هزاردستان بازار نفت

هزاردستان بازار نفت
محمود خاقانی* – در حال حاضر شرایط بازار نفت به‌گونه‌ای است که اوپک و اوپک‌پلاس نمی‌توانند ایفای نقش کنند. اوپک‌پلاس در آخرین جلسه‌ای که داشت، اعلام کرد که تولید را به دومیلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد؛ اما به یک‌باره با تحولات جدید در خاورمیانه باوجود آنکه عرضه نفت خام به بازار به ویژه در بازار آسیا بیشتر از تقاضا شده، تقاضا رو به افزایش گذاشته است. افزایش قیمت‌هایی که هفته گذشته اتفاق افتاد، به این دلیل نیست که نفت خام در بازار کم است، بلکه به دلیل نگرانی بازار آسیاست. توجه به اظهارات جو بایدن رییس جمهور آمریکا و نتانیاهو بازار نگران آینده خاورمیانه شده است.
اگر اسرائیل در خلیج فارس به ایران حمله کند، هراحتمالی وجود دارد و نمی‌توان پیش‌بینی نکرد که مثلا اشتباهی تاسیسات نفتی امارات، عربستان، قطر و کشورهای دیگر مورد هدف قرار نگیرد. خیلی‌ها در بازار آسیا نگرانند و دلیل نگرانی‌شان این است که دولت بایدن نیست که دارد برای خاورمیانه تصمیم می‌گیرد، بلکه این دولت نتانیاهو است که برای دولت حاکم در واشنگتن تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری می‌کند؛ یعنی ضعف دولت بایدن است که همه را در بازار آسیا به‌شدت نگران کرده است. علاوه‌بر این سخنانی که آقای پزشکیان اخیرا در اجلاس گردهمایی سران آسیا در قطر بیان کرد و پیام صلح و تعامل را با کشورهای منطقه و جهان مورد تاکید قرار داد، سیاست‌های ایران‌هراسی آمریکا و اسرائیل را با مشکلاتی مواجه کرده است.
این اظهارات باعث شده کفه ترازو به طرف اسرائیل و دولت صهیونیسم نتانیاهو که یک دولت تروریستی است در حال سنگین‌تر شدن باشد. آنچه نتانیاهو در غزه و لبنان انجام داده عبور از همه خط‌قرمزهای منشور سازمان ملل و تعاریفی است که برای جنایت‌های جنگی در قوانین بین‌المللی تعریف شده است؛ یعنی اگر امروز آتش‌بسی هم برقرار شود و نتانیاهو از دولت کنار برود، باید در دادگاه‌های بین‌المللی تحت تعقیب قرار گیرد، به این دلیل است که دولت لبنان و شهید سید‌حسن نصرالله با آتش‌بس موافقت کرده بود. در همان روز که نتانیاهو در آمریکا بود‌، آمریکایی‌ها این ر پیشنهاد را اعلام کردند‌، ولی نتانیاهو تصمیم می‌گیرد آن جنایت را انجام بدهد که این آتش‌بس تحقق پیدا نکند.
چنین چشم‌اندازی برای بازار نفت، نگران‌کننده است. ادامه برخورد نظامی در خاورمیانه و به‌ویژه در خلیج‌فارس همزمان با کاهش تقاضا در چین می‌تواند بازار نفت را به‌هم بریزد و برنامه‌ریزی اوپک و اوپک‌پلاس را مختل کند. از سویی، به نظر می‌رسد توافقی بین چین و آمریکا برقرار شده که بازار نفت را با همدیگر مدیریت کنند و نگذارند قیمت نفت از رقم‌های کنونی بالاتر برود. البته با تشدید تنش‌ها در خاورمیانه به نظر می‌رسد این توافق هم دچار اشکال شده است، زیرا در آمریکا تولید نفت خام و گاز طبیعی غیرمتعارف دیگر مقرون‌به‌صرفه نیست، مگر اینکه قیمت نفت در بازارهای بین‌المللی 70دلار و بالای 70دلار باشد.
وضعیت برای تولید‌کننده‌های نفت و گاز در حوزه خزر هم به‌هم ریخته و اقتصاد این کشورها به شدت تحت تاثیر قرار گرفته است. برای این کشورها باید قیمت نفت در سطح 70‌دلار دلار بماند تا برنامه‌هایشان طبق پیش‌بینی پیش برود. این موضوع هم به‌ویژه بازار آسیا را نگران کرده است که در غرب، آمریکا به دنبال خلق بحران در خاورمیانه است و نمی‌خواهد بحران کاهش یابد و این هم یک دلیل دیگر افزایش بهای نفت خام در بازار آسیاست. بنابراین شرایط بازار بسیار دچار التهاب و خطر افزایش ناگهانی زیاد است‌. باید دید که اسرائیل تهدیدهایی که کرده را چگونه اجرا می‌کند و ایران چگونه تلافی می‌کند. همه اینها موضوعاتی است که به نظر کارشناسان اقتصاد انرژی باید صبر کرد و منتظر تحولات جدید در بازار بود تا بشود تحلیل کرد.
نکته‌ای که در تحلیل بازار نفت باید به آن توجه داشت این است که در این شرایط التهاب و نامعلومی در بازار، عربستان اعلام کرده که ظرفیت افزایش تولید نفت خام دارد. به نظر می‌رسد عربستان سعی دارد چین را خیلی راضی نگه دارد، زیرا عربستان در چین سرمایه‌گذاری بسیار کلانی برای ساخت پالایشگاه کرده که نفت خام عربستان را ببرد و در چین پالایش کند و چین هم سرمایه‌گذاری سنگینی در عربستان کرده و در حال انتقال تکنولوژی‌های مختلف به عربستان است که این هم از دیگر موضوعات قابل‌توجه در بازار نفت و تاثیرگذار در بازار آسیاست.
* کارشناس بین‌الملل نفت