نقش ایران در ابقا و اسقاط دولت اسد

«جهان‌صنعت» – کمتر از یک هفته پیش بود که دولت اسد سقوط کرد و بشار اسد پس از 20‌سال ریاست‌جمهوری در این کشور متواری شد و به روسیه گریخت؛ رویدادی بسیار مهم که تحولات مهم دیگری را نیز در پی داشت و طبیعتا در روزهای گذشته به یکی از مهم‌ترین موضوع‌های بحث در سراسر جهان تبدیل شده است. شرایطی که همزمان در ایران نیز شاهد بودیم و درنتیجه بسیاری از چهره‌های سیاسی در این چند روز درباره تحولات سوریه و ریشه‌های فروپاشی حکومت اسد به بحث و گفت‌وگو پرداختند. این در حالی بود که سه چهره شاخص سیاسی از سه جریان سیاسی اصولگرا، اعتدالی و اصلاح‌طلب در نشستی که به‌همت پایگاه خبری-تحلیلی خبرآنلاین برگزار شد، به بیان دیدگاه‌های خود درباره این تحولات پرداختند.
محمدرضا باهنر دبیرکل جبهه پیروان خط امام و رهبری، محمود واعظی قائم‌مقام حزب اعتدال و توسعه و حسین مرعشی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی این سه چهره سیاسی بودند که در این نشست به میزبانی محمد مهاجری فعال رسانه‌ای اصولگرا از دیدگاه خود درباره تحولات سوریه سخن گفتند. این درحالی بود که محمدرضا باهنر که تاکید کرده باتوجه به سرعت تحولات سوریه، تحلیل روشنی از آینده این کشور ندارد و به همین دلیل نمی‌داند که چگونه ممکن است حکومت مردمی شکل بگیرد یا نه گفت: «ظاهرا بشار اسد خسته شده بود و رها کرد و رفت!» دبیر کل جبهه پیروان خط امام و رهبری که در واکنش به پرسشی درباره علت حضور نیروهای مستشاری جمهوری اسلامی در سوریه در سال‌های گذشته گفت: «همه حکومت‌ها به دنبال منافع ملی خودشان هستند و ما نیز باید به دنبال منافع ملی خودمان باشیم.» باهنر همچنین در توضیح علت عدم این نیروها در مقطع اخیر گفت: «قبلا دولت سوریه رسما از ایران تقاضای کمک کرده بود ما در آنجا مستشار داشتیم، وقتی که از ما دعوت رسمی نکند، حضور ما به معنی تجاوز است. بشار اسد به این نتیجه رسیده بود که از ما دعوت و درخواست نداشته باشد.»
محمود واعظی نیز در سخنانی با اذعان به غافلگیری ایران و بسیاری از کشورها نسبت‌به تحولات اخیر سوریه گفت: «با این همه نوع غافلگیری که ما به‌واسطه رابطه خوبی که با سوریه داشتیم، متفاوت است. وزیر امور خارجه ما دو روز قبل از سقوط بشار اسد به آنجا رفته بود و علامتی که در مصاحبه‌ها می‌دادند، اتفاقی که رخ داد، نبود.» قائم‌مقام حزب اعتدال و توسعه که معتقد است این مساله نیازمند ارزیابی و مداقه جدی است، در توضیح دلایل فروپاشی حکومت اسد گفت: «فقر بیش از حد اقتصادی در سوریه به نظامی‌ها نیز تسری پیدا کرده بود، آنها در حلب هیچ مقاومتی در برابر شورشیان نکردند و درنتیجه نارضایتی، نظامیان تسلیم شدند و مردم استقبال کردند.» واعظی همچنین درباره نقش ایران در آینده سوریه گفت: «با توجه به سرمایه‌گذارهایی که در مساله مقاومت انجام شده، بدون تردید نظم جدیدی در آینده در منطقه شکل خواهد گرفت و باید در سیاست‌مان تجدیدنظر کنیم.» او با تاکید بر اینکه شرایط کنونی برای ثبات منطقه مساعد نیست، گفت: «با رفتن بشار اسد مردم رفاه نخواهند داشت و احتمال بی‌ثباتی برای مدتی بیشتر است.» او همچنین تصریح کرد: «ما باید از اتفاقات سوریه درس بگیریم و شجاعت تجدیدنظر در سیاست خارجی خود داشته باشیم چراکه این به‌معنای عقب‌نشینی نیست. هر پدیده‌ای که سیال باشد و با انسان‌ها ارتباط داشته باشد، این قابلیت را ندارد که با یک تصمیم ابدی مواجه شود.» واعظی گفت: «حالا که شرایط در حال تغییر است، ما به‌ عنوان یک کشور قدرتمند در منطقه، باید به موقع سیاستی اتخاذ می‌کنیم قبل از آنکه سیاستی به ما تحمیل شود، به‌ عنوان یک بازیگر قدرتمند می‌توانید نقش موثری در منطقه داشته باشیم.»
حسین مرعشی نیز در این رابطه اظهارنظر کرد و گفت: «برخی می‌گویند تحولات سوریه سریع بود و برخی می‌گویند این اتفاق ۱۳‌سال به تاخیر افتاد.» دبیر کل حزب کارگزاران با تاکید بر اینکه «در جریان بهار عربی اتفاق مثبتی افتاد که هیچ‌کس به آن نپرداخت»، گفت:«در مراکش، ۵۰‌نفر از معترضان دعوت شدند تا قانون اساسی را تغییر بدهند.» او همچنین با یادآوری اینکه در ابتدای بهار عربی داعش وجود نداشت و این معترضان دولت بودند که نقش‌آفرینی می‌کردند، گفت: «سال‌ها حزب بعث قدرت را در سوریه به‌دست گرفت. مرحوم هاشمی صریحا گفت حزب بعث را حفظ کنیم اما بشار اسد را جابه‌جا کنیم.» مرعشی همچنین با اشاره به یک گفت‌وگوی شخصی با شهید سلیمانی گفت: «من از سردار سلیمانی سوال کردم بهتر نبود به‌جای این درگیری‌ها، یک توافقی میان معارضان و بشار اسد شکل گیرد و ایشان گفت موافق بودیم اما اردوغان نگذاشت.» مرعشی همچنین بر لزوم درس‌آموزی از تحولات سوریه تاکید کرد و گفت: «باید یاد بگیریم، سیاست را هیچ‌وقت نباید به نهاد نظامی سپرد.‌» او با انتقاد نسبت‌به اینکه «در دوره‌ای در مسائل منطقه‌ای سیاست را هم به نهاد نظامی سپردیم»، تاکید کرد که اگر کار در دست نیروی سیاسی باشد، این نیروها از همه ابزارهای خود به طور جامع استفاده می‌کنند.
همزمان با برگزاری این نشست سه‌جانبه اما برخی دیگر از چهره‌های شاخص سیاسی درباره تحولات اخیر سوریه اظهارنظر کردند. چنانکه محمدجواد ظریف در یک گفت‌وگوی ویدئویی ضمن تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی به درخواست دولت قانونی سوریه به این کشور رفت و با تروریسم مقابله کرد، یادآور شد: «مقابله با داعش یک مقابله جهانی بود و همه داشتند با داعش مقابله می‌کردند.» او گفت: «البته ما به‌خاطر شجاعت رزمندگان، مدافعان حرم و مرحوم شهید حاج قاسم سلیمانی نقش برجسته‌تری داشتیم اما توجه کنید که جبهه مقابله با داعش یک جبهه جهانی بود و جبهه‌ای نبود که فقط ما در آن نقش داشته باشیم بنابراین اگر در این مورد شک کنیم که چرا با داعش مقابله کردیم، بحث بی‌موردی است.»
ظریف با تاکید بر اینکه اگر مردم و ارتش سوریه نمی‌خواستند مقاومت کنند، ما نمی‌توانستیم کاری کنیم، گفت: «کما اینکه این بار هم کاری نکردیم و وقتی دیدیم ارتش سوریه نمی‌خواهد بجنگد، دلیلی ندارد کس دیگری به‌جای ارتش سوریه بجنگد بنابراین دور قبل بالاخره یک مقاومتی ازسوی مردم و نیروهای مسلح سوریه بود که می‌شد آن مقاومت را تقویت کرد. این شرایط با شرایط امروز فرق می‌کند، وضعیت زمین نیز با امروز متفاوت بود. آن زمان داعش روی زمین بود و امروز لااقل به ‌طور شفاف روی زمین فعال نیست و البته نیروهایی که داخل سوریه هستند، باید مراقبت کنند که داعش بازنگردد چراکه الان همانطور که عرض کردم، وضعیت سوریه اصلا وضعیت روشن و مشخصی نیست.»