هدررفت روزانه ۵۰۰‌هزار بشکه نفت

گروه انرژی- درحالی که خبرهای ضد و نقیض درباره قیمت بنزین این روزها داغ شده است، دولت تاکید دارد که برنامه ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد؛ با این حال آنچه تحت لایحه بودجه ‌1404 راهی مجلس شده، از ناترازی شدید بنزین و تحمیل فشار بر بودجه عمومی دولت بر واردات حکایت دارد که ممکن است منجر به تصمیم‌گیری مجلس براساس یکی از راهکارهای مطرح شده باشد.
یکی از راهکارهای پیشنهاد شده، اختصاص بنزین به هر کد‌ملی است که دوسال پیش از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد شد. هر چند این طرح برای مدت کوتاهی هم در جزیره کیش اجرایی شد، اما به دلیل سازوکارهای پیچیده، اجرای آن متوقف شد. طرح دیگر افزایش قیمت بنزین است که به دلیل تبعات اجتماعی که پیش‌بینی می‌شود، در پی داشته باشد، فعلا از دستور کار دولت و مجلس خارج است. طرح دیگر مرتبط با چندنرخی کردن قیمت است که فعلا با بنزین سوپر بخشی از آن اجرا شده و برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که بنزین یارانه‌ای باقی بماند ولی بنزین نرخ دوم افزایش قیمت داشته باشد. هرچند هیچ‌کدام از طرح‌های پیشنهادی هنوز به تصمیم نرسیده، با این حال اگر بنا باشد رویه کنونی ادامه پیدا کند، فشار مضاعفی بر بودجه عمومی دولت خواهد بود. همانطور که مسعود پزشکیان رییس‌جمهوری اعلام کرده، منابع پیش‌بینی شده برای تامین ناترازی بنزین 130‌هزار میلیارد تومان یا معادل 5‌میلیارد دلار است که می‌توانست این پول صرف نوسازی ناوگان حمل‌ونقل کشور شود، با این حال باید برای واردات بنزین آن هم به قیمت هر لیتر 40‌هزار تومان هزینه شود و با 1500‌تومان در باک خودروهایی که عمدتا بنزین را هدر می‌دهند، ریخته شود.
حل ناترازی «بنزین» آنطور که کارشناسان می‌گویند، نیاز به اصلاح حکمرانی و توسعه و نوسازی زیرساخت‌ها دارد.علیرضا آرمان‌مقدم در نشست «ناترازی انرژی؛ چالش‌های بنزین در ایران» می‌گوید: اجرای پروژه‌های با راندمان بالا، مدیریت مصرف، توسعه و نوسازی زیرساخت‌ها، اصلاح حکمرانی، نوسازی ناوگان، پایش و کنترل از طریق سیستم‌های مربوط به کارت هوشمند سوخت، بهینه‌سازی موتورها، توازن ذخیره‌سازی فرآورده در استان‌های کشور، برون‌سپاری فعالیت‌ها و استفاده از بخش‌خصوصی را از جمله راهبردهای موثر برای مقابله با ناترازی انرژی در کشور مهمترین راهکارهاست و اجرای به‌موقع طرح‌های در دست اجرا نقش قابل‌توجهی در کاهش ناترازی بنزین دارد.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر مصرف به‌صورت قابل‌توجهی افزایش یافت و تولید نیز به همان نسبت روند افزایشی به خود گرفت، اما به دلیل مصرف بی‌رویه تولید از مصرف جا ماند، اظهار کرد: خودروهای فرسوده از عوامل مصرف بالای بنزین در کشور است. هم‌اکنون بیش از ۹۰‌درصد موتورسیکلت‌ها، ۳۰‌درصد خودروهای شخصی، ۴۸‌درصد تاکسی‌ها و ۸۶‌درصد مینی‌بوس‌ها در کشور فرسوده هستند. معاون اجرایی شرکت ملی پالایش و پخش با اشاره به موضوع افزایش قیمت بنزین افزود: وزارت نفت در حوزه سیاست‌های قیمتی نقشی نخواهد داشت و قیمت فرآورده موضوعی حاکمیتی است که سازمان‌های بالاتر راجع به آن تصمیم‌ می‌گیرند و هم‌اکنون برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین وجود ندارد.
آرمان‌مقدم یادآور شد: سال ۱۳۸۳ براساس قانون و با هدف جلوگیری از تورم، موضوع تثبیت قیمت‌ها مطرح و از افزایش تدریجی نرخ فرآورده جلوگیری شد اما هم‌اکنون دولت باید رویکرد تازه‌ای برای بنزین در دستور کار قرار دهد.
۳۰‌میلیارد دلار یارانه بنزین
یاسر ملایی، پژوهشگر اقتصادی نیز با بیان اینکه حدود ۳۰‌میلیارد دلار در سال بابت بنزین یارانه توزیع می‌شود، گفت: این یارانه در حالی توزیع می‌شود که دولت در بخش‌های مختلف مانند پرداخت حقوق کارکنان بخش بهداشت و درمان، معلمان و بخش‌های دیگر با مشکل روبه‌روست و این استفاده غیربهینه از منابع ملی را نشان می‌دهد.
وی با تاکید بر اینکه افزایش قیمت سالانه بنزین، متناسب با تورم باید در دستور کار قرار گیرد، افزود: تفکر اینکه با تثبیت قیمت می‌توان تورم را کنترل کرد کاملا اشتباه است و سبب آسیب به اقتصاد کشور می‌شود، از این رو بحث اصلاح قیمت بنزین باید از دیدگاه بهره‌وری از منابع ملی مطرح می‌شود چراکه اگر این منابع ملی به‌صورت عادلانه صرف توسعه زیرساخت‌ها شود، شاهد اتفاق‌های بسیار مطلوبی در زمینه توسعه زیرساخت‌های کشور خواهیم بود.
این پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه ایران بهشت پروژه‌های بهینه‌سازی انرژی و کاهش تولید کربن است، یادآور شد: در سال‌های طولانی و براساس سیاستگذاری‌های نادرست، شدت مصرف انرژی کشور افزایش قابل‌توجهی داشته است و این موضوع می‌تواند عرصه را برای سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی فراهم آورد.
ملایی ادامه داد: سرمایه‌گذاری در زمینه استفاده از خودروهای برقی در شبکه مسافربری و تاکسیرانی کشور مانند شرکت‌های اسنپ، تاکسی و وسایل حمل‌ونقل عمومی نقش قابل‌توجهی در کاهش مصرف انرژی کشور خواهد داشت چراکه عمده انرژی در ترددهای شهروندان هدر می‌رود.
افزایش قیمت بدون توسعه زیرساخت‌ها غیرمنطقی است
شهاب‌الدین متاجی، مدیر پیشین برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز با اشاره به شدت افزایش مصرف بنزین در کشور گفت: اگر تعریف درستی برای زندگی شهری و نحوه حمل‌ونقل در شهرها طراحی نشود حمل‌ونقل شهری بر پایه خودروهای شخصی انجام می‌شود که این مساله به ایجاد ترافیک، آلودگی صوتی و کاهش رفاه مردم می‌انجامد.
وی با بیان اینکه استفاده نکردن از فناوری‌های تازه در صنعت خودروسازی نیز نقش قابل‌توجهی در ناترازی بنزین دارد، افزود: هم‌اکنون خودروهایی به مردم عرضه می‌شود که مطابق استانداردهای جهانی نیست و مصرف بنزین بسیار بالاتری نسبت‌به خودروهای ساخته‌شده در کشورهای پیشرفته دارد.
مدیر پیشین برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با تاکید بر اینکه افزایش امکانات حمل‌ونقل عمومی به‌منظور کاهش مصرف خودروی شخصی باید در دستور کار قرار گیرد، تصریح کرد: نباید مردم را با افزایش قیمت بنزین ناچار به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی کرد بلکه وسایل حمل‌ونقل عمومی باید به‌گونه‌ای توسعه یابد که افراد جامعه استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی را نسبت به خودروهای شخصی ترجیح دهند.
متاجی با تاکید بر اینکه افزایش قیمت بنزین بدون توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی کشور غیرمنطقی است و تنها سبب ایجاد نارضایتی عموم افراد جامعه می‌شود، یادآور شد: افزایش قیمت بنزین تنها هنگامی منطقی است که افراد جامعه با توجه به توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی کشور حق انتخاب داشته باشند.
وی افزایش محدوده طرح ترافیک، فرهنگ‌سازی مناسب، کاهش مصرف اتومبیل‌های شخصی، ایجاد قوانین سختگیرانه برای پارک ماشین کنار خیابان‌ها و پارکینگ اداره‌های دولتی به‌منظور کاهش استفاده از خودروی شخصی را نمونه راهکارهایی دانست که می‌تواند در کاهش مصرف بنزین موثر باشد.
تولید ۷ تن کربن به ازای هر ایرانی
سید‌حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه‌ صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی نیز با تاکید بر اینکه منشأ اصلی مسئله ناترازی انرژی، ناترازی مدیریتی است، اظهار کرد: ایران تا سال ‌۲۰۱۵ بهترین شاخص‌های زیرساختی با رتبه زیر‌۵۰ را در دنیا داشت که نشان‌دهنده ایجاد زیرساخت‌های بسیار خوب در کشور بود، اما هم‌اکنون دارای رتبه ‌۸۲ در شاخص‌های زیرساختی هستیم که جای تامل دارد.
وی با بیان اینکه حدود هزار میلیون مترمکعب گاز و ۳۴۰‌میلیون لیتر فرآورده در کشور تولید می‌شود و سومین تولیدکننده بزرگ گاز در جهان به‌شمار می‌رویم، گفت: با وجود حجم زیاد تولید در کشور، وجود ناترازی گاز و فرآورده ازجمله چالش‌های اصلی در کشور است چراکه میانگین شدت مصرف انرژی در ایران دو‌برابر میانگین مصرف انرژی در جهان است.
سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی ادامه داد: هدررفت روزانه ۵۰۰‌هزار بشکه نفت در شبکه از محل تولید تا توزیع، افزایش ۲۰‌درصدی مصرف سوخت خودروهای داخلی به نسبت خودروهای منطبق با استاندارد جهانی، وجود ترافیک، عدم توسعه حمل‌ونقل عمومی، قاچاق فرآورده و وجود اختلال در سامانه سوخت ازجمله عوامل افزایش مصرف بنزین در کشور است.
حسینی با بیان اینکه به ‌جای ساخت پالایشگاه جدید می‌توان بهسازی پالایشگاه‌های موجود را در دستور کار قرار داد، افزود: براساس گزارش‌ها، ایران جزو پنجمین کشور آلوده دنیاست و به ازای هر ایرانی ۷‌تن کربن در سال تولید می‌شود و همه اقتصاد ایران و سرمایه‌گذاری‌ها صرف انرژی کشور شده است، از این رو باید به جای افزایش تولید و ساخت پالایشگاه‌های جدید، بهسازی پالایشگاه‌های موجود را در دستور کار قرار داد.
وی در پایان یادآور شد: ایجاد سازمان راهبردی وزارت نفت به‌منظور مدیریت و نظارت بر تولید و مصرف فرآورده، انجام کارهای اداری بدون مراجعه حضوری و افزایش قیمت بنزین ازجمله راهکارهایی است که باید به‌منظور کاهش مصرف بنزین در دستور کار قرار گیرد.