29 - 08 - 2024
وضعیت اسفناک «حریم»
ایسنا- 32هزار و ۹۳۴اثر در ۵۰سال اخیر در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده که حدود ۸/۸درصد آنها تعیین حریم شده و بیش از ۹۰درصد بناها و محوطه‌های باستانی هنوز حریم مشخص ندارند. این وضع درباره آثار جهانی ایران وخیم‌تر است؛ از ۵۴کاروانسرایی که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، ۳۶کاروانسرا هنوز حریم ندارند. «کاخ گلستان» نیز با گذشت یک‌دهه از ثبت جهانی، هنوز حریم ندارد. حال در چنین شرایطی، صحبت از «بازنگری حریم آثار»، نگران‌کننده شده است.
محمد سپنجی، کارشناس مطلعِ حفظ و احیای بناها اظهار کرد: تا پایان سال ۱۳۹۸ حدود ۳۲هزار و ۹۳۴اثر در ایران ثبت ملی شده که از این تعداد ۱۳هزار و ۷۷۵اثر، بنای تاریخی بوده و ۱۹هزار و ۱۵۶اثر هم محوطه باستان‌شناسی است. براساس داده‌های موجود تا سال ۱۳۹۸ از مجموع ۱۳هزار و ۷۷۸بنای ثبت‌شده تنها ۲۲۶۸بنا تعیینحریم شده‌اند و ۱۱هزار و ۴۹۲بنا هنوز تعیینحریم نشده‌اند؛ یعنی تنها ۱۶/۵۹درصد بناهای ثبت‌شده، حریم مصوب دارند و بیش از ۸۳/۴۱درصد بناهای ثبت‌شده هنوز تعیینحریم نشده‌اند. او اضافه کرد: از مجموع ۱۹هزار و ۱۵۶محوطه باستان‌شناسی ثبت‌ملی‌شده در کشور نیز تنها ۴۸۷محوطه تعیین حریم شده‌اند که 54/2درصد کل محوطه‌های باستان‌شناسی ثبت شده است و ۹۷/۴۶درصد آنها، یعنی ۱۸هزار و ۶۶۹محوطه باستان‌شناسی هنوز تعیینحریم نشده‌اند. سپنجی افزود: براساس این داده‌ها، در ۵۰سال فقط حدود 5/2درصد تپه‌ها و محوطه‌های باستان‌شناسی تعیینحریم شده‌اند؛ یعنی هر ۲۰سال، یک‌درصد تعیینحریم شده است و اگر همین روال و سرعت ادامه یابد برای تعیین حریم ۹۷/۵درصد باقیمانده محوطه‌ها به حدود ۱۹۵۰ سال زمان نیاز است.
کارشناس پیشین بخش محوطه‌ها، بناها و بافت‌های تاریخی سپس به کم‌کاری بعضی از استان‌ها در این مسیر اشاره کرد و برای نمونه گفت: در آذربایجان‌شرقی از مجموع ۱۷۵۹اثر ملی ثبت‌شده، ۱۱۴۱اثر، تپه و محوطه باستان‌شناسی است که در ۵۰سال فقط یک محوطه باستان‌شناسی تعیینحریم شده و ۱۱۴۰محوطه دیگر حریم ندارد. این استان اگر با همین روال و سرعت پیش برود ۵۷۰۰سال زمان نیاز دارد تا این تعداد اثر باستان‌شناسی را تعیینحریم کند.
او اضافه کرد: در سیستان و بلوچستان که دارای آثار جهانی است، از ۱۴۶۲محوطه و اثر باستان‌شناسی که در ۵۰سال ثبت شده، فقط ۵محوطه باستان‌شناسی تعیینحریم شده؛ یعنی هر ۱۰سال یک اثر تعیینحریم شده است. به فرض آنکه سرعت ثبت به همین منوال پیش برود، برای تعیینحریم ۱۴۶۰اثر این استان به ۱۴هزار سال زمان نیاز است.
کارشناس مطلعِ حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی گفت: در استان بوشهر آخرین سالی که اثری تعیینحریم شده ۱۳۸۴ بوده است؛ یعنی در ۱۹سال گذشته هیچیک از آثار تاریخی این استان تعیینحریم نشده است. این استان در مجموع ۳۱۱اثر ثبت ملی دارد که ۳۰اثر آن تعیینحریم شده است. سمنان درحالی که از نظر تعیینحریم دارای رتبه سوم بود، با رفتن مدیرکل وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آن (مرتضایی) به یک‌باره ۱۳سال هیچ اثری تعیینحریم نشد و زمانی که آقای بحرالعلومی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این استان شد دوباره تعیینحریم شروع شد.
سپنجی ادامه داد: در گذشته از بخش محوطه‌ها، بناها و بافت‌های تاریخی، از استان‌ها خواسته بودیم آثاری که قصد دارند تعیینحریم کنند را با اولویت‌بندی برای ما بفرستند تا ما بر مبنای آن اولویت‌ها، بودجه مشخص کنیم. متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل کمبود منابع اعتباری و بودجه، زمان و نیروی انسانی، استان‌ها خیلی وارد این موضوع نشدند. این درحالی است که تنها ۸/۸درصد کل آثاری که ثبت‌ملی شده است تعیین حریم شده‌اند و هنوز بیش از ۹۰درصد آثار حریم مشخص و مصوب ندارند.
کارشناس حفظ و احیای بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی اظهار کرد: بازنگری حریم شاید برای برخی محوطه‌ها و آثار که ایراد دارند، مساله نداشته باشد و حتی به رفع ایراد حریم آنها کمک کند، اما آیا تعیینحریم دیگر آثار به‌طور کامل انجام شده است که در اندیشه بازنگری حریم هستند یا در همان بازدیدهای اولیه پیشنهاد می‌دهند در اطراف آرامگاه کوروش، حریم را به خاطر کشاورزی بازنگری کنند و اجازه حفاری چاه بدهند؟
سپنجی با بیان اینکه بسیاری از آثار جهانی ایران تعیینحریم نشده‌اند، اظهار کرد: از ۵۴کاروانسرایی که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، ۳۶کاروانسرا هنوز حریم ندارند و فقط ۱۸کاروانسرا تعیینحریم شده‌اند، درحالی‌که مطابق قانون، پیش از ثبت جهانی، اثر باید تعیینحریم شده باشد اما معمولا وقتی می‌خواهند اثری را برای ثبت جهانی یونسکو پیشنهاد دهند یک حریمی را تعیین می‌کنند که نه ثبت شده و نه حتی پس از ثبت جهانی، حریم آن ابلاغ می‌شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد