13 - 12 - 2020
نشست سرنوشتساز
آرزو فرشید – معاونان و مدیران سیاسی وزارت امور خارجه ایران و گروه ۱+۴ چند روز دیگر گرد هم میآیند – البته به صورت مجازی – و درباره برجام رایزنی خواهند کرد. این در حالی است که مقامهای ایرانی و دیگر کشورها در هفتههای گذشته از یک سو به روی کار آمدن بایدن و بازگشت آمریکا به برجام امیدوار شدهاند و از سوی دیگر به خاطر رویکرد مخالفان برجام در ایران و تصویب قانونی که دولت را ملزم میکند در صورت عدم بازگشت آمریکا به برجام ظرف دو سال به پایبندی خود به تعهدات پایان دهد نگران هستند.
اروپاییها و مسوولان در آژانس بینالمللی انرژی اتمی تاکنون پالسهایی فرستاده و به ایران تاکید کردهاند که حرکت بر مدار مورد نظر مجلس یازدهم عاقبت خوشی ندارد مثلا جیمز کلورلی یک مقام وزارت خارجه انگلیس همین دیروز گفت: «ایران باید سرپیچی سیستماتیک از تعهداتش در برجام را متوقف کند. ما عمیقا از اقدامهای ایران به خصوص فعالیتهایش در زمینه تحقیقات و توسعه و ذخیرهسازی اورانیوم که نقض توافق هستهای است، نگرانیم. ایران نباید قانونی که اخیرا به تصویب پارلمان این کشور رسیده است اجرایی کند.»
فرصت ارزیابی
در این شرایط عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام به صورت ویدئوکنفرانس و در روز چهارشنبه خبر داده است.
این جلسه قطعا اهمیت غیرقابل انکاری برای ایران و سایر کشورهای عضو برجام حتی آمریکا خواهد داشت زیرا رودرروی هم نشسته و از مواضع سیاستهای یکدیگر مطلع خواهند شد؛ اطلاعی که بدون شک در اتخاذ تصمیمات بعدی نقشآفرین است. نکته مبهم و البته مهم دیگر اما کارآمدی این نشست و میزان کمکی است که میتواند به حل و فصل پرونده برجام کند.
فریدون مجلسی دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل بینالملل در گفتوگو با «جهانصنعت» درباره اینکه آیا جلسه چهارشنبه کمیسیون مشترک برجام میتوان به خروج ایران از وضعیت فعلی و گرهگشایی در پرونده برجام کمک کند گفت: «خروج از وضعیت فعلی به تصمیمی بستگی دارد که مقامهای دولتی ایران بگیرند و فقط هم در اختیار ایران است.»
وی در شرح اهمیت جلسه پیشروی کمیسیون مشترک برجام نیز گفت: «کمیسیون مشترک در حال حاضر از این نظر اهمیت دارد که میتوان پیش از بازگشت آمریکا به برجام، نظر دیگر کشورهای عضو برجام را درباره قانون مصوب اخیر در مجلس که به خروج ایران از برجام منتهی خواهد شد، ارزیابی کرد.»
مجلسی تاکید کرد: «این جلسه نشان میدهد که دیگر طرفهای برجامی چگونه نظرات ایران را خواهند خواست، چگونه به گامهای پنجگانه ایران و این مصوبه خیر واکنش نشان میدهند و همه اینها به تصمیمگیریهای آتی ایران کمک خواهد کرد.»وی افزود: «این جلسه برای آمریکاییها نیز از این جهت خیلی اهمیت دارد که متوجه میشوند شرایط از نظر جمعی چقدر به سود یا زیان آنان است. بر اساس همان هم تصمیم میگیرند که امتیاز بدهند یا ندهند و یا اینکه چه توقعاتی میتوانند از جمهوری اسلامی داشته باشند.»مجلسی در پاسخ به این پرسش که آیا با توجه به مواضع اروپاییها و طرفهای دیگر عضو برجام غیر از آمریکا در هفتههای گذشته و به خصوص بعد از تصویب مصوبه اخیر مجلس، میتوان انتظار داشت که ما در این جلسه برخورد امیدوارکنندهتری از آنان ببینیم؟ «در جلسه آتی کمیسیون مشترک برجام ممکن است حاضرین ایران را نصیحت یا تهدید کنند یا ممکن است که از مواضع ایران آگاه شده و بر اساس آن مواضع جدیدی اتخاذ کنند اما در هر حال منتظر شروع به کار دولت بایدن و سیاستهای او میمانند تا بر اساس آن یک تصمیم دستهجمعیتر بگیرند.»
پیامی به آمریکا
این بدبینی به وضعیت ایران در سیاست خارجی و مشخصا پرونده برجام اما عمومیت ندارد. هستند تحلیلگرانی که با نگاهی خوشبینانهتر به موضوع نگریسته و امیدوار هستند ایران در جلسه مورد بحث پیام مثبتی به طرف مقابل دارد و مقدمات بازگشت به برجام را فراهم کند. مثلا قاسم محبعلی کارشناس مسائل بینالملل در گفتوگو با «جهانصنعت» به تشریح اهمیت و آثار احتمالی جلسه آتی کمیسیون مشترک برجام پرداخت. او با اشاره به اینکه «اکنون زمان انتقال قدرت در آمریکاست و سرنوشت برجام نیز بستگی به سیاستها و تصمیمات دولت بعدی این کشور دارد» گفت: «بازگشت دولت آمریکا به برجام منوط به این است که ایران به تعهدات قبلی خود برگردد بنابراین این جلسه میتواند در اینباره تعیینکننده باشد. اروپاییها میخواهند مطمئن شوند که ایران آمادگی دارد برجام را به صورت کامل رعایت کند. پس اگر این پیام مثبت به دولت بایدن برسد، میتوان فرآیند بازگشت آمریکا به برجام را تسهیل کند اما اگر منفی باشد و آنان از مذاکره با طرف ایرانی این دریافت را داشته باشند که ایران میخواهد همچنان با رویه خود پیش برود و یا مثلا آنچه مجلس تصویب کرده را اجرا کند، طبیعتا یک گزارش منفی به دولت آمریکا خواهند داد که اگر نگوییم احتمال بازگشت آمریکا به برجام را منتفی میکند، کاهش خواهد داد.»
ابزار چانهزنی
محبعلی در پاسخ به اینکه با توجه به مصوبه اخیر مجلس، ایران چطور میتواند در این جلسه پیام مثبتی ارسال کند گفت: مطمئنا میتواند. دولت ایران باید بگوید که آمادگی دارد اگر آمریکاییها به برجام بازگشتند به همه تعهدات خود برگردد و شرایط را به قبل از خروج ترامپ از برجام برگرداند. در عین حال باید این انتظار را هم داشته باشد که آنها فاصله زمانی را کمتر و کمک کنند که منافع ملی ایران تامین شود.»این دیپلمات پیشین ایران در ادامه گفت: «مصوبه اخیر مجلس هم میتواند مانع باشد و هم به چانهزنی کمک کند. البته فرصت دوماهه، یک بحث غیرکارشناسی و غیرممکن است. به نظر میرسد افرادی آن را تعیین کردند که اطلاعی از مناسبات بینالمللی نداشتند چون بازگشت به برجام به این راحتی نیست.»وی افزود: «آن مصوبه قابل اجراست اما دولت میتواند بگوید که اروپاییها و روسیه و چین کمک کنند تا آمریکا به برجام برگردد. الان هم موضع آنان همین است و با انتقاد از مصوبه مجلس خواهان همکاری بیشتر با ایران شدند.»محبعلی با تاکید بر اینکه «اگر ایران از مصوبه اقدام راهبردی برای لغو تحریم برای چانهزنی استفاده کند، شاید کمککننده باشد اما اگر بخواهد آن را اجرا کند، تبدیل به یک مانع عمده شده و نتیجه معکوس خواهد داشت.»
کاهش امکانات
محبعلی در پاسخ به اینکه آیا مصوبه اخیر مجلس دست دولت را برای اطمینان دادن به سایر طرفهای برجامی و ارسال پالس مثبت در راستای بازگشت آمریکا به برجام نمیبندد؟ گفت: «آن مصوبه امکانات ایران را برای بازگشت به برجام کاهش داده است. بنابراین حتما طرفدارهای مقابل میخواهند بدانند که رویکرد ایران چیست و اطمینان پیدا کنند که ایران به برجام بازگشته و سراغ ساخت سلاح هستهای نمیرود. معنای آن مصوبه اما این است که اگر آمریکا تا دو ماه دیگر تحریمها را لغو نکند، ایران سراغ ساخت سلاح هستهای میرود.»
وی خاطرنشان کرد: «البته آنها میدانند که در مساله برجام دولت تصمیمگیرنده نیست و مقامات بالاتر هستند که تصمیم میگیرند. کمااینکه در گذشته نیز همینطور بوده و سیاست خارجی در اختیار دولت و مجلس نبوده است.»
محبعلی در پاسخ به اینکه اگر طرفهای برجامی بخواهند بدانند دولت ایران مصوبه مجلس را اجرا خواهد کرد یا خیر، پاسخ ایران چه خواهد بود؟ گفت: « پیشبینی این امر ساده نیست، زیرا مشکلاتی وجود دارد. دولت و وزارت خارجه از این مصوبه حمایت نمیکنند اما مجلس و شورای امنیت ملی نظر دیگری دارد و یک پراکندگی وجود دارد. باید دید که فراتر از موضع دولت و مجلس، موضع حکومت چیست و از کدام نظریه حمایت میکند.»
جمعبندی
به این ترتیب باید به این نتیجه رسید که نشست آتی کمیسیون مشترک برجام بیش از نشستهای قبلی اهمیت دارد زیرا اولا در آستانه تغییر قدرت در آمریکا هستیم. دوما ایران قانونی را تصویب کرده که میتواند بر تصمیم آمریکا اثرگذار باشد و سوما اینکه سه کشور اروپایی، روسیه و چین بیش از هر وقت دیگری برای تصمیمگیری و اتخاد سیاست، به شفاف شدن مواضع ایران نیاز دارند. حال باید منتظر ماند و دید که این جلسه مهم چطور برگزار شده و آیا طرف ایرانی قادر است که علیرغم همه مسائل داخلی به طرف مقابل اطمینان دهد که آماده استقبال از بازگشت آمریکا به برجام است.
یا اینکه به واسطه مصوبه اخیر مجلس با دستی بسته به میدان رفته و حرف امیدبخشی برای گفتن ندارد. بدیهی است که اگر گزینه دوم درست باشد، نمیتوان به ثمربخش بودن این جلسه نیز دل خوش کرد و باید منتظر اعمال فشارهای بیشتر بر ایران بود، زیرا این جلسه به نحوی تکلیف پنج عضو برجام را مشخص کرده و برایشان روشن میکند که از این پس باید جانب ایران باشند یا در کنار آمریکا علیه ایران، اجماع کنند. به عبارت دقیقتر این جلسه را میتوان آخرین شانس ایران برای جلب حمایت اروپا، روسیه و چین در مقطع کنونی دانست.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد