نبرد بزرگان

گروه سیاسی- ۱۱ اسفندماه پیش‌رو همزمان با انتخابات مجلس دوازدهم، انتخابات دیگری در سراسر کشور برگزار خواهد شد. انتخاباتی که اگرچه از حساسیتی به‌نسبت کمتر از انتخابات مجلس دوازدهم برخوردار است اما یک‌سر خالی از اهمیت و حساسیت نیست. چه آنکه بنابر قانون اساسی، این انتخابات زمینه‌ساز مجلسی خواهد بود که وظیفه‌اش تعیین و نظارت بر «مقام رهبری» است. نکته‌ای که ازقضا حسن روحانی رییس‌جمهوری پیشین و یکی از مهم‌ترین کاندیداهای انتخابات مجلس خبرگان پیش‌رو نیز در بیانیه‌ای که در پی‌ نام‌نویسی در این انتخابات صادر کرد، به آن اشاره کرده است؛ «واقعیت این است که این مجلس مهم‌ترین نهاد انتخابی ایران برای سرنوشت‌سازترین انتخاب ملی است؛ چراکه مطابق قانون اساسی، مقام رهبری به‌عنوان شخصیت اول کشور که دارای وظایف و اختیارات منحصر‌به‌فردی است؛ از جمله فرماندهی کل نیروهای مسلح، اعلان جنگ و صلح و بسیج نیروها، تعیین سیاست‌های کلی نظام و نصب و عزل عالی‌ترین مقامات کشور و لشکری توسط همین مجلس انتخاب و تعیین می‌شود.»
با این همه اما کمتر از ۸ سال پیش در چنین روزهایی، اگر نگوییم مهم‌ترین انتخابات مجلس خبرگان رهبری، بی‌تردید یکی از پرشورترین انتخابات این مجلس در سراسر کشور برگزار شد؛ انتخاباتی که همزمان با انتخابات مجلس دهم برگزار شد و به‌ویژه در پایتخت، اتفاقی رقم خورد که در تحلیل رفتار انتخاباتی شهروندان کم‌نظیر و جالب‌توجه بود. شهروندانی اگرچه با رای قاطع خود به «لیست امید» انتخابات مجلس دهم ۳۰ کاندیدای اصلاح‌طلب و اعتدالی آن دوره تهران را بالاتر از ۳۰ کاندیدای اصولگرا و تندروی وقت، راهی بهارستان کردند، اما رفتار انتخاباتی‌شان در پنجمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری، چنان پیچیده، پیشرفته و پیشرو بود که دستکم از حیث توسعه‌یافتگی و بلوغ سیاسی شهروندان، فراتر از آن پیروزی ۳۰ بر صفر انتخابات مجلس دهم مورد توجه قرار گرفت، چراکه رای‌دهندگان تهرانی نه‌تنها با حضور هماهنگ و پرتعداد پای صندوق‌ها و حمایت قاطع از کاندیداهای مطلوب خود در «لیست مردم»، تمام آن چهره‌هایی را که می‌پسندیدند راهی مجلس خبرگان کردند، بلکه با رای هوشمندانه به تمامی اعضای این لیست انتخاباتی، به‌رغم اشتراک نیمی از این فهرست انتخاباتی با فهرست رقیب، سعی کردند مانع از ورود سه چهره اصلی و نخست لیست رقیب شوند. راهبردی موسوم به «جیم» که ظاهرا با تدبیر اکبر ‌هاشمی‌رفسنجانی سرلیست «لیست مردم» به‌نحوی طراحی شده بود تا مانع از ورود احمد جنتی، محمد یزدی و مصباح یزدی شود و اگرچه در نهایت در ممانعت از ورود احمد جنتی به مجلس خبرگان ناکام ماند، اما دست‌کم مانع از رای‌آوری محمد یزدی و مصباح یزدی شد.
