پایان سرد مهر در بورس

نوید خیرخواه- روز گذشته 30 مهر 1403، بازار بورس تهران با افت قابل‌توجهی در شاخص‌های اصلی خود مواجه شد. این افت گسترده که ناشی از فشار فروش بالا و کمبود تقاضا در بسیاری از نمادهای شاخص‌ساز بود، باعث کاهش کلی ارزش بازار شد. شاخص کل بورس با کاهشی معادل 53/13832 واحد (معادل 68/0درصد کاهش) به سطح 21/2007281واحد رسید. همزمان، شاخص هم‌وزن نیز با افتی معادل 53/3842واحد (57/0 درصد کاهش) به 13/665937واحد سقوط کرد. این روند کاهشی نشان‌دهنده عدم تمایل سرمایه‌گذاران به خرید و افزایش فشار فروش در بازار بود. بازار سرمایه هنوز هم درگیر موج منفی است. حال آنکه دو روز پیش، جلسه‌ای مهم از ستاد اقتصادی دولت با حضور رییس‌جمهور، معاون اول رییس‌جمهور، وزیر امور اقتصادی و دارایی، رییس کل بانک مرکزی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار و سایر اعضای ستاد اقتصادی برگزار شد. در این جلسه، حجت‌الله صیدی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، گزارشی جامع از چالش‌ها، انتظارات و پیشنهادهای مرتبط با بهبود وضعیت بازار سرمایه ارائه کرد.
صیدی ضمن اشاره به ماموریت‌های اصلی بازار سرمایه در تسهیل فرآیند تشکیل سرمایه، صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران و ارتقای شفافیت، به برخی از مشکلات ساختاری موجود در بازار پرداخت و تاکید کرد که برای بهبود روند سرمایه‌گذاری و افزایش کارایی، نیاز به اصلاحات اساسی است. او همچنین آماری از عملکرد بورس در تامین مالی کشور ارائه داد و به اهمیت ایجاد یک برنامه دقیق برای عرضه اوراق دولتی در بازار سرمایه اشاره کرد.
رییس سازمان بورس به طور مشخص هفت پیشنهاد مهم مطرح کرد که شامل توقف اختلالات بازار و قیمت‌گذاری دستوری، نزدیک‌تر کردن نرخ ارز نیمایی به نرخ ارز بازار آزاد و هماهنگی بیشتر سیاست‌های پولی و مالی با بازار سرمایه بود. به‌ویژه در حوزه نرخ سود سپرده‌ها، هماهنگی کامل میان این سیاست‌ها و بازار سرمایه ضرورت بیشتری پیدا کرده است.
پس از ارائه این گزارش، دکتر مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور، دستورات لازم را به دستگاه‌های مختلف برای بهبود وضعیت بازار سرمایه صادر کرد و بر اهمیت اجرایی شدن سریع این اصلاحات برای بهبود عملکرد بازار تاکید داشت.
وضعیت کلی شاخص‌ها و معاملات
در روز پایانی مهر، ارزش کل معاملات سهام به 4/5601میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده کاهش 68/0درصدی نسبت به روزهای قبل بود. این افت ناشی از کاهش نقدینگی و کمبود تقاضای خرید از سوی سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی بود. حجم معاملات نیز به 9 میلیارد سهم رسید که حجم کمی نسبت به روزهای گذشته داشت.
بررسی بیشتر نشان می‌دهد که فروشندگان حقیقی در این روز سهم عمده‌ای از معاملات را به خود اختصاص دادند؛ به طوری که 493/72نفر فروشنده حقیقی بودند. حقوقی‌ها نیز با 107/1 فروشنده در بازار حضور داشتند. درصد خرید حقیقی‌ها در این روز به 89/54درصد رسید، در حالی که حقوقی‌ها 08/45درصد از خریدها را به خود اختصاص دادند. این نسبت‌ها به وضوح نشان‌دهنده کمبود تقاضای حقوقی‌ها و تسلط فروشندگان بر بازار بود.
جریان نقدینگی و ورود و خروج پول
یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل بازار، بررسی جریان ورود و خروج نقدینگی است. در روز 30 مهر، بازار شاهد خروج گسترده پول حقیقی‌ها بود. براساس داده‌های موجود، بیش از 3/733میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد، در حالی که تنها 4/176میلیارد تومان وارد برخی نمادهای خاص شد. این نشان‌دهنده عدم اطمینان سرمایه‌گذاران حقیقی به آینده بازار و کاهش تمایل به خرید سهام بود.
این خروج گسترده پول از سمت حقیقی‌ها به وضوح در برخی از گروه‌های بزرگ بازار، به‌ویژه گروه‌های پتروشیمی و فلزات اساسی، مشهود بود. نمادهایی مانند فملی (شرکت ملی صنایع مس ایران) و فولاد (شرکت فولاد مبارکه اصفهان) بیشترین خروج پول حقیقی را تجربه کردند و این امر به کاهش شدید ارزش این نمادها منجر شد.
وضعیت معاملات و سفارش‌ها
در بخش سفارش‌های خرید و فروش، وضعیت نامتعادل و نامطلوب بازار به خوبی مشهود بود. در این روز، تعداد 441 نماد در صف فروش قرار داشتند که حدود 83 درصد کل نمادهای فعال را شامل می‌شد. در مقابل، تنها 268 نماد در صف خرید قرار داشتند که این اختلاف گسترده نشان‌دهنده فشار بالای فروش و کمبود تقاضای خرید در بازار بود. این عدم توازن در عرضه و تقاضا، باعث شد بسیاری از نمادها با افت قیمت‌های شدیدی مواجه شوند و سرمایه‌گذاران برای خرید سهام تردید نشان دهند.
ارزش سفارش‌های فروش نیز به 8/1561میلیارد تومان رسید، در حالی که ارزش سفارش‌های خرید تنها 5/251میلیارد تومان بود. این نسبت بالا در سفارش‌های فروش، نشانه‌ای از حجم بالای عرضه و فشار فروش در بازار بود که بر کاهش ارزش سهام تاثیر مستقیم داشت.
وضعیت نمادهای شاخص‌ساز
و گروه‌های صنعتی
در روز 30 مهر، بسیاری از نمادهای شاخص‌ساز مانند فولاد و فملی که از نمادهای پیشران بازار محسوب می‌شوند، با افت شدید ارزش روبه‌رو شدند. فشار فروش در این نمادها به دلیل کاهش تقاضای جهانی برای مواد اولیه مانند فولاد و مس و همچنین تاثیر نوسانات نرخ ارز در بازارهای داخلی، باعث شد تا سهامداران به سمت خروج از این نمادها متمایل شوند. در همین حال، گروه‌های پتروشیمی و فلزات اساسی به عنوان گروه‌های اصلی بازار، بیشترین افت را تجربه کردند.
در گروه پتروشیمی، شرکت‌هایی مانند پتروشیمی خلیج‌فارس و پتروشیمی پارس با کاهش شدید قیمت‌ها و افت معاملات مواجه بودند. این گروه‌ها به دلیل کاهش تقاضای بین‌المللی و افزایش هزینه‌های تولید تحت فشار قرار گرفتند.
بررسی وضعیت بانک‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها
در گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری نیز شاهد کاهش قیمت سهام و خروج نقدینگی بودیم. بانک‌های بزرگ کشور مانند بانک ملت و بانک صادرات که در روزهای اخیر عملکرد ضعیفی داشتند، با افت بیشتری روبه‌رو شدند. همچنین در گروه سرمایه‌گذاری‌ها نیز کاهش ارزش معاملات و خروج نقدینگی دیده شد. کاهش بازدهی این شرکت‌ها و نگرانی‌های سرمایه‌گذاران از وضعیت نامطلوب اقتصادی کشور از جمله دلایل افت این گروه‌ها بود.
بررسی تغییرات قیمت سهام
و نوسانات نمادها
در روز 30 مهر، نمادهای دارای نوسانات بالا در بازار بسیار بودند. 97 نماد با سایه نوسان بالا معامله شدند که این امر نشان‌دهنده تغییرات شدید در قیمت سهام در این روز بود. همچنین، بیش از 32 نماد به صف فروش کشیده شدند و در مقابل، تنها 12 نماد موفق به تشکیل صف خرید شدند.
این وضعیت نوسانی بازار و تمایل سرمایه‌گذاران به فروش سهام، نشان از عدم‌اطمینان به آینده بازار و نگرانی از افت بیشتر در روزهای آتی داشت.
در ادامه بررسی وضعیت بازار در روز 30 مهر 1403، وضعیت نمادهای مختلف بازار همچنان نشان‌دهنده یک افت گسترده بود. بررسی دقیق‌تر شاخص‌های نوسانات قیمت و ورود و خروج نقدینگی به نمادهای شاخص‌ساز، وضعیت ناخوشایند بازار را به خوبی به نمایش می‌گذارد. در ادامه، نگاهی به تغییرات و نوسانات کلیدی بازار می‌اندازیم.
تحلیل وضعیت ورود و خروج پول حقیقی‌ها
بررسی دقیق‌تر ورود و خروج پول نشان می‌دهد که در مجموع، 3/733 میلیارد تومان خروج پول حقیقی از بازار به ثبت رسید. این رقم بالا، به ویژه در گروه‌های کلیدی مانند فلزات اساسی، پتروشیمی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها، نشان‌دهنده بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران حقیقی به وضعیت کلی بازار و چشم‌انداز اقتصادی کشور است. در مقابل، تنها برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نمادهای معدود، مانند نمادهای درآمد ثابت، توانستند نقدینگی حقیقی را به سمت خود جذب کنند.
از جمله نمادهایی که بیشترین خروج پول حقیقی را تجربه کردند، فملی (شرکت ملی صنایع مس ایران) و فولاد (فولاد مبارکه اصفهان) بودند. این دو نماد، به دلیل وزن بالایی که در شاخص کل دارند، تاثیر مستقیمی بر کاهش شاخص داشتند. فشار فروش در این نمادها، به دلیل کاهش قیمت جهانی کالاها و افزایش هزینه‌های تولید، همچنان ادامه داشت.
روند معاملات در گروه‌های صنعتی
فلزات اساسی به عنوان یکی از گروه‌های بزرگ بازار، بیشترین فشار فروش را در روز 30 مهر تجربه کرد. نمادهای مهم این گروه، مانند فملی و فولاد، با افت ارزش معاملات روبه‌رو شدند. بررسی نمودارها نشان می‌دهد که این افت به دلیل کاهش تقاضای جهانی برای فلزات و افزایش نگرانی‌ها از کاهش صادرات و کاهش قیمت جهانی کالاهای فلزی بود.
در گروه پتروشیمی‌ها نیز شاهد افت ارزش نمادها بودیم. نمادهای کلیدی مانند پتروشیمی خلیج‌فارس و پتروشیمی پارس با افت قیمت شدید روبه‌رو شدند. افزایش هزینه‌های تولید و نگرانی از کاهش تقاضای جهانی به دلیل کاهش رشد اقتصادی در بازارهای جهانی، از جمله دلایل افت این گروه‌ها بود.
در گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری نیز نمادهای بانکی با افت همراه بودند. برخی از بانک‌های بزرگ مانند بانک ملت و بانک صادرات که به دلیل نرخ‌های بهره بالا و نگرانی از وضعیت نقدینگی، از جمله پرمعامله‌ترین نمادهای بازار هستند، با خروج نقدینگی حقیقی روبه‌رو شدند. فشار فروش در این نمادها به دلیل نگرانی از افزایش بیشتر نرخ بهره و کاهش تقاضا برای خدمات بانکی در آینده بود.
نمادهای کوچک‌تر و وضعیت شاخص‌سازان
در حالی که نمادهای شاخص‌ساز بازار، مانند فملی و فولاد، بیشترین افت را تجربه کردند، برخی از نمادهای کوچک‌تر نیز نتوانستند از روند نزولی بازار در امان بمانند. نمادهای کوچک‌تر که به دلیل نوسانات شدید بازار در وضعیت بحرانی قرار داشتند، عمدتا به صف‌های فروش طولانی کشیده شدند. عدم وجود تقاضای کافی در این نمادها باعث شد تا بسیاری از سرمایه‌گذاران، به‌ویژه حقیقی‌ها، از خرید این نمادها صرف نظر کنند.
وضعیت صف‌های خرید و فروش
بررسی وضعیت صف‌های خرید و فروش در بازار نشان می‌دهد که تعداد نمادهایی که در صف فروش قرار داشتند، بسیار بیشتر از نمادهای دارای صف خرید بود. در مجموع، 441 نماد در صف فروش قرار گرفتند که معادل 83 درصد کل نمادهای بازار بود. در مقابل، تنها 268 نماد توانستند صف خرید تشکیل دهند. این نسبت بسیار نامتوازن، نشان‌دهنده ضعف بازار در ایجاد تقاضا و توازن میان عرضه و تقاضاست.
ارزش سفارش‌های فروش به 8/1561میلیارد تومان رسید، در حالی که ارزش سفارش‌های خرید تنها 5/251میلیارد تومان بود. این فاصله قابل‌توجه بین سفارش‌های خرید و فروش، نشانه‌ای از فشار فروش بالا و کمبود تقاضا در بازار بود.
لزوم حضور الگوریتم‌ها در معاملات
سیدپوریا موسوی، تحلیلگر داده‌های مالی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در خصوص معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه گفت: معاملات الگوریتمی به عنوان یکی از نوآوری‌های تحول‌آفرین در بازارهای مالی، نقش مهمی در تغییرات ساختاری این بازارها ایفا کرده است. این نوع معاملات مبتنی بر استفاده از برنامه‌های کامپیوتری پیچیده و الگوریتم‌های پیشرفته‌ای هستند که قادرند حجم عظیمی از داده‌های بازار، اندیکاتورها و شاخص‌های اقتصادی را تحلیل کنند و با سرعت و دقت بسیار بالا تصمیمات معاملاتی را اتخاذ کنند.
موسوی تاکید کرد: الگوریتم‌های معاملاتی با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی مانند پایتون و C++ نوشته می‌شوند و روی داده‌های تاریخی بازار آموزش می‌بینند. این الگوریتم‌ها می‌توانند الگوها و روندهای بازار را براساس دستورات و تصمیمات سرمایه‌گذار شناسایی کرده و براساس این داده‌ها، تصمیمات خرید و فروش خود را به صورت خودکار اجرا کنند. از مزایای کلیدی معاملات الگوریتمی می‌توان به سرعت و دقت بالا اشاره کرد. این الگوریتم‌ها قادرند با سرعتی بسیار بیشتر از انسان‌ها به تغییرات بازار واکنش نشان دهند و به‌طور همزمان سفارشات خرید و فروش را با دقت بالا
ثبت کنند.
وی افزود: علاوه بر سرعت، حذف عامل انسانی از فرآیند تصمیم‌گیری، یکی دیگر از مزایای مهم معاملات الگوریتمی است. این ویژگی کمک می‌کند تا خطاهای ناشی از احساسات و تعصبات انسانی کاهش یابد و تصمیم‌گیری‌ها براساس داده‌های واقعی و منطق برنامه‌های کامپیوتری صورت گیرد. همچنین، الگوریتم‌ها می‌توانند پرتفولیوهای سرمایه‌گذاری را بهینه کنند و با تحلیل دقیق داده‌های بازار، ریسک سرمایه‌گذاری را به حداقل برسانند. از دیگر مزایای مهم، امکان اجرای استراتژی‌های پیچیده معاملاتی است که به صورت دستی ممکن است دشوار یا حتی غیرممکن باشد.
این کارشناس مالی در ادامه خاطرنشان کرد: با وجود تمامی مزایای ذکر شده، معاملات الگوریتمی چالش‌ها و ملاحظاتی نیز به همراه دارد. یکی از این چالش‌ها، تاثیر این نوع معاملات بر نوسانات بازار است. با افزایش سرعت معاملات، نوسانات شدید قیمت‌ها ممکن است بیشتر شود. از سوی دیگر، پیچیدگی این الگوریتم‌ها ممکن است به کاهش شفافیت در بازار منجر شده و امکان سوءاستفاده از اطلاعات را فراهم کند. همچنین، دسترسی به این فناوری‌ها برای سرمایه‌گذاران خرد نسبت به سرمایه‌گذاران بزرگ، نابرابر است و این عدم توازن می‌تواند به ایجاد نابرابری در بازارهای مالی منجر شود. الگوریتم‌ها با شکار موقعیت‌های توافقی و مناسب، فرصت‌های آربیتراژِ را شکار کرده و کارایی بازار را افزایش می‌دهند. به همین دلیل ارزش دارایی‌ها نیز به ارزش واقعی خود
نزدیک‌ترمی‌شوند.
موسوی افزود: سرمایه‌گذاران خرد نیز می‌توانند از برخی مزایای معاملات الگوریتمی بهره‌مند شوند. با استفاده از پلتفرم‌های معاملاتی آنلاین و ابزارهای تحلیل تکنیکال، آنها می‌توانند به اطلاعات به‌روز بازار دسترسی پیدا کنند و استراتژی‌های معاملاتی خود را پیاده‌سازی کنند. هرچند رقابت با الگوریتم‌های پیشرفته برای سرمایه‌گذاران خرد چالش‌برانگیز است، اما این فناوری همچنان می‌تواند به آنها در بهبود تصمیمات سرمایه‌گذاری
کمک کند.
او تصریح کرد: آینده معاملات الگوریتمی با پیشرفت‌های فناوری و توسعه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین روشن به نظر می‌رسد. این پیشرفت‌ها باعث می‌شوند الگوریتم‌های معاملاتی هوشمندتر و پیچیده‌تر شوند و به همین دلیل اهمیت تنظیم مقررات و نظارت دقیق‌تر بر این بازارها نیز افزایش خواهد یافت. به‌طورکلی، معاملات الگوریتمی تحولی مهم در بازارهای مالی به حساب می‌آید و با پیشرفت فناوری، این روند همچنان ادامه خواهد داشت.
