیرونی مثبتی برای کشور دارد.»
جالب آنکه حساب کاربری وبسایت نورنیوز که به‌عنوان رسانه نزدیک به شورای‌عالی امنیت ملی شناخته می‌شود نیز در واکنش به رای‌اعتماد 100‌درصدی مجلس دوازدهم به کابینه پیشنهادی پزشکیان، به نکته‌ای مشابه آنچه رییس قوه قضاییه مطرح کرد، اشاره کرده است. حساب کاربری نورنیوز در شبکه اجتماعی ایکس در این رابطه نوشت: «با رای اعتماد مجلس به کابینه وفاق، می‌توان به شکل‌گیری فرهنگ‌سیاسی «همدست» و نه «یکدست» امید داشت. با الگوی «حاکمیت همدست و هم‌افزا» قطب‌ها و قوای سیاسی، ضمن استقلال، برای توانمندسازی حاکمیت با «دیگری» همراه و هماهنگ خواهند بود.» همزمان مصطفی پورمحمدی که معتدل‌ترین رقیب پزشکیان در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری بود نیز در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس، ضمن «تشکر از مجلس» به‌خاطر رای ‌اعتماد کامل به وزیران پیشنهادی نوشت: «شکر خدا اولین گام ‎امید برداشته شد. مبارک مردم ایران باشد.»
پایان عصر «حاکمیت دوگانه»؛ آغاز دوران «شفاف‌سازی!»
در این میان اما در حالی که نوع دفاع پزشکیان از وزیران پیشنهادی در جریان آخرین جلسه بررسی صلاحیت کابینه و ارجاعات مکرر او به حمایت‌های رهبری از برخی وزیران پیشنهادی، با واکنش منفی شماری از تندروهای مجلس و بیرون مجلس مواجه شد و از جمله سیدمحمود نبویان که از چهره‌های شاخص جبهه پایداری در پارلمان است، در توئیتی با تاکید بر اینکه «به چندوزیر پیشنهادی که در سوابق‌شان، فتنه‌گری علیه مردم و نظام بوده، رای مخالف دادم»، مدعی شد «اگرچه برخی از آنها، در روزهای اخیر در مراکز امنیتی کشور ضمن ابراز ندامت، تعهداتی دادند اما در جریان باشند که نیروهای انقلابی رفتارهای آنها را رصد خواهند کرد»، علی مطهری نایب رییس مجلس دهم تفسیری جالب در این رابطه ارائه کرد. این چهره سیاسی میانه‌رو که معتقد است «سخنان رییس‌جمهور در جلسه رای ‌اعتماد مجلس، هم شائبه «حاکمیت دوگانه» را که معمولا دولت‌ها با آن مواجه‌اند، برطرف کرد، هم شفاف‌سازی کرد»، یادآور شد که سخنان پزشکیان در دفاع از کابینه پیشنهادی در جلسه علنی روز چهارشنبه هفته گذشته مجلس، «نشان داد که دیگر پشت‌پرده‌ای در کار نیست.» مطهری همچنین بر این باور است که سخنان پزشکیان «تندروها را که با ابزار «نظر آقا» کار خود را پیش می‌برند، خلع‌سلاح کرد!»
پایان 3 سال «خالص‌سازی»
همزمان محمدجواد آذری‌جهرمی نیز در توئیتی به بعد دیگری از این اقدام کم‌سابقه مجلس پرداخت و نوشت: «خیال خام است که تصور شود فعل و انفعالات سیاسی این روزها، از جمله رای ‌اعتماد مجلس به همه وزیران، به معنای حذف یک جریان سیاسی از سپهر کشور است.» او نوشت: «تجربه خالص‌سازی حداقل در 3سال گذشته نشان داد که تفکر حذفی راه به جایی نمی‌برد. به رسمیت شناختن رقبا، تعامل و رقابت با آنها به نفع پیشرفت و توسعه کشور، به سود همه جریان‌های سیاسی است. جایگزینی گفت‌وگوی سیاسی با کری‌خوانی‌های رسانه‌ای، احتمالا راهگشاتر باشد.»
به‌سوی توانمندسازی جامعه و ظرفیت‌سازی حاکمیت
علی ربیعی نیز در یادداشت کوتاهی که ازطریق کانال تلگرامی خود منتشر کرد، نوشت: «برای درک گفتار صادقانه پزشکیان در مورد انتخاب کابینه در مجلس و در پاسخ به نقدهایی که بدون توجه به پشتوانه نظری و همچنین واقعیت‌های ایران امروز بیان می‌شوند، همچنان که قبلا نیز اشاره کرده‌ام، اصولا در حوزه سیاست داخلی و نسبت بین دولت و جامعه، می‌توان 3نظریه برشمرد: «الف) نظریه حاکمیت و دولت قوی همراه با جامعه‌ای راضی از معیشت قابل قبول، ب) توانمندسازی جامعه در برابر حاکمیت و ج) توانمندسازی همزمان جامعه و ظرفیت‌سازی حاکمیت» سخنگوی دولت دوم حسن روحانی با اشاره به آنچه تحت عنوان نظریه الف مطرح کرد، نوشت: «براساس این نظریه، نیازی به تقویت جامعه نیست. حاکمیت با استفاده از ابزارهای خود، معیشتی قاب‌قبول فراهم می‌کند و به این طریق، مردم را از حضور موثر در صحنه‌های اجتماعی بی‌نیاز می‌سازد. جناح رقیب، چه در قالب نظریه‌ای مکتوب و چه نانوشته، از این رویکرد پیروی می‌کند. اما به دلیل بحران کارآمدی، حتی ممکن است در تامین رضایت معیشتی مردم نیز موفق نباشد.» او همچنین با اشاره به «توانمندسازی جامعه در برابر حاکمیت» به‌عنوان دومین نظریه مورد اشاره در این یادداشت، توضیح داد که «این نظریه، بر قوی‌شدن جامعه به منظور گسترش مطالبه‌گری و فشار از پایین برای به عقب‌راندن حاکمیت در سیاست‌های متعارض تاکید دارد. این نظریه به جامعه‌ای مطالبه‌گر اما لرزان منجر می‌شود که با حاکمیت در چالش دائمی است.» این عضو کابینه دولت تدبیر و امید همچنین با اشاره به نظریه «توانمندسازی همزمان جامعه و ظرفیت‌سازی حاکمیت»، در این رابطه نوشت: «این نظریه، جامعه را به عنوان شریکی موثر در کنار حاکمیت در صحنه عمل به رسمیت می‌شناسد و معتقد است تغییرات و اصلاحات بدون عقبگرد نتیجه تعاملی دائم (هرچند کند و بطئی) به‌دست می‌آید.» ربیعی در پایان تصریح کرد: «تجارب تاریخی ایران نشان می‌دهد که دونظریه اول هرگز به نتایج مطلوبی دست نیافته‌اند؛ نظریه اول، موجب پیدایش جامعه‌ای ناراضی می‌شود که کاهش مشارکت در انتخابات ملی یکی از نتایج بارز آن است. نظریه دوم نیز به‌جز ایجاد شکاف میان حاکمیت و مردم و ایجاد بحران‌های سیاسی و اجتماعی، دستاورد دیگری نداشته است.»

رییس‌جمهور رییس سازمان محیط‌زیست و معاون حقوقی ریاست‌جمهوری را منصوب کرد
انتصاب انصاری‌ها در دولت پزشکیان
رییس‌جمهور عصر روز پنجشنبه در احکامی جداگانه شینا انصاری را به سمت معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست و مجید انصاری را نیز به سمت معاون حقوقی رییس‌جمهور منصوب کرد. بنابر این گزارش، مسعود پزشکیان در متن احکام انتصاب رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست و معاون حقوقی ریاست‌جمهوری، به‌ترتیب شینا انصاری و مجید انصاری را خطاب قرار داد و با استناد به «اصل ۱۲۴ قانون اساسی و با توجه به مراتب شایستگی، تجارب ارزنده مدیریتی و سوابق اجرایی»، شینا انصاری را به سمت «معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست» و مجید انصاری را نیز به سمت «معاون حقوقی رییس‌جمهور» منصوب کرد. پزشکیان در احکام انتصاب این دو عضو جدید کابینه دولت چهاردهم ابراز امیدواری کرد که آنها «با اتکال به خداوند متعال و در چارچوب قانون اساسی، اهداف سند چشم‌انداز و سیاست‌های کلی مصوب مقام معظم رهبری «مدظله‌العالی»، با رعایت منشور اخلاقی کارگزاران دولت چهاردهم و تعامل با هیات وزیران در تحقق اهداف دولت و حل مشکلات کشور مجدانه بکوشند.»
شایان ذکر است پیش از انتصاب شینا انصاری به سمت رییس سازمان محیط‌زیست، علی سلاجقه این مسوولیت را در دولت سیزدهم برعهده داشت. همچنین پیش از آنکه مجید انصاری به‌عنوان معاون حقوقی رییس‌جمهور منصوب شود، این محمد دهقانی‌نقندر بود که عهده‌دار این مسوولیت در دولت رییسی بود.