26 - 07 - 2020
نانآوران کوچک
مهدیه بهارمست- بر اساس گزارشهای رسمی سازمان بهزیستی هماکنون ۶۰۰ خانواده ایرانی فرزندشان را برای کار به خیابانها میفرستند. ظهور کرونا در کشور نهتنها سلامت مردم را تحتالشعاع قرار داده بلکه زندگی هزاران کودک را هم نابود کرده است. چهبسا تعطیلی مدارس هم مزید بر علت شده است. این آمار استیصال در مقابل مشکلات و تامین هزینههای خانوادههای ایرانی را نشان میدهد که تنها به زندگی بزرگسالان ختم نمیشوند. کودکان کار هم به این استیصال میرسند و مجبور میشوند به سمت و سوی جرائمی بروند که به دلخواه خودشان نیست و وضعیت خانوادههایشان شرایط آنها را هم با مشکل روبهرو کرده و به سمت جرائم سوق میدهد و کودکان کار به ویژه زبالهگردها به جرائمی همچون خردهفروشی موادمخدر و سرقتهای خرد حتی تنفروشی گرایش پیدا میکنند. هر چند سازمان بهزیستی اعلام کرده ۸۰ درصد از کودکان کار و زبالهگرد ایرانی نیستند اما نباید فراموش کرد که ایرانی نبودن آنها رافع مسوولیت نیست و باید به همه این کودکان بدون توجه به ملیت آنها توجه شود. اما بهزیستی مسوولیت این کودکان را به وزارت امور خارجه و اداره کل اتباع محول کرده است.
حال در حوزه کودکان کار خیابان با سه گروه مواجه هستیم؛ یک گروه کسانی هستند که کودکانی را از کشورهای دیگر قاچاق کردند و این کودکان برای این افراد کار میکنند که این گروهها «باند» هستند. گروه دیگر کودکانی هستند که تمام اعضای خانواده هم بر سر چهارراهها کار میکنند. مادر، پدر، خواهر، برادر، عمه و سایر اعضای خانواده همگی بر سر چهارراهها کار میکنند. به این گروه باند نمیگویند. کودکان گروه سوم تعداد اندکی هستند که خودشان به تنهایی در خیابان کار میکنند.
البته با دستور ممنوعیت زبالهگردی کودکان در تهران و پابرجا بودن مشکلات اقتصادی خانواده کودکان زبالهگرد، احتمال سوق یافتن این کودکان به کارگاههای زیرزمینی افزایش مییابد. کودکان در این کارگاهها با مشکلات عدیدهای از جمله آزار جنسی روبهرو میشوند. بیش از ۹۸ درصد از جامعه کارگری که بخش شفاف و قانونمند اقتصاد کشور است دارای قراردادهای یکساله و بخش زیادی نیز با قراردادهای سفیدامضا روبهرو هستند. وقتی کارگران بالغ که ظاهرا توان دفاع از حقوق خود را دارند امنیت شغلی ندارند و به اشکال مختلف حقوق آنان تضییع میشود، تصور کنید کودکانی که نمیتوانند از خود دفاع کنند و از هیچ حمایت قانونی که ناظر بر محیطهای کاری آنان باشد برخوردار نیستند وارد عرصه کار زیرزمینی میشوند چه وضعیتی پیدا میکنند؟ مقایسه وضعیت کارگران بزرگسال و کودکان میتواند عمق فاجعه را مشخص کند.
همچنین سالهاست در خصوص ساماندهی کودکان کار طرحهایی پیشنهاد و بلافاصله بایکوت میشود. چند روز پیش مدیرکل بهزیستی استان تهران مجددا از به تعویق افتادن این طرح به دلیل شیوع کرونا خبر داد و گفت: جمعآوری کودکان کار و خیابان پروسه دقیقی است و تلاش شد این بار شاهد اجرای طرحهای ضربتی و موقتی نباشیم که در آنها به صورت ضربتی کودکان از سطح خیابان جمع میشدند و پس از مدتی دوباره به سطح شهر بازمیگشتند. بخشی از اجرای این طرح مربوط به ساماندهی کودکان زبالهگرد است. البته کودکان کار و خیابان از کودکان زبالهگرد جدا محسوب میشوند چراکه کودکان زبالهگرