نفس‌های آخر صادرات پسته

با وجود آنکه ایران در تولید آجیل و خشکبار جایگاه مطلوبی در دنیا داراست اما سیاست‌های اخیر در ارتباط با صادرات منجر به تزلزل این جایگاه شده است. در سنوات گذشته نام ایران در کنار فرش دستباف، خاویار، زعفران و پسته می‌درخشید که متاسفانه صادرات فرش و خاویار حذف شد و اکنون صادرات پسته هم نفس‌های آخرش را می‌کشد درحالی‌که صنعت آجیل و خشکبار بعد از نفت و درآمدهای نفتی بالاترین ارزآوری را می‌تواند برای کشور دربر داشته باشد.
آمارهای اعلامی اتحادیه آجیل و خشکبار حاکی از آن است که سال‌۹۷ قبل از پیمان‌سپاری ارزی، صادرات آجیل و خشکبار ۳‌میلیارد دلار بود که متاسفانه در سال گذشته به یک‌میلیارد و ۳۰۰میلیون دلار کاهش یافته است.
با وجود آنکه در گذشته‌ای نه‌چندان‌دور بیش از ۳۵قلم کالای صادراتی همچون بادام، زیره، گردو، پسته، برگ زردآلو، قیسی در سبد صادراتی قرار داشتند اما اکنون سبد صادراتی به چند محصول پسته، گردو، خرما، کشمش و تاحدودی انجیر اختصاص دارد که با استمرار این سیاست‌ها جایگاه خود را در این محصولات از دست می‌دهیم. کمااینکه در سال‌های اخیر در تولید بسیاری از محصولات جایگاه تولید و صادرات ما افت داشت.
چندی پیش فرشچیان رییس اتحادیه آجیل و خشکبار از کاهش ۲۰‌درصدی صادرات خشکبار طی سه سال گذشته خبر داد و گفت: براساس آمار گمرک در شش‌ماهه نخست امسال ۴۶‌هزار تن پسته، ۲۸هزار تن کشمش و ۲‌هزار تن انجیر صادر شده است درحالی‌که مشابه انجیر تولیدی در دنیا وجود ندارد.
فرشچیان با بیان اینکه در سال‌۹۷ صادرات خشکبار ۳‌میلیارد دلار بود، گفت: با نرخ پایه گمرکی فعلی، صادرات باید به حدود ۵‌میلیارد دلار می‌رسید درحالی‌که متاسفانه به یک‌میلیارد و ۳۰۰ تا یک‌میلیارد و ۴۰۰میلیون دلار رسیده است.
بر این اساس اتحادیه صادرکنندگان خشکبار طی نامه‌ای به رییس‌جمهور خواستار رسیدگی به این وضعیت شدند و شاهد این مدعی کاهش صادرات خشکبار به‌میزان ۲۰۰‌درصد از حدود ۳‌میلیارد دلار به مبلغ یک‌میلیارد دلار بین سال‌های ۹۸ تا ۱۴۰۲ اعلام کردند و دردآورتر آنکه نتیجه این ضایعه بیکاری چندصدهزار نفر از بهره‌برداران و فعالان مستقیم و غیرمستقیم حوزه کشاورزی بوده است ضمن آنکه تبعات سوء این نابسامانی بهره‌مندی اقتصادی تولیدکنندگان بیگانه است. طی روزهای اخیر، عیسی کلانتری، قائم‌مقام خانه کشاورز طی نامه سرگشاده به رییس‌جمهور نسبت به مخاطرات ادامه رویه موجود هشدار داد و خواستار معافیت اجبار فروش ارز حاصل از صادرات خود در بازار نیمایی شد.
آجیل و خشکبار بالاترین درآمد ارزی بعد از نفت را دارند
علیرضا ارزانی‌ممقانی، رییس کارگروه آجیل و خشکبار از شرایط مساعد تولید خشکبار خبر داد و گفت: ایران جایگاه مساعدی را در تولید خشکبار در دنیا داراست به‌طوری‌که بعد از نفت و مشتقات نفتی بیشترین ارزآوری مربوط به بخش خشکبار است که اقتصاد مناسب در این بخش، رمز پایداری روستاییان در روستاها و جلوگیری از مهاجرت به شهرها محسوب می‌شود.
به گفته او طی سال‌های اخیر اتفاقات ناگواری در بحث صادرات رخ‌داده به‌طوری‌که صادرات دست غیرمتخصصان افتاده است که همین امر موجب شده صادرکنندگان قدیمی نتوانند به امر صادرات بپردازند و صادرکنندگان غیرمتخصص به‌سبب عرضه ۱۰ تا ۲۰‌درصد زیرقیمت خرید توانستند در بازارهای صادراتی حضور داشته باشند چراکه سود آنها در واردات است و با ارز حاصل از صادرات اقدام به واردات موبایل و لوازم تزئینی خودرو می‌کنند.
ارزانی‌ممقانی ادامه داد: اتخاذ سیاست نادرست منجر به از دست دادن جایگاه صادراتی ایران در بازارهای هدف شده است که انتظار می‌رود دولت چهاردهم با اتخاذ سیاست‌های مناسب جلوی نابودی صنعت ۳۵۰۰‌ساله ایرانی که از اشتغال و ارزآوری بالایی برخوردار است، بگیرد. در غیر این صورت با استمرار این سیاست تولید خشکبار که متعلق به ایران بود از بین می‌رود.
این مقام مسوول با بیان اینکه جایگاه خشکبار ایران درحال تزلزل است، افزود: با وجود آنکه در بسیاری از ارقام خشکبار رتبه‌های اول، دوم و سوم در دنیا را دارا هستیم اما اتخاذ سیاست‌های نادرست در حوزه صادرات موجب شده تا جایگاه صادرات و تولید خشکبار ایرانی در بسیاری از محصولات را از دست بدهیم به‌طوری‌که دیگر اکنون صادراتی در حوزه بادام درختی، برگه زردآلو و گردو نداریم. همچنین با وجود آنکه ایران رتبه نخست تولید پسته در دنیا را داراست اما اکنون آمریکا این جایگاه را داراست.
او متوسط ارزآوری صادرات خشکبار را 5/3‌میلیارد دلار در سال اعلام کرد و گفت: با استمرار سیاست‌های فعلی، صادرات خشکبار روبه نابودی است از این‌رو انتظار می‌رود از تجربیات بخش‌خصوصی استفاده کنند تا در تولید واردات و صادرات اتفاقات خوبی رقم بخورد. بنابر آمار ایران با تولید سالانه ۲۰۰‌هزار تن پسته رتبه دوم، کشمش با تولید ۲۰۰‌هزارتن رتبه چهارم و خرما با تولید حدود یک‌میلیون و ۴۰۰‌هزار تن رتبه نخست در دنیا را دارا هستیم.
پیمان‌سپاری ارزی سدی در مقابل صادرات آجیل و خشکبار
در ادامه رضا نورانی، رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: پیمان‌سپاری ارزی ایست کاملی برای صادرات محصولات کشاورزی و خشکبار محسوب می‌شود. بر این اساس وقتی در شرایط تحریم، بانک مرکزی سیاست پیمان ارزی را برای صادرکنندگان وضع می‌کند از این‌رو راهکارهای آن را برای صادرکنندگان باید مشخص کنند.
به گفته او، اتخاذ تصمیمات خلق‌‌الساعه همچون پیمان‌سپاری ارزی برای صادرکنندگانی که سال‌ها در این حوزه زحمت کشیدند امر صادرات و صادرکنندگان را دچار چالش می‌کند. مسوولان دولتی باید در شرایط تحریم تصمیمات و راهکارهایی را اتخاذ کنند که جایگاه صادراتی با مشکل مواجه نشود.
نورانی ادامه داد: در سنوات گذشته واردات در قبال صادرات انجام می‌شد اما در زمان تحریم مسوولان بانک مرکزی اذعان می‌کنند که منشا ارزی باید مشخص باشد درحالی‌که این تصمیمات غیرکارشناسی نتیجه‌ای جز کاهش صادرات دربر ندارد.
رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با تاکید بر این موضوع که دولت چهاردهم باید نقش بخش‌خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها را جدی بگیرد، گفت: با وجود ممنوعیت بادام‌هندی در تمامی مغازه‌ها این محصول به‌وفور موجود است که در نهایت با قاچاق کالا به کشور، درآمد تعرفه واردات از جیب دولت رفته و از طرفی دستگاه‌های مسوول بر واردات هیچ نظارتی ندارند.
با توجه به آنکه پسته ارزشمندترین محصول صادراتی آجیل و خشکبار محسوب می‌شود در سنوات اخیر اتخاذ برخی سیاست‌ها منجر به تزلزل جایگاه صادرات این محصول شده است به‌طوری‌که اکنون رتبه نخست را آمریکا به خود اختصاص داده است که اگر مسوولان در ارتباط با سیاست‌های صادراتی تجدید‌نظری نداشته باشند در آینده‌ای نه‌چندان‌دور جایگاه تمامی محصولات آجیل و خشکبار در بازارهای هدف را از دست می‌دهیم.
اتحادیه اروپا مقصد 5‌درصد از پسته صادراتی ایران
این درحالی است که معاون امور باغبانی وزیر جهادکشاورزی اختلاف فنی بر سر پروتکل‌های بهداشتی را عامل برگشت ۱۶‌محموله از ۲۲۶‌محموله پسته صادرشده به اتحادیه اروپا اعلام کرد و گفت: 5درصد از کل محموله پسته صادراتی ایران به اتحادیه اروپا صادر می‌شود.
محمدمهدی برومندی اخبار مطرح‌شده در رسانه‌ها و فضای مجازی را کلی دانست و افزود: ۷۵۰۰تن معادل 5درصد از میزان کل پسته صادراتی ایران به اتحادیه اروپا صادر می‌شود. معاون امور باغبانی وزیر جهادکشاورزی اظهار کرد: از 3میلیون هکتار باغات ایران، ۶۲۰‌هزار هکتار زیر کشت پسته رفته است و از این میزان ۳۰۰ الی ۳۵۰‌هزار تن پسته تولید می‌شود.
وی با اشاره به‌میزان صادرات پسته به اتحادیه اروپا در مقایسه با کل صادرات این محصول به سایر کشورها تصریح کرد: سالانه نزدیک به ۱۴۰‌هزار تن پسته کشور صادر می‌شود که از این رقم ۷‌هزار و ۵۰۰‌تن سهم اتحادیه اروپاست.
برومندی پسته را ارزشمندترین محصول صادراتی ایران نامید و گفت: صادرات این محصول تا 5/1میلیارد دلار ارزآوری در سال عاید کشور کرده است و امسال هم با وجود قطعی برق چاه‌های کشاورزی و تعلیق در تولید، پسته استحصالی از رقم قابل قبول برخوردار است.
وی افزود: صادرات هر محصول تابعی از پروتکل‌ها و برنامه اقدام مورد توافق طرفین است و در صادرات پسته به اروپا هم از این قاعده تبعیت شده است و همه محصولات صادراتی گواهی سلامت را از سازمان غذا و دارو دریافت کرده‌اند.
معاون وزیر جهادکشاورزی ۲۶مورد از صادرات ۲۲۶محموله پسته به اتحادیه اروپا را دارای اشکال دانست و اظهار داشت: در شش‌ماهه اول سال ۲۰۲۴میلادی ۲۲۶‌محموله پسته به وزن ۵‌هزار تن با گواهی سلامت سازمان غذا و دارو به اروپا صادر شده است و فقط ۲۶‌مورد از آن اخطار بهداشتی دریافت کرده است.
وی در مورد بررسی اخطارها به‌محض دریافت، گفت: از ۲۶ اخطار ثبت‌شده، هفت فقره مربوط به یکی از کشورهای همسایه و سه مورد مربوط به فروشگاه‌های اتحادیه اروپا بوده که به‌حساب ایران ثبت شده است. برومندی افزود: پاسخ همه موارد فوق از طریق وبیناری و مکاتبات وزارت امور خارجه به اتحادیه اروپا ارائه شده است.
معاون امور باغبانی وزیر جهادکشاورزی اخطارهای مربوط به پسته صادراتی ایران را به‌دلیل اختلاف‌نظر فنی بهداشتی دو طرف اعلام کرد و گفت: برای رفع این اختلاف نظرات خود را از طریق سفیر ایران در بروکسل به اروپا اعلام کرده‌ایم و انتظار می‌رود موارد اختلافی ظرف روزهای آتی مرتفع شود.
در صادرات پسته کشورهایی مانند آمریکا و ترکیه اخطارهایی دریافت کرده‌اند و بخشی از مسائل در صادرات محصولات کشاورزی مربوط به این موارد است و کشورهای مقصد محموله موردنظر را برای بررسی و ارزیابی به کشور مبدا مرجوع می‌کنند. پسته ایران به ۲۰۰‌کشور دنیا صادر می‌شود و از ۱۴۰‌هزار تن محصول صادراتی پسته، ۷۵۰۰تن به اتحادیه اروپا صادر می‌شود.