4 - 02 - 2020
هراس پکن از نفت خاورمیانه
منطقه خلیجفارس در کانون سیاستهای خاورمیانهای چینیها قرار دارد. در سایه عطش چین به نفت، بیشترین سرمایهگذاری شرکتهای چینی در کشورهای عربستان و امارات متحده عربی در حوزه انرژی بوده است.
راهبرد چینیها در حوزه خلیجفارس، ایجاد روابط اقتصادی با همه بازیگران منطقه بدون توجه به رقابتهای آنان است. پکن به منابع انرژی این منطقه نیاز زیادی دارد و یکی از کریدورهای کلیدی راه ابریشم جدید چین از آبهای خلیجفارس میگذرد.
از نظر سیاسی، چینیها در برابر اختلافات منطقهای کشورهای حوزه خلیجفارس، بیطرف بودهاند. هر چند پروژههای زیرساختی آنها در راه ابریشم جدید یا «یک کمربند، یک راه» در برابر اختلافات کنونی، به شدت آسیبپذیر به نظر میرسد.
نقشآفرینی نظامی و اقتصادی آنها در منطقه پررقابت خلیجفارس بدون درگیر شدن با تنشهای منطقهای، سیاسی و امنیتی غیرممکن به نظر میرسد. به هر ترتیب موفقیت و تداوم این راهبرد پکن در گرو درجهای حداقلی از ثبات در منطقه خلیجفارس خواهد بود.
پس از اتفاقاتی نظیر ترور فرمانده سپاه قدس ایران یا خروج ایالات متحده از برجام، چینیها مجبور شدند موضعی دقیقتر بگیرند و از توسعه فعالیتهای اقتصادی به عنوان گامی در جهت بهبود جایگاه امنیتی و ژئوپلیتیک خود بهره گیرند.
بدون توجه به دلایل ترور سردار سلیمانی، اتفاقات پس از این ترور به افزایش بیثباتی در منطقه خاورمیانه منجر خواهد شد؛ اتفاقاتی که پیامدهای گسترده اقتصادی برای پکن به دنبال خواهد داشت بنابراین پکن با دقت بیشتری به اتفاقات فرارو خواهد نگریست.
پس از پایان معافیتهای تحریمی ایالات متحده برای خرید نفت ایران توسط چین در می ۲۰۱۹ میلادی، واردات اندک اما تثبیتشده نفت تهران توسط شرکتهای چینی ادامه یافت. بر اساس گزارشهای اخیر منتشر شده، چین در ژوئن ۲۰۱۹ میلادی، ۱۸۶ هزار بشکه نفت در روز از ایران خریداری کرده است. این رقم در ماه آگوست بین ۱۱۰ تا ۱۸۶ هزار بشکه در نوسان بوده است.
ایرانیها به شدت خواهان توسعه روابط تهران و پکن هستند.
چینیها نیز به عنوان مهمترین شریک تجاری ایران بر اهمیت این روابط تاکید دارند. تداوم خرید نفت ایران توسط چین علاوه بر جنبههای مرتبط با کیفیت نفت این کشور، یک ابزار برای کمتوجهی به تحریمهای واشنگتن، تقویت روابط دوطرفه و راهکاری برای جلوگیری از یک جنگ تمامعیار در خلیجفارس است.
در این راستا چینیها همچنان از ایران حمایت و آمریکاییها را متهم به افزایش تنشها در خلیجفارس و نظامی کردن این منطقه کلیدی کردهاند.
به گزارش میز نفت، باید دانست که عربستان سعودی به عنوان مهمترین رقیب منطقهای ایران، به دلایل راهبردی این موضعگیریهای پکن در مخالفت با اقدامات واشنگتن و حمایت ضمنی از تهران را
پذیرفته است.
عربستان و چین در حال تبدیل شدن به دو شریک تجاری بزرگ هستند و دورنمای همکاریهای دو کشور بسیار کلیدی و گسترده خواهد بود.
روابط چین با دولتهای منطقه خلیجفارس، تحت تاثیر گذار قدرتهای منطقهای و جهانی قرار دارد. برای دورهای طولانی، امنیت این منطقه با توازن قدرت کشورهایی نظیر ایالات متحده و ایران پیوند داشت.
به علاوه، بازارهای بینالمللی انرژی با تغییرات گستردهای روبهرو شده و به دنبال آن امنیت منطقه خلیجفارس تحت تاثیر تنشهای مختلفی قرار دارد.
در مجموع، درک مواضع چینیها در مورد کشورهای خلیجفارس و توسعه روابط آنها با تهران، بسیار دشوار و پیچیده است. پکن از سال ۲۰۱۶ میلادی به شریک راهبردی ریاض و دو سال بعد به شریک راهبردی تجاری دولت امارات متحده عربی تبدیل شده است.
پایگاه چاینا گلوبال اینوستمنت ترکر اعلام کرده که در فاصله سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ میلادی، دولت چین ۸۳ میلیارد دلار در منطقه خلیجفارس سرمایهگذاری کرده است. سهم عربستان و امارات از این عدد ۵۵/۶۲ میلیارد دلار بوده است.
منطقه خلیجفارس در کانون سیاستهای خاورمیانهای چینیها قرار دارد. در سایه عطش چین به نفت، بیشترین سرمایهگذاری شرکتهای چینی در کشورهای عربستان و امارات متحده عربی در حوزه انرژی بوده است.
در سال ۲۰۱۷ میلادی، حجم تجارت چین و کشورهای منطقه خلیجفارس از مرز ۱۹۷ میلیارد دلار عبور کرد. هر چند علاوه بر حوزه انرژی، در سایر بخشها نیز شاهد توسعه همکاریهای دو طرف هستیم. چینیها خواهان متنوع کردن اقتصادهای تکمحصولی منطقه خاورمیانه و توسعه بخشهای پاییندستی هستند.
در دوره سقوط قیمت نفت، اقتصادهای نفتی با آسیبهای فراوانی روبهرو میشوند؛ اتفاقی که پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فاجعهآمیزی به دنبال میآورد.
چین جایگزین آمریکا؟
پس از انقلاب منابع شیل در ایالات متحده و کاهش چشمگیر واردات نفت این کشور، وابستگی آمریکاییها به نفت خاورمیانه کاهش یافته است. هر چند واشنگتن حاضر به ترک این منطقه نیست.
چینیها تمایل دارند به عنوان جایگزین ایالات متحده در خاورمیانه فعالیت کنند.
رهبران ریاض نیز به دلایلی از این راهبرد پکن استقبال کردهاند. عدهای این تغییر رویکرد ریاض را به اختلافات پشت پرده آنها با واشنگتن مرتبط میدانند. اما چینیها با وجود همه موانع فرارو، به دنبال افزایش نقشآفرینی در این منطقه راهبردی هستند.
شواهد مختلف نشان میدهد پکن خواهان ایجاد چالش با کاخ سفید در عملی کردن این راهبرد نیست. پس از اتفاقات یک سال اخیر در تنگه هرمز، چینیها تلاش کردهاند با افزایش حضور نظامی در این آبراهه کلیدی، از امنیت ترانزیت انرژی وارداتی خود اطمینان یابند.
دولتهای عربی پس از رویکرد واشنگتن در قبال اقدامات ایران در خلیجفارس و حملات یمنیهای مورد حمایت تهران به تاسیسات آرامکو معتقدند نمیتوانند به وعدههای امنیتی آمریکاییها دل خوش کنند. به ویژه اینکه واشنگتن تمایلی به استفاده از حربه نظامی در برابر رهبران ایران ندارد.
عکسالعمل سرد ریاض نسبت به ترور سردار سلیمانی را نیز باید نشانهای از این گسست دانست. شیوخ عربستانی امیدوارند با افزایش همکاریهای امنیتی با چینیها بتوانند در رقابتهای منطقهای با ایران از کارتهای بازی بیشتری برخوردار شوند. در سالهای اخیر نیروهای ضدتروریسم دو کشور رزمایشهای مشترکی در استان غربی ژین چیانگ برگزار کردهاند.
در سالهای گذشته نیروهای نظامی عربستان تنها با آمریکاییها رزمایشهای مشابهی برگزار کرده بودند. تاکنون چند ناو چینی در بندر جده پهلو گرفتهاند. خبر انجام مانور مشترک چینیها با نیروی دریایی عربستان در پایگاه ملک فیصل، یک ماه پس از مانور سهجانبه ایران، روسیه و چین در ماه نوامبر ۲۰۱۹ میلادی در رسانهها منتشر شده است.
امتیاز قراردادی
رهبران ریاض و پکن قراردادهایی نیز برای خرید تجهیزات نظامی و فناوریهای دفاعی امضا کردهاند. با خودداری آمریکاییها از فروش پهپادهای نظامی به عربستان، چینیها برای فروش این پرندهها به شیوخ ریاض اعلام آمادگی کردهاند. گفته میشود چینیها یک مرکز مونتاژ پهپادهای سی اچ ۴ را که مشابه پهپاد آمریکایی ام کیو وان است، در خاک عربستان احداث میکنند.
تاکنون کشورهای عربستان، امارات و پاکستان پهپادهای وینگ لونگ چینی را به خدمت گرفتهاند. اگرچه چینیها نمیتوانند همه تجهیزات نظامی مورد نیاز عربستان را که تاکنون از آمریکا خریداری میشده، تامین کنند اما با استقبال آنان از ایجاد مراکز مونتاژ تسلیحات نظامی در خاک عربستان، راه برای همکاریهای دوجانبه هموارتر شده است؛ اتفاقی که به منزله نواخته شدن زنگ خطر برای چند دهه نقشآفرینی بیرقیب واشنگتن در خاورمیانه خواهد بود.
نگران از ناآرامی
تاثیر ترور سردار سلیمانی بر روابط چین- ایران و چین- عربستان نامشخص است. اما چینیها از ایجاد یک رویارویی بزرگ نظامی در منطقه خلیجفارس به شدت نگران هستند. چینیها بیم دارند که دهها میلیارد دلار سرمایهگذاری آنان در این منطقه با ایجاد یک جنگ جدید بر باد رود.
در شرایط کنونی، پکن راهبرد چندگانهای را در پیش گرفته است. از یک سو آنان به دنبال خویشتنداری ایران در برابر ایالات متحده و متحدانش هستند. اما در مقابل، خواهان تصرف جایگاه آمریکا در این منطقه راهبردی بدون ریسکهای احتمالی هستند.
این رویکرد چین به دلایل سرمایهگذاریهای اقتصادی، از سوی رهبران کشورهای عربی با پذیرش روبهرو شده است.
با افول صادرات نفت خاورمیانه به ایالات متحده، دولتهای عربی به دنبال تثبیت بازارهای صدور نفت خود در آسیا و به ویژه چین هستند. نقشآفرینی امنیتی ایالات متحده نیز در حال افول است. گویی معماری ساختار امنیتی منطقه کلیدی خاورمیانه نیز در حال پوستاندازی است. به خاورمیانه جدید خوش آمدید.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد