نوسان، عادت فعلی بازار سرمایه

امیرعلی احمدزاد‌اصل‌*
بازار سرمایه ایران در ماه‌های اخیر شاهد نوسانات زیادی بوده است. حتی پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، بازار به نوعی به استقبال انتخاب ترامپ رفته بود. این نوسانات، واکنش‌های منفی و افت شاخص‌ها به وضوح احتمال انتخاب دوباره ترامپ به عنوان رییس‌جمهور ایالات‌متحده را نشان می‌داد. بسیاری از تحلیلگران بر این باور بودند که برنده شدن ترامپ ممکن است به تشدید تحریم‌ها و تنش‌های بین‌المللی منجر شود و این به نوبه خود تاثیرات منفی زیادی بر بازار سهام ایران خواهد داشت.با این حال، پس از انتخابات و باوجود برخی نوسانات، شاهد آن بودیم که وضعیت شاخص‌های بازار نسبت به قبل از انتخابات آمریکا بهتر شده اما با تمام این احوال، وضعیت بازار سرمایه به خودی خود تغییر نکرده است و همچنان چالش‌های عمده‌ای پیش‌روی آن وجود دارد. یکی از مسائل مهمی که می‌تواند در آینده نزدیک بر روند بازار تاثیرگذار باشد، دخالت‌های مستقیم دولت در بازار سهام است. اگر دولت همچنان به این دخالت‌ها ادامه دهد و سیاست‌هایی نظیر افزایش نرخ خوراک، افزایش بهره مالکانه یا اعمال فشارهای بی‌پایه بر انرژی‌های مصرفی شرکت‌ها را ادامه دهد، بعید به نظر می‌رسد که بازار بتواند دوران سخت خود را به پایان برساند و به روند صعودی پایدار دست یابد. به‌علاوه، یکی از مواردی که می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند، اصلاحات در سیاست‌های ارزی کشور است. به طور خاص، پیشرفت در مسیر تک‌نرخی شدن ارز یا حداقل دو نرخی شدن آن می‌تواند باعث کاهش نوسانات ارزی و در نتیجه تعادل بیشتر در بازار شود. همچنین لازم به ذکر است که کاهش نرخ بهره رسمی تاثیر مثبت بر بازار دارد. چنین تغییراتی می‌تواند زمینه‌ساز یک فضای اقتصادی آرام‌تر و متعادل‌تر برای بازار سرمایه باشد. با این حال باید گفت انتظار بهبود قابل توجهی در کوتاه‌مدت نمی‌رود و به نظر می‌رسد که بازار همچنان با چالش‌های متعددی مواجه است.
در شرایط فعلی اگر دولت بتواند از دخالت‌های مستقیم در بازار سرمایه دست بردارد و اجازه دهد که روند طبیعی بازار شکل بگیرد، می‌توان امید داشت که بازار اندکی متعادل‌تر شود اما این تغییرات نباید به سرعت یا به شکلی سطحی انجام گیرد. همچنین واکنش‌های سیاسی و موضع‌گیری‌های ایران نسبت به شرایط سیاسی آمریکا می‌تواند بر بازار تاثیر بگذارد اما در نهایت مساله اصلی، عدم اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار است. حتی اگر دخالت‌های دولت در بازار کاهش یابد، تا زمانی که سرمایه‌گذاران احساس امنیت و اطمینان نداشته باشند، منابع لازم برای تزریق به بازار به‌طور موثر وارد نخواهند شد.
در حال حاضر، حمایت‌های دولتی از بازار سرمایه عمدتا به صورت مسکن‌هایی موقتی و سطحی است که نمی‌تواند به طور پایدار به بهبود اوضاع کمک کند. بازار باید به طور طبیعی و با توجه به اصول اقتصادی متعادل و مثبت شود. در بازاری که در آن دستورات دولتی بیش از قوانین و اصول اقتصادی حاکم است، رشد پایدار امکان‌پذیر نخواهد بود. به عبارت دیگر، دولت باید فضا را برای ورود سرمایه‌گذاران به طور آزادانه و بدون دخالت‌های غیرضروری فراهم کند تا خود سرمایه‌گذاران به بازار وارد شوند و جریان سرمایه به طور طبیعی در بازار جریان یابد. یکی از مشکلات اصلی در حال حاضر این است که تصمیم‌گیران بازار سرمایه یا نسبت به مشکلات موجود بی‌تفاوت هستند یا اینکه به دلیل مشغله‌های مختلف و دخالت در مسائل حاشیه‌ای نتوانسته‌اند به درستی بر وضعیت بازار نظارت کنند.
از افرادی که در حال حاضر در مقام تصمیم‌گیری قرار دارند، از دغدغه لازم برای رسیدگی به مسائل روز بازار برخوردار نیستند. این امر به اعتماد عمومی آسیب می‌زند و فضای بازار را بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی می‌کند. در این میان، نیاز به افرادی که با بازار سرمایه آشنا و همجنس با شرایط آن باشند، بیش از پیش احساس می‌شود. افرادی که بتوانند با درک صحیح از وضعیت بازار، به آن کمک کنند و منابع و پول‌های مورد نیاز را جذب نمایند نیاز حال حاضر بازار هستند. در غیر این صورت، امیدی به بهبود وضعیت بازار در آینده نزدیک وجود نخواهد داشت و ممکن است شرایط فعلی ادامه یابد. واقعیت این است که اگر شرایط به سرعت تغییر نکند و اصلاحات اساسی در سیاست‌های اقتصادی و بازار سرمایه اعمال نشود، هیچ بهبودی در وضعیت بازار سرمایه حاصل نخواهد شد. در چنین شرایطی، تلاش برای بهبود اوضاع به نتیجه‌ای نخواهد رسید و در واقع بیشتر شبیه «آب در هاون کوبیدن» خواهد بود.
* مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری اهتمام ایرانیان