نقشه ترامپ برای نظم بین‌المللی

آیا چندجانبه‌گرایی جهانی می‌تواند از دولت دوم ترامپ جان سالم به ‌در ببرد؟

گروه بین‌الملل- دونالد ترامپ، رییس‌جمهور منتخب آمریکا، همواره بی‌اعتنایی خود را نسبت به تعهدات بین‌المللی ایالات متحده به وضوح نشان داده است. او در طول دوره اول ریاست‌جمهوری خود درخصوص چندجانبه‌گرایی و نهادهای بین‌المللی مواضعی را اتخاذ کرد که نمونه‌ای از آنها را می‌توان در خروج از پیمان آب‌وهوایی پاریس به عنوان ستون فقرات نظم بین‌المللی لیبرال مشاهده کرد.
در واقع ترامپ یکی از پوپولیست‌های در حال ظهور است که بر سیاست‌های درون‌گرا تاکید داشته و همکاری جهانی را به چالش می‌کشد. نفرات بعدی مارین لوپن، سیاستمدار فرانسوی و ویکتور اوربان نخست، وزیر مجارستان هستند که عملا شعار یکجانبه‌گرایی و محکومیت همکاری‌های بین‌المللی را مطرح می‌کنند.
ترامپ به دنبال چیست؟
طبق گزارشی که به‌تازگی مجله فارین افرز منتشر کرده، بسیاری از ناظران انتظار دارند که ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود، سازمان‌یافته‌تر و بی‌محاباتر به جنگ علیه نظم جهانی برود. او به صراحت تهدید کرده که از سازمان‌هایی مانند سازمان تجارت جهانی، ناتو و حتی سازمان ملل‌متحد خارج می‌شود. علاوه‌براین طرح وی برای وضع تعرفه‌های تجاری حتی برای متحدان سنتی آمریکا نیز کنار گذاشتن سیاست چندجانبه‌گرایی به نفع شعار اول آمریکای اوست. امری که در صورت تحقق، پیامدهای آن می‌تواند منجر به فروپاشی سیستم بین‌المللی شود.
استراتژی‌های بقا
البته در این میان سازمان‌های بین‌المللی می‌توانند خود را از دوران ریاست‌جمهوری ترامپ نجات دهند. یکی از ساده‌ترین راه‌ها، تلاش برای کاهش نفوذ آمریکاست، به‌ویژه با جست‌وجوی منابع مالی جدید. زمانی که دولت اول ترامپ، داده‌های مربوط به انرژی را از بانک جهانی پنهان کرد، این سازمان قراردادهای تبادل اطلاعات را با بانک‌های توسعه چندجانبه عرب امضا کرد. در واقع داشتن شبکه‌ای گسترده از شرکا ازجمله شرکت‌ها، خیریه‌ها، اندیشکده‌ها و سایر نهادهای چندجانبه می‌تواند یک سازمان را در برابر آسیب‌پذیری مقاوم‌تر کند. سازمان‌های بین‌المللی همچنین می‌توانند با انعطاف‌پذیری بوروکراتیک بیشتر، ترامپ را دور بزنند. به‌عنوان مثال اعضای سازمان تجارت جهانی ترتیبات جدیدی را اتخاذ کرده‌اند تا بتوانند موانع دولت ترامپ را دور بزنند. از سوی دیگر سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای توسعه‌یافته قادر خواهند بود هزینه‌های ایالات‌متحده را برای کارشکنی در نظم موجود جهانی افزایش دهند. ویکرد دیگر برای بقا در برابر ترامپ، تسکین دادن است که می‌تواند شامل ارائه مزایای مادی به ایالات‌متحده یا گسترش نفوذ آمریکا در یک سازمان باشد. البته این استراتژی معایبی دارد؛ زیرا اگر بیش از حد پیش رود، می‌تواند مشروعیت‌های نهادی را قربانی کند. مانند آنچه در دور اول ترامپ شاهد بودیم که او اعضای ناتو را مجبور به افزایش بودجه نظامی این سازمان کرد.
همچنین برای سازمان‌هایی که نگران تشدید تنش‌ها با ترامپ هستند، عقب‌نشینی راه‌حل دیگری است. این نهادها می‌توانند با محدود کردن تمرکز خود بر وظایف اصلی و اجتناب از حوزه‌های مناقشه‌برانگیز، میزان مواجهه خود با ترامپ را کاهش دهند.
چالش‌های مواجهه با ترامپ
در ادامه مقاله فارین افرز آمده اس؛ هر چند راهکارهای پیشنهاد شده می‌تواند تا حدودی برای مهار دولت دوم ترامپ موثر واقع شود اما واقعیت این است که سازمان‌های بین‌المللی برای مدت طولانی بر حمایت عمومی برای حفظ کار خود تکیه کرده‌اند اما در سال‌های اخیر با مشکل جلب توده‌ها مواجه شده‌اند؛ زیرا رهبران پوپولیست نارضایتی‌های عمومی از سازمان‌ها و سازوکارهای بین‌المللی را تشدید کرده‌اند.
در نتیجه برای سازمان‌های بین‌المللی، استراتژی‌های مقابله با دولت دوم ترامپ بدون ریسک و هزینه نخواهد بود چراکه تلاش برای کنار گذاشتن ترامپ ممکن است خصومت بیشتری از سوی دولت او برانگیزد. با این حال لزوم اقدام موثر در قبال دولت دوم ترامپ آنچنان حیاتی است که نمی‌توان دست‌روی‌دست گذاشت و منتظر ماند تا او یک تنه به همراه سایر رهبران راستگرای جهان، نظام بین‌المللی را به نفع خود به چالش بکشد.
درواقع اکنون معماری چندجانبه جهان بهترین مکانیسمی است که بشریت برای مقابله با تهدیدات فرامرزی دراختیار دارد. در نتیجه مجوز تضعیف سازمان‌های بین‌المللی و چندجانبه‌گرایی جهانی، همه کشورهای جهان را به صورت فزاینده‌ای در قبال ناپایداری‌های ایجاد شده آسیب‌پذیر خواهد ساخت. به خصوص اینکه بدانیم به‌طور قطع ترامپ از همان روزهای نخست استقرارش در کاخ سفید با ابزار تعرفه‌ها به جنگ تجاری دیگری دامن می‌زند که نخستین پیامد چنین کاری اخلال در زنجیره تامین اقتصاد جهانی است. شاید این موضوع برای ایالات‌متحده در میان‌مدت و بلندمدت سود داشته باشد اما به‌طور قطع برای سایر اقتصادهای جهان مانند چین و اتحادیه اروپا آن هم در شرایطی که آنها درگیر چالش‌های عدیده اقتصادی هستند، بسیار هزینه‌زا خواهد بود.