موسوی گفت: در نهایت برای درک بهتر این موضوع و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تر، مطالعه بیشتر در مورد هوش مصنوعی در معاملات الگوریتمی، معاملات با فرکانس بالا (HFT)، مسائل اخلاقی و تاثیرات معاملات الگوریتمی بر ثبات مالی توصیه می‌شود. این نکته نیز ضروری است که مطالب ارائه‌شده صرفا جهت اطلاع‌رسانی است و برای تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری بهتر است با مشاوران مالی متخصص مشورت شود.
ریسک درگیری‌های منطقه‌ای، بازار سرمایه را متزلزل می‌کند
در روزهای اخیر، بازار بورس تهران تحت فشارهای ناشی از کمبود تقاضا و افزایش فروش نمادهای شاخص‌ساز قرار گرفته است. همزمان با این اتفاقات، نگرانی‌های ژئوپلیتیکی ناشی از احتمال درگیری میان ایران و رژیم صهیونیستی، به طور جدی روی رفتار سرمایه‌گذاران تاثیر گذاشته است. در این خصوص گفت‌وگویی با علی سعیدی، کارشناس ارشد مدیریت ریسک داشتیم تا دیدگاه او را درباره وضعیت فعلی و چشم‌انداز بازار بشنویم.
سعیدی درخصوص وضعیت فعلی بازار سرمایه گفت: بازار سرمایه طی روزهای اخیر درگیر فشار فروش بالایی بوده است. خروج گسترده پول حقیقی و عدم تمایل سرمایه‌گذاران به خرید سهام، به وضوح نشانه‌های ناپایداری در بازار را نشان می‌دهد. به خصوص نمادهای شاخص‌ساز مانند فولاد و فملی که تحت تاثیر کاهش تقاضای جهانی و افزایش هزینه‌های تولید قرار گرفته‌اند، باعث افزایش فشار فروش در کل بازار شده‌اند.
وی در خصوص نقش نگرانی‌های ژئوپلیتیکی، مانند احتمال درگیری بین ایران و رژیم صهیونیستی، در بازار سرمایه تاکید کرد: بدون شک، ریسک‌های ژئوپلیتیکی تاثیر مستقیمی بر بازار سرمایه دارند. سرمایه‌گذاران، به‌ویژه سرمایه‌گذاران حقیقی، در مواجهه با این‌گونه اخبار و احتمالات، محتاط‌تر عمل می‌کنند. وقتی صحبت از درگیری احتمالی نظامی در منطقه می‌شود، اولین واکنش بازار سرمایه خروج سرمایه از سهام‌های ریسکی و هدایت پول به سمت دارایی‌های امن‌تر است. همین مساله باعث کاهش حجم معاملات و افزایش فشار فروش در روزهای اخیر شده است.سعیدی در خصوص اینکه چگونه می‌توان شرایط بازار را بهبود بخشید، گفت: اولین قدم برای بهبود وضعیت بازار، کاهش ریسک‌های سیستماتیک و خارجی است. اگرچه ما نمی‌توانیم همه عوامل ژئوپلیتیکی را کنترل کنیم، اما اقداماتی مانند شفاف‌سازی در سیاست‌های اقتصادی دولت و تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار، می‌تواند بخشی از این نگرانی‌ها را کاهش دهد. علاوه بر این، تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و مالی در داخل کشور مانند نرخ بهره و سیاست‌های پولی نیز نقش مهمی در بازگشت تعادل به بازار دارند.
وی افزود: پیش‌بینی بازار سرمایه همیشه چالش‌برانگیز است، اما اگر تنش‌های ژئوپلیتیکی ادامه یابد یا حتی تشدید شود، ما احتمالا شاهد فشار فروش بیشتری خواهیم بود. اما در صورتی که آرامش به منطقه بازگردد و سیاست‌های داخلی برای حمایت از بازار سرمایه مؤثر باشد، می‌توانیم امیدوار باشیم که بازار به سمت ثبات نسبی حرکت کند. توصیه اینجانب به سرمایه‌گذاران این است که در شرایط کنونی با احتیاط بیشتری تصمیم بگیرند و از ورود به معاملات هیجانی خودداری کنند. همچنین توجه به روندهای بلندمدت و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری منطقی در شرایط ناپایدار بسیار مهم است. سرمایه‌گذاران باید به مدیریت ریسک خود توجه کنند و در صورت نیاز، تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌هایشان را در نظر بگیرند.