ویتنام؛ چین دوم

علیرضا مهدیه- آیا تعرفه‌های ترامپ ویتنام را جایگزین چین در بازار بزرگ آمریکا خواهد کرد و ساخت ویتنام جدید، همان ساخت چین خواهد بود؟ چندین دهه است که ویتنام، کشوری در آسیای جنوب شرقی، درهای خود را به روی شرکت‌های بزرگی مانند اپل، سامسونگ و اینتل باز کرده و اکنون آماده انجام تجارت بزرگ‌تری است.
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری منتخب آمریکا می‌گوید طرح او برای اعمال تعرفه‌های سنگین بر کالاهای وارداتی به ایالات‌متحده، کسری بودجه فدرال و قیمت مواد غذایی را کاهش می‌دهد و مشاغل بیشتری در داخل کشور ایجاد خواهد کرد. در مسیر مبارزات انتخاباتی، ترامپ قول داده که کل صنایع را به ایالات‌متحده منتقل کند و گفته شما شاهد مهاجرت دسته جمعی تولید از چین به پنسیلوانیا، از کره به کارولینای شمالی و از آلمان به جورجیا خواهید بود.
اما بعید به نظر می‌رسد که چنین احیایی صورت پذیرد، البته نه در مقیاس و سرعتی که ترامپ می‌خواهد. در عوض، باید انتظار داشت که یک کشور را به عنوان یکی از ذینفعان اصلی سیاست‌های ترامپ دید: ویتنام.
جیسون میلر، استاد مدیریت زنجیره تامین در دانشگاه ایالتی میشیگان، در این خصوص به فوربس گفته است که اگر محصولات و کالاها قبلا در چین ساخته می‌شد، حالا در ویتنام ساخته می‌شود و این تولید به آمریکا باز نمی‌گردد. در طول دولت قبلی ترامپ، شرکت‌های بزرگ خارجی از جمله اپل، فاکسکان و اینتل به‌عنوان راهی برای تنوع بخشیدن به سبد تولیدی خود، به سمت ویتنام حرکت کردند و تنها دو ماه پیش، اسپیس ایکس از سرمایه‌گذاری 5/1‌میلیارد دلاری در ویتنام خبر داد.
حتی سازمان ترامپ در حال سرمایه‌گذاری در این کشور است، با قراردادی که اخیرا به ارزش 5/1میلیارد دلار برای املاک و مستغلات لوکس منتشر شده و اکنون، کشور جنوب شرق آسیا در موقعیت مناسبی قرار گرفته است تا حتی بیشتر از احساسات ضد چینی پیش‌بینی شده دولت آتی آمریکا سود ببرد. به خصوص اگر ویتنام به سرعت در جهت ساده‌سازی مقررات و قوانین، به گونه‌ای عمل کند که مشاغل بتوانند به سرعت وارد عمل شوند.
ویتنام نسبت به سایر رقبای منطقه‌ای مانند هند دارای تعدادی از برتری‌ها است. اولا، ویتنام به عنوان یک دولت اقتدارگرای تک حزبی، می‌تواند سیاست‌های جدید تجاری دوستانه را به سرعت تنظیم کند. علاوه بر این، این کشور از نظر جغرافیایی موقعیت خوبی دارد. در حال‌حاضر ویتنام دارای 3‌بندر از 50‌بندر پرتردد جهان است و در مجاورت چین قرار دارد و تجارت و لجستیک بین دو کشور را آسان‌تر می‌کند و به طور حیاتی، ویتنام دارای یک توافق تجارت آزاد با اتحادیه اروپاست.
لازم به ذکر است تنها کشور منطقه‌ای به جز سنگاپور است که چنین توافقی دارد و هند فعلا در حال مذاکره برای چنین توافقی است که واردات و صادرات بین اتحادیه اروپا و هندوستان را هموار سازد. ویتنام همچنین به سرعت برای بهبود زیرساخت‌های مورد نیاز برای حمایت از پروژه‌های بزرگ، مانند فرمان جدید این کشور که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد انرژی سبز را از تولیدکنندگان انرژی خورشیدی خریداری کنند، در حال حرکت است.
این اقدام و جایگزین کردن انرژی سبز به جای انرژی‌های سنتی و دولتی، دستیابی به اهداف اقلیمی را برای شرکت‌ها آسان‌تر می‌کند و توسط اپل، سامسونگ و سفارت آمریکا در هانوی، مورد تشویق قرار گرفته است.
ترامپ در ماه‌های اخیر بارها گفته که می‌خواهد تولیدات آمریکایی را ارتقا دهد و واردات کالاهای خارجی را گران‌تر کند و در حالی که به مکزیک و چین مشخصا اشاره کرده، در اوایل ماه جاری میلادی گفته است که تعرفه‌هایی بین 25 تا 100درصد را بر محصولات تولید شده در مکزیک اعمال خواهد کرد. پیش از این نیز ترامپ گفته بود که بر کالاهای ساخت چین باید تعرفه 60‌درصدی اعمال شود، در حالی که هر چیزی که در خارج از آمریکا تولید می‌شود، باید 20‌درصد تعرفه داشته باشد و از جمله در ویتنام.
آن انگوک تران، استاد حکمرانی در دانشگاه ایندیانا و مشاور سابق نخست‌وزیر ویتنام، به فوربس گفته است که ویتنام بسته به اینکه چگونه این موج را تسهیل می‌کند، می‌تواند تا حدودی موفق یا بسیار موفق شود. تران گفته است که در حال‌حاضر در حال آماده کردن تحلیلی برای هانوی است در مورد اینکه چگونه کشورش می‌تواند از این شرایط و قوانین موجود بهره‌برداری کند؟ زیرا ویتنام در ذهن دارد که هجوم عظیم سرمایه خارجی، به تبدیل این کشور به یک کشور توسعه‌یافته و پردرآمد تا سال ‌2045 کمک خواهد کرد.
وی معتقد است که ویتنام باید شرکت‌هایی را که شرکت‌های دیگر را به ویتنام می‌آورند در اولویت قرار دهد و اگر اپل را بیاورید، بسیاری از تامین‌کنندگان دیگر وجود دارند که می‌خواهند به اپل نزدیک شوند. شرکت‌هایی که به ویتنام اجازه می‌دهند به سمت یک فناوری پیشرفته‌تر حرکت کند و به جای تولید کفش و منسوجات، ویتنام باید بیوتکنولوژی، هوش مصنوعی و نیمه‌رساناها را هدف قرار دهد.
تغییر در پایگاه تولیدی شرق آسیا
این تغییر از ریشه‌های یک پایگاه تولیدی در جنوب شرقی آسیا نشأت می‌گیرد و ویتنام برای اولین‌بار در دهه ‌1990 برای تولید کفش و پارچه و برای شرکت‌های چند ملیتی خارجی همانند نایک و آدیداس شهرت یافت، اما در دهه 2000، شرکت‌های بزرگ الکترونیکی شروع به خروج از چین کردند تا از هزینه‌های کمتر نیروی کار و توافق‌های تجاری مطلوب در ویتنام استفاده کنند.
سامسونگ اولین کارخانه تولیدی خود را در سال 2008 در ویتنام افتتاح کرد و دیگر شرکت‌های بزرگ چندملیتی، از جمله ال‌جی و اینتل، به سرعت از این کار پیروی کردند. این موج معاملات چند میلیارد دلاری، تامین‌کنندگان کوچک‌تر را برای آن شرکت‌های بزرگ‌تر برانگیخت تا در این کشور نیز اقدام به راه‌اندازی کارخانه کنند. درنتیجه کسری تجاری ویتنام با آمریکا و یا تفاوت بین صادرات و وارداتش، از سال ‌2004 سه برابر شده است و طبق آمار اداره سرشماری ایالات‌متحده، ویتنام اکنون چهارمین کسری تجاری بزرگ با آمریکا را دارد.
اما هنگامی که اولین دولت ترامپ در سال 2018 بر کالاهای خاص ساخت چین، مانند پنل‌های خورشیدی و ماشین لباسشویی، تعرفه وضع کرد، آنها شرکت‌ها را ترغیب نکردند که تولید را به خانه بازگردانند. در عوض، تولید به ویتنام و همچنین سایر کشورهای آسیایی از جمله تایلند، مالزی و هند منتقل شد. اما تولید ناخالص داخلی ویتنام سریعتر از هر یک از همسایگان آسیایی خود به جز چین، رشد کرده و میانگین رشد 2/6‌درصدی در سال را دارد.
تا ماه مه 2020، اپل شروع به تولید ایرپاد در ویتنام و انتقال از چین کرده و ماه‌ها بعد، فاکسکان نیز بنا به درخواست اپل شروع به انتقال برخی از مجموعه‌های آی‌پد و مک‌بوک خود به خارج از چین و به ویتنام کرد.
آمار کمیسیون تجارت بین‌المللی ایالات‌متحده همچنین نشان می‌دهد که بین سال‌های 2018 تا 2019، واردات لوازم الکترونیکی از ویتنام تقریبا دو برابر شده و گزارش بانک جهانی در سال‌2023 نشان داده که بین سال‌های 2017 تا 2022، مقدار اقلام ساخت چین از ماشین‌های خیاطی گرفته تا چاپگرهای لیزری، ورودشان به آمریکا کاهش یافته‌ است.
درحالی که سهم اقلام ساخت ویتنام با نرخ‌های مشابه افزایش یافته و ویتنام به وضوح از این فرصت ایجادشده، استفاده کرده و توانسته از تعرفه‌های آمریکا در قبال چین، حداقل در چند سال اول جنگ تجاری استفاده کند.
حالا ویتنام با خود ترامپ هم همدلی می‌کند و در اوایل اکتبر، اریک ترامپ، پسر رییس‌جمهوری منتخب و معاون اجرایی سازمان ترامپ، از توسعه یک پروژه 5/1‌میلیارد دلاری خبر داد که شامل هتل‌های پنج ستاره و زمین‌های گلف در استانی خارج از هانوی می‌شود. ترامپ جوان در آن زمان در بیانیه‌ای با اشاره به شرکای ویتنامی این شرکت گفت: ویتنام پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای مهمان‌نوازی و سرگرمی مجلل دارد و ما از همکاری با این خانواده شگفتانگیز برای بازتعریف تجمل در منطقه بسیار هیجان‌زده هستیم.
فرصت اقتصادی بزرگ
سرمایه‌گذاران ویتنامی نیز فرصت‌های بزرگی را می‌بینند و فکر می‌کنند که این روندها تقاضا برای شرکت‌های لجستیک و انرژی پاک را ایجاد می‌کند و به رشد طبقه متوسط کمک خواهد کرد و همانطور که زمانی شرکت‌ها تولید خود را به چین منتقل کردند، تعرفه‌های ترامپ نیز انتقال به ویتنام را تسریع خواهد کرد. کشور ویتنام پایگاه نوظهور تولیدات صنعتی در جهان است و می‌تواند به سرعت به پیشرفت‌های بیشتری نیز برسد و در رقابت با چین، به جایگاه ویژه‌ای در بازار ایالات‌متحده که بزرگ‌ترین واردکننده دنیاست، دست یابد.
در آخر باید درنظر داشت که ویتنام در حال ‌حاضر بعد از هند و چین، دارای سومین رتبه جهانی در هزینه‌ها و شاخص‌های مناسب تولید است و دربازارهایی همچون تلفن همراه، کامپيوتر، برنج، پوشاک، محصولات دریایی، سیمان و قهوه، حرفهای بزرگی برای گفتن دارد و با توجه به‌ شرایط ایجاد شده، چشم‌انداز خوبی می‌توان برای این کشور کوچک آسیایی تصور کرد و اگر جایگزین اصلی چین هم نباشد، حتما می‌تواند به یکی از مهم‌ترین رقبای چین در بسیاری از بازارهای جهانی تبدیل شود.