حالا در شرایطی در آستانه ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری قرار داریم که نه اکبر ‌هاشمی‌رفسنجانی در قید حیات است، نه محمد یزدی و نه البته مصباح یزدی. جالب آنکه احمد جنتی که در آن انتخابات به‌عنوان سرلیست فهرست انتخابات اصولگرایان موفق به حضور در مجلس خبرگان شد و در ادامه نیز با رای قاطع اصولگرایان دیگری که از اقصی نقاط کشور خود را به این مجلس رسانده بودند، به ریاست این مجلس رسید، اگرچه کماکان در قید حیات است و هنوز هم علاوه‌بر ریاست مجلس خبرگان رهبری در اجلاسیه هشتم، دبیری شورای نگهبان را برعهده دارد، از نام‌نویسی برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان بعدی خودداری کرده است. اما این غیبت چهره‌های شاخص مجلس خبرگان رهبری و برخی روحانیون شاخص دیگر در این انتخابات لزوما به ‌معنای عدم حضور تمامی این چهره‌ها در این انتخابات نیست؛ انتخاباتی که اگرچه شمار داوطلبان شرکت در انتخابات این دوره، حدود دوسوم شمار داوطلبان دوره پیش است و در حالی که در دوره پنجم، ۷۹۶ نفر در سراسر کشور برای حضور در این انتخابات اعلام آمادگی کرده بودند، امسال برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان ششم، تنها ۵۱۰ نفر نام‌نویسی کرده‌اند، اما به هر حال هنوز هستند چهره‌های شاخصی که می‌توانند در این انتخابات سرنوشت‌ساز باشند.
اما اگر بخواهیم این انتخابات را به‌عنوان یک رقابت سیاسی مورد بررسی قرار دهیم، احتمالا می‌توان آن را به‌نحوی شبیه به رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ دانست؛ انتخاباتی که اگرچه در آن چندین کاندیدای اصلاح‌طلب و اصولگرا رودرروی یکدیگر ایستاده بودند، اما پیشاپیش همه می‌دانستند رقابت اصلی میان حسن روحانی و ابراهیم رییسی است. حالا در ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری نیز باز این دو روحانی سرشناس اعلام کاندیداتوری کرده‌اند. البته با یکی، دو تفاوت جالب و در عین حال حائز اهمیت. این در حالی است که در انتخابات پیش‌رو همچون انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶، یکی از این دو کاندیدای اصلی، رییس‌جمهوری مملکت است. البته با این تفاوت که آن زمان حسن روحانی رییس‌جمهوری مملکت بود و برای تثبیت جایگاه خود در همین مقام، به مصاف ابراهیم رییسی رفت و حال آنکه امروز و در انتخابات امسال، ابراهیم رییسی رییس‌جمهوری مملکت است و در حالی به مصاف حسن روحانی خواهد رفت که رقابت‌شان اساسا ارتباطی به جایگاه و کرسی ریاست‌جمهوری ندارد. آن هم در حالی که روحانی و رییسی در انتخابات اسفندماه پیش‌رو، حتی از یک حوزه انتخابیه نیز وارد گود رقابت نشده و در حالی که انتظار می‌رفت ابراهیم رییسی که نه‌تنها رییس دولت انقلابی است، بلکه در عین حال نایب‌رییس همین مجلس خبرگان نیز هست، به جای کاندیداتوری از حوزه انتخابیه تهران، از حوزه انتخابیه خراسان رضوی و به‌عنوان کاندیدای مشهد وارد رقابت شده است. با این همه بی‌تردید حضور همزمان روحانی و رییسی در یک انتخابات، در صف‌بندی‌های انتخاباتی تاثیرگذار خواهد بود و احتمالا در غیاب روحانی اصلاح‌طلب و منتقد، روحانیون اصولگرای میانه‌رو همراه با حسن روحانی جبهه‌بندی خواهند کرد و تندروهای جناح راست نیز پشت‌سر ابراهیم رییسی خواهند ایستاد.
به این ترتیب باتوجه به اسامی و چهره‌هایی که تاکنون نام‌نویسی کرده‌اند، می‌توان گمانه‌زنی کرد چهره‌هایی همچون محسن اسماعیلی که از جمله اعضای کنونی مجلس خبرگان رهبری است و به‌عنوان تنها عضو غیرمعمم این مجلس نیز شناخته می‌شود، از جمله چهره‌هایی باشد که کنار حسن روحانی و در لیست انتخاباتی به سرلیستی او حضور داشته باشد. سیدمحمود علوی که او نیز هم‌اکنون در مجلس خبرگان رهبری حضور دارد و در دوران ریاست‌جمهوری روحانی، وزیر اطلاعات دولت تدبیر و امید بود، از اعضای لیست انتخاباتی روحانی باشد. این در حالی است که اصولگرایانی همچون محمد امامی‌کاشانی، موحدی‌کرمانی و محسن قمی که هرسه هم‌اکنون در مجلس خبرگان رهبری حضور دارند و در انتخابات اسفندماه ۹۴ کنار‌ هاشمی‌رفسنجانی و حسن روحانی از جمله اعضای «لیست مردم» بودند، کماکان در انتخابات پیش‌رو نیز کنار حسن روحانی باشند. وضعیتی مشابه آنچه احتمالا در صورت تایید صلاحیت مصطفی پورمحمدی برای او نیز رقم خواهد خورد. بماند که پورمحمدی هم‌اکنون دبیرعالی جامعه روحانیت مبارز است و در چند انتخابات اخیر نیز به‌عنوان مهم‌ترین نهاد سیاسی-مذهبی جناح راست نقش‌آفرینی کرده، در زمان برگزاری انتخابات مجلس خبرگان پنجم، در حالی از حضور در انتخابات بازماند و ردصلاحیت شد که همان زمان وزیر دادگستری دولت نخست حسن روحانی بود. به‌جز این ۶ نفر همچنین می‌توان از احتمال حمایت حسن روحانی از کاندیداتوری سیدمحمدعلی آل‌هاشم سخن گفت. هرچند او که هم‌اکنون امام جمعه تبریز است، از همین حوزه انتخابیه وارد رقابت انتخابات مجلس خبرگان ششم شده و به این ترتیب نمی‌تواند کنار روحانی در لیست انتخاباتی تهران قرار بگیرد، اما اصولگرای دیگری که احتمال حضورش در لیست یاران روحانی به‌مراتب بیش از حضورش در لیست یاران رییسی است، صادق آملی‌لاریجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام است؛ اصولگرایی که اگرچه به‌لحاظ سیاسی به‌هیچ عنوان کنار روحانی قرار نمی‌گیرد، اما اختلافات سال‌های اخیرش با ابراهیم رییسی چنان آشکار و فراتر از حد است که بعید نیست در نهایت حسن روحانی میانه‌رو را به ابراهیم رییسی اصولگرا ترجیح دهد. وضعیت محسن رهامی اما نه‌تنها با آملی‌لاریجانی اصولگرا متفاوت است، بلکه می‌توان گفت از جهاتی با تمامی دیگر کاندیداها نیز فرق دارد، چراکه هرچه نباشد او یک چهره اصلاح‌طلب است و به این اعتبار تنها وقتی می‌توان از احتمال حضورش در لیست‌های انتخاباتی صحبت کرد که نتایج بررسی صلاحیت کاندیداها اعلام شود. این در حالی است که رهامی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری پیشین نیز نام‌نویسی کرده بود، اما همچون سیدحسن خمینی و بسیاری از دیگر چهره‌های نزدیک به جریان اصلاحات ردصلاحیت شد. همین‌جا بد نیست اشاره‌ای بکنیم به غیبت نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری پیش‌رو. سیدحسن خمینی که در جریان انتخابات پیشین خبرگان رهبری ردصلاحیت شد و بازماندنش از آن انتخابات حاشیه‌های فراوانی را نیز رقم زد، این بار اساسا هیچ اقدامی در راستای نام‌نویسی در انتخابات نکرده تا یکی از مهم‌ترین چهره‌هایی لقب بگیرد که از نام‌نویسی در این انتخابات خودداری کرده است.
اما اگر دشواری کار یاران روحانی معرفی دست‌کم ۱۶ کاندیدا برای حضور در لیست انتخاباتی تهران باشد و البته احتمالا عدم حمایت از هیچ‌یک از کاندیداها در بسیاری از مراکز استان‌ها، مشکل عمده یاران رییسی این است که چطور از میان این تعداد پرشمار کاندیداها، لیستی متشکل از ۱۶ نفر در تهران تهیه کنند و از کدامیک از انبوه اصولگرایانی که در اقصی‌نقاط کشور اعلام کاندیداتوری کرده‌اند، حمایت کنند.
با این همه وقتی به اسامی به‌نسبت شناخته‌شده‌تر نگاه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که احتمالا از سیدعلی حسینی‌اشکوری که عضو مجلس خبرگان رهبری از حوزه انتخابیه گیلان است تا سیدرضا حسینی‌مازندرانی که رییس حوزه علمیه شهرری است، در لیست یاران رییسی قرار بگیرند. وضعیتی مشابه آنچه سیداحمد خاتمی به‌عنوان کاندیدای مجلس خبرگان از حوزه انتخابیه کرمان با آن روبه‌رو است. این در حالی است که چهره‌هایی همچون امیررضا دهقانی‌نیا رییس مجتمع قضایی شهید بهشتی، علی رازینی، مصطفی رستمی، رییس‌نهاد رهبری در دانشگاه‌ها، رضا رمضانی‌گیلانی، محمدحسن زالی، علیرضا ادیانی رییس سازمان عقیدتی- سیاسی فراجا و احتمالا علیرضا تقوایی نیز از کسانی خواهند بود که در رده یاران رییسی دسته‌بندی خواهند شد. همان‌طور که علیرضا سلیمی و حسن نوروزی دو نماینده کنونی مجلس انقلابی و از جمله چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری در این لیست حضور خواهند داشت. همچنین حمید شهریاری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی،‌ هادی صادقی معاون قوه قضاییه، غلامعلی صفایی‌بوشهری، ابراهیم کلانتری تولیت شاهچراغ، علی‌اکبر کلانتری و سیداحمد مرتضوی‌مقدم مشاور عالی رییس قوه قضاییه ترحیج‌شان حضور در رده یاران رییسی است. غلامرضا مصباحی‌مقدم که سخنگوی جامعه روحانیت مبارزه و ازجمله مهم‌ترین حامیان دولت انقلابی است و ماموستا عبدالسلام کریمی که هم‌اکنون دستیار و مشاور رییسی در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی است نیز احتمالا ازجمله دیگر گزینه‌های جدی حضور در لیست انتخاباتی یاران رییسی خواهند بود.به هر ترتیب در حالی تا چند ماه آینده انتخابات مجلس خبرگان ششم برگزار خواهد شد که از میان ۵۱۰ کاندیدا یا به بیان دقیق‌تر داوطلبی که تا پایان مهلت نام‌نویسی برای حضور در این انتخابات اعلام آمادگی کرده‌اند، ۵۲ درصد پیش از این نیز سابقه داوطلبی در این انتخابات را داشته‌‌اند و ۴۸ درصد برای نخستین‌بار خود را برای تصاحب کرسی‌های مجلس خبرگان رهبری به چالش می‌کشند. هم‌زمان ۶۵ نفر از اعضای کنونی مجلس خبرگان برای حضور در دوره بعدی و تکیه زدن بر یکی از ۸۸ کرسی این مجلس نام‌نویسی کرده‌اند؛ مجلسی که در حال حاضر هیچ زنی در آن حضور ندارد و تنها ۲ درصد از ۵۱۰ داوطلب شرکت در انتخابات دوره بعد را زنان تشکیل می‌دهند؛ درصدی که به‌تعبیری به‌معنای کاندیداتوری دست‌کم ۱۰ زن در این انتخابات است.
تمامی این بحث‌ها تنها وقتی معتبر خواهد بود که نتایج نهایی بررسی صلاحیت کاندیدای این انتخابات اعلام شود. داوطلبان حضور در این انتخابات همچنین باید در یک آزمون علمی نیز شرکت کند؛ آزمونی که قرار است ۳۰ آبان‌ماه در قم برگزار شود و البته داوطلبانی که سابقه نمایندگی مجلس خبرگان رهبری را داشته‌اند یا در امتحانات دوره‌های پیشین این مجلس، حائز نمره قبولی شده‌اند، از شرکت در آن معاف خواهند بود؛ آزمونی که داوطلبان شرکت در آن باید دست‌کم مدرک سطح چهار حوزه را داشته باشند و نتایج‌اش نیز اول بهمن‌ماه اعلام خواهد شد.