16 - 03 - 2021
نُتهای سرگردان
اگرچه در روزهای پایانی سال ۱۳۹۸ خیلیها فکر میکردند کرونا حداکثر تا تابستان سال ۹۹ مهمان جهان است اما اینچنین نشد و طوفان اپیدمی همچنان در جهان پابرجاست و تا واکسیناسیون کامل همچنان ادامه خواهد داشت.
روزهایی که گذشت یا بهتر بگوییم سالی که گذشت در کنار همنشینی مردم دنیا با ویروس و بیماری کرونا، سالی پر از دشواری و سختی برای هنرمندان بود، هنرمندانی که اگرچه نمیتوانستند حال و روزگار تلخ مردمان دورانشان را خوب کنند اما تمام تلاش خود را انجام دادند تا با خلق روایتها و داستانهای مختلف در حوزه تخصصی خود شرایط ملایمتری را برای آدمهای کرونازده اطرافشان فراهم کنند؛ شرایطی که یکی از مهمترین آنها در حوزه موسیقی متبلور شد و خیلیها در خیلی شرایط تلاش داشتند به سهم خود برای انتقال این حال خوب و البته اندیشه و تفکر سهم داشته باشند.
آنچه میخوانید گزارشی اجمالی از رویدادهای مهم حوزه موسیقی در سال ۱۳۹۹ است که هنرمندان و مدیران بخشهای مختلف اینگونه هنری در آن سهم داشتهاند؛ رویدادهایی که فارغ از بد بودن و خوب بودنشان به لحاظ کیفی، قطعا شرایطی متفاوتتر از روزهای غیرکرونایی داشتند و توانستند تجربه ماندگاری را هم برای مخاطبان و هم برای هنرمندان به یادگار بگذارند.
پرده اول: کنسرتهای آنلاین؛ ایدهای که خیلی جدی شد
در دوران کرونا، ورود جدی به دنیای مجازی همه فعالیتهای شغلی و غیرشغلی ما را تحت تاثیر قرار داد. فعالیتهایی که موسیقی نیز در آن استثنایی نداشت و همانند زمستان سال گذشته که هنرمندان فعال این حوزه تجربههای «آنلاین» یا بهتر بگوییم «اینترنتی» را در حوزه اجرای زنده آثارشان پشت سر گذاشته بودند، این بار ماجرا را به سمتی کشاند که برگزاری کنسرتهای اینترنتی تبدیل به یکی از برنامههای روتین و مهم حوزه موسیقی شد. فضایی ملتهب و پر از پرسشهای بیجواب که قطعا و حتما باید از فعالیتهای مرتبط به آن به عنوان یکی از مهمترین رویدادهای سال ۱۳۹۹ یاد کرد.
هنرمندان موسیقی به ویژه فعالان حوزه پاپ که مسیر مرسوم پولسازی کنسرتهای زنده موسیقی را همانند روزهای پایانی سال ۹۸ مسدود میدیدند، در این مجال بود که دست به تجربههای موفق و ناموفقی در حوزه کنسرتهای اینترنتی زدند؛ تجربههایی که گرچه برایشان آنچنان که باید دربرگیرنده مولفههای اقتصادی موثر به عنوان یک گزینه جایگزین کنسرتهای زنده نبود اما توانست راه مهمی برای فراموش نشدن از دیدگان و حافظه شنیداری طرفدارانشان باشد.
در مقاطعی از سال شرایطی برای برگزاری چند کنسرت زنده محدود در تهران و چند شهر دیگر فراهم آمد اما در مجموع در این سال فضایی فراهم آمد تا اهالی موسیقی از ظرفیتهای اینترنتی به شکل دیگری استفاده کنند؛ فضایی که از همان ابتدای سال به دلیل عدم شفافسازی در گردش مالی برخی از اجراها توسط نهادهای مختلف، میزان دستمزد دریافتشده توسط برخی خوانندگان از مجموعههای مجری برگزاری کنسرتهای اینترنتی، نحوه شمارش آرای مخاطبان این کنسرتها در قبل و بعد از شروع کنسرت و مواردی از این دست موجبات این را فراهم کرد که ماجرای پرحاشیه برگزاری کنسرتهای اینترنتی که حتی در جشنواره موسیقی فجر سی و ششم نیز به عنوان محور اصلی مطرح شد، به عنوان یکی از مهمترین رویدادهای مرتبط با حوزه موسیقی مورد توجه قرار گیرد.
این تجربه به طور حتم به دلیل کمبود زیرساختهای فنی و اینترنتی با مشکلاتی در کشورمان همراه شد و باید مورد واکاوی و آسیبشناسی جدی و تحلیلگرایانه در حوزههای محتوایی و فنی قرار گیرد تا با توجه به ماندگاری بیماری کووید۱۹ بتوان از آن به عنوان یکی از مهمترین مولفههای فعالیتهای اجرایی حوزه موسیقی در سال آینده نیز یاد کرد.
پرده دوم: جشنواره موسیقی جوان؛ اینجا چراغی روشن است
در وانفسایی که بسیاری از فعالیتهای موسیقایی کشور تحت تاثیر ویروس کرونا تقریبا به حالت نیمهتعطیل درآمد، این رویدادها و جشنوارههای دولتی بودند که با اتکا به اتاق «مدیریت» و «فکر» خود همچنان به حیات خود ادامه دادند و تلاش کردند چراغ موسیقی این بار در قالب و چارچوبی متفاوت میزبان مخاطبان و هنرمندان باشد.
یکی از این رویدادها و اتفاقات دولتی، «جشنواره موسیقی جوان» است که طی سالهای اخیر همراه با رویداد دیگری چون «جشنواره موسیقی نوای خرم» بار اصلی اجرای آثار موسیقایی مرتبط با گروه سنی کودک و نوجوان در قالبهای جداگانه را به دوش میکشد؛ رویدادی که بدون شک یکی از تاثیرگذارترین و مهمترین اتفاقات موسیقایی سالهای اخیر بوده که با حضور بزرگان موسیقی کشور در راس تصمیمگیریهای فنی، توانسته سرمنشأ فعالیتهای موثری توسط هنرمندان در جریان تولیدات آثار موسیقایی کشور شود. آن گونه که بسیاری از نوازندگان و خوانندگانی که هماکنون در مجموعهها و ارکسترهای مختلف کشور مشغول فعالیت حرفهای هستند از این مجرای استراتژیک وارد فضای شغلی خود شدند.یکی از امتیازات این رویداد حضور یک دبیر متخصص و آگاه به مسائل موسیقی در حوزههای دانشگاهی و اجرایی با نام هومان اسعدی است که به واسطه این کیفیت دانش بسیاری از هنرمندان مطرح موسیقی کشورمان از جمله حسین علیزاده وارد یک کارزار دولتی شدهاند؛ شرایطی که طی سالهای اخیر در برگزاری جشنواره موسیقی فجر نیز وجود نداشته و میتواند از جهات بسیاری مورد توجه قرار گیرد.اتفاقا به همین دلیل است که در شرایط کرونایی و در زمانی که سال ۱۳۹۹ از کمرونقترین سالها در فعالیت موسیقایی هنرمندان محسوب میشود، رویدادی مانند جشنواره موسیقی جوان میتواند به عنوان یکی از مهمترین اتفاقات موسیقایی سال ۹۹ محسوب شود؛ رویدادی که به واسطه مهمانی ویروس کرونا در ایران برگزار شد و اگرچه حاشیههایی هم به جهت نوع داوری و کیفیت آثار داشت اما توانست در این شرایط خودنمایی کند.جشنواره موسیقی جوان در چهاردهمین دوره خود تابستان و پاییز سال ۹۹ با میزبانی انجمن موسیقی ایران و همکاری دفتر موسیقی وزارت ارشاد و بنیاد رودکی به واسطه شیوع بیماری کووید ۱۹ این بار در سه بخش «موسیقی دستگاهی ایران»، «موسیقی کلاسیک» و «موسیقی نواحی ایران» در قالب آنلاین برگزار شد؛ تجربهای سخت که کار هنرمندان را برای اجرای آثارشان سخت و هم هیات داوران بخشهای مختلف را با شرایط دشواری به جهت داوری مواجه کرد تا آنجا که همین شرایط موجب کاهش کیفی آثار اجرایی شد که حتی تعدادی از مدرسان و هنرمندان نیز درباره آن به اظهارنظر پرداختند.
پرده سوم: استعفای مدیرعامل انجمن موسیقی ایران و آغاز یک داستان مهم!
یکی دیگر از رویدادهای مهمی که چند روز قبل از آغاز برگزاری سیوششمین جشنواره موسیقی فجر به وقوع پیوست استعفای ناگهانی علی ثابتنیا از مدیرعاملی انجمن موسیقی ایران بود.
اگرچه ماجرای کنارهگیری یا استعفا در جریان فعالیتهای فرهنگی هنری کشور قصه ادامهداری است و به طور حتم در دورههای آتی نیز به کرات شاهد آن خواهیم بود اما ماجرای استعفای علی ثابتنیا از آن جهت میتواند دربرگیرنده یک رویداد مهم برای موسیقی کشور باشد که این استعفا صرفا به منزله یک اختلاف شخصی فرد با فرد دیگر اتفاق نیفتاد بلکه یک تصمیمگیری خبرساز موجب این شد که علی ثابتنیا گویا به دلیل اعتراض به این شرایط، عطای حضور در انجمن موسیقی ایران را به لقایش ببخشد.
به هر حال این استعفای ناگهانی علی ثابتنیا آن هم در روزهای منتهی به برگزاری سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر پرسشهای زیادی را میان اهالی رسانه مطرح کرد: چرا یکی از مدیران فعال و کارآمد حوزه موسیقی کشور که اتفاقا همکاریهای مستمری هم با دفتر موسیقی وزارت ارشاد طی دوران فعالیتش داشته و اغلب مدیران شعب استانی انجمن موسیقی کشور نیز از عملکرد وی رضایت داشتند، به یکباره تصمیم به کنارهگیری از مهمترین نهاد زیرمجموعه دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میگیرد که گویا مدیران ارشاد برای آینده و سرنوشت آن تصمیم دیگری گرفتهاند؟
آنچه فعلا از شنیدهها و اظهارنظرهای رسانهای دیده و شنیده میشود حاکی از نارضایتی ثابتنیا درباره یکی از طرحهای وزارت ارشاد که بیارتباط با حذف انجمنهای موسیقی استانها و تاسیس موسسات فرهنگی هنری وابسته به بخش خصوصی به جای این نهاد نیست، بوده است؛ شرایطی که هنوز هیچ مرجع رسمی درباره این موضوع به اظهارنظر رسانهای یا انتشار اطلاعیهای در این زمینه اقدام نکرده و هنوز نمیتوان با اطمینان درباره آن صحبت کرد.
از نحوه انتخاب و گزینش مدیرعامل جدید انجمن موسیقی ایران بعد از کنارهگیری ثابتنیا که بگذریم اما ماجرای استعفای مدیرعامل انجمن موسیقی از این جهت میتواند به عنوان یکی از رویدادهای مهم سال ۹۹ به حساب آید که اولا هنوز دلیل روشنی برای خروج وی از مجموعه مهمی چون انجمن موسیقی ایران چه از ناحیه ثابتنیا و چه از ناحیه دفتر موسیقی وزارت ارشاد به رسانهها ارائه نشده است.
دوم اینکه اگر مبنای استعفای ثابتنیا را بر اساس خبرهای غیررسمی مربوط به حذف انجمنهای موسیقی استانها و واگذاری امور به بخش خصوصی قرار دهیم، پس این استعفا میتواند مقدمهای برای روشن شدن موتور یک موضوع حاشیهای مهم در سال آینده پیرامون فعالیتهای موسیقایی کشور تلقی شود که دربر گیرنده ابعاد گوناگونی آن هم در ماههای پایانی فعالیت دولت خواهد بود.
پرده چهارم: جشنواره موسیقی نواحی؛ یک رویداد آنلاین دیگر اما بیرمق
یکی از مهمترین رویدادهای موسیقایی کشورمان که میتواند از جهات بسیاری مورد توجه، بررسی و نقد قرار گیرد، جشنواره موسیقی نواحی است که از اولین دوره برگزاری آن تا این دوره که به صورت آنلاین پیشروی مخاطبان قرار گیرد، آنقدر دچار تغییر و تحول در حوزه برنامهریزی و مدیریت آن شد که هنوز هم نمیتوان از آن به عنوان یک رویداد منسجم و تاثیرگذار یاد کرد اما قطعا به دلیل گستردگی و تنوع موسیقایی که این رویداد در بطن و مایه وجودی خود دارد قطعا میتواند خاستگاه بسیار مهمی برای تغییر و تحولات موسیقایی ایران و البته نمایش گونههای ناب موسیقایی از مردمان سرزمینی باشد که در موسیقی و جهانی کردن آنچه مینوازند و میخوانند، در عالیترین درجات موسیقایی دنیا با در نظر گرفتن مولفههای مربوط به خود رخ نمایی کند.
در همین چارچوب جشنواره موسیقی نواحی میتواند مهمترین عامل در جهت جهانی شدن موسیقی باشد که به معنا و مفهوم واقعی کلمه «ملی» است اما چه اتفاقاتی افتاده که این رویداد زیرمجموعه فعالیتهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نتوانسته غیر از در نظر گرفتن استثنائات در قالبی ملی و بینالمللی عرض اندام کرده و در این کارزار نمایش متنوع موسیقیهای مبتذل چشمها و گوشها را به خود جلب کند، خود نیازمند ساعتها تحقیق و بررسی است که به اعتقاد نگارنده میتواند در ساحتی بسیار گستردهتر حتی در حوزههایی چون گردشگری و موارد مشابه مورد توجه قرار گیرد که متاسفانه نمیگیرد. اما قطعا چنین شرایطی که پایهگستر و بنیانگذار رویدادهایی چون جشنواره موسیقی نواحی است آنقدر مهم انگاشته میشود که از برگزاری آن چه باکیفیت و چه بیکیفیت به عنوان یکی از مهمترین اتفاقات یک سال کرونایی با شرایط سخت یاد کنیم.
پرده پنجم: جشنواره موسیقی فجر؛ کرونا، «باربد»، «سرود» و چند داستان دیگر
برگزاری سی و ششمین جشنواره موسیقی فجر آن هم در شرایط کرونایی شدیدا خطرناک، آن هم به صورت کاملا اینترنتی و آن هم در قالب اصلا تجربه شده هم میتواند به مثابه یکی از رویدادهای مهم موسیقی ایران در سال ۹۹ به حساب آید. این اهمیت هم نه به واسطه کیفیت برگزاری آن بلکه به جهت شرایط برپایی است که در یک سال کرونایی با وجود تمام فراز و نشیبها، با وجود تمام بایدها و نبایدها با قالبی اصلا تجربه نشده یعنی در یک فرمت اینترنتی پیشروی مخاطبان قرار گرفت؛ چارچوبی که دستاندرکارانش این بار تصمیم گرفتند بعد از اعمال برخی تغییرات آییننامهای از دوره سی و پنجم، دوباره «جایزه باربد» به عنوان یکی از دستاوردهای موفق ادوار گذشته (دوره مدیریت حمیدرضا نوربخش) را که در زمان مدیریت علی ترابی در دفتر موسیقی وزارت ارشاد از برنامهریزی جشنواره حذف شده بود، احیا کنند تا مجال اینترنتی برگزار کردن جشنواره در دوره سی و ششم فضایی برای آزمون و خطا و پیدا کردن معایبی باشد که میتواند در دورههای بعدی فضای موثرتر و پویاتری را برای برگزاری جشنواره فراهم کند.البته در کنار اینها موضوع برگزاری بخش «پژوهشی»، جایزه «ترانه» و جایزه «موسیقی و رسانه» را نیز نباید از کلیت جشنواره نادیده گرفت که هر کدام به فراخور تصمیمات رییس جشنواره وارد کارزار رقابتی موسیقی فجر شدند و با وجود اما و اگرهایی که در نحوه داوری هر یک از آنها وجود داشت اما توانست میان پژوهشگران، ترانهسرایان و اهالی رسانه مورد توجه قرار گیرد.
جشنواره سیوششم موسیقی فجر با شورای سیاستگذاری متشکل از سیدمجتبی حسینی معاون امور هنری وزیر ارشاد در احکامی مجید کیانی، حسن ریاحی، شاهین فرهت، نادر مشایخی و محمد اللهیاری اما یک دستاورد دیگری هم داشت که اگرچه دستاورد چشمگیری نیست، اما قطعا میتواند مقدمهای واجب بر برگزاری جریانی باشد که عنوانش برگرفته از ایام پیروزی انقلاب اسلامی و دهه فجر است، بله کلیدواژهای به نام «سرود» که با تصمیم مدیران به بخشهای حاشیهای جشنواره فجر امسال راه یافت و بعد از مدتها طلسم بیتوجهی به اینگونه موسیقایی و اساسا عدم حضور آثاری با مضامین انقلابی در یک رویداد ملی را شکست و حداقل ثمرهای که داشت این بود که مقدماتی را فراهم کرد تا مدیران آینده جشنواره موسیقی فجر به اینگونه موسیقایی مهم توجه بیشتری داشته باشند.
یکی از نکات انتقادی دیگری که گمان میرفت حداقل در جشنواره موسیقی فجر سی و ششم این بار اتفاق نیفتد، انتخاب دبیر یا دبیر هنری جشنواره بود که با وجود انتقاداتی که در دوره سی و پنجم نسبت به معرفی شاهین فرهت به عنوان دبیر جشنواره صورت گرفت اما باز هم مدیریت دفتر موسیقی تصمیم گرفت از یک گزینه همیشگی برای دبیری دوره سی و ششم استفاده کند و آن فردی نبود جز حسن ریاحی آهنگساز و مدرس پیشکسوت موسیقی کشورمان که همواره به عنوان گزینه احتمالی ادوار مختلف مدیریتی جشنواره در میان اهالی رسانه و موسیقی مطرح میشود و در این دوره هم به عنوان دبیر انتخاب شد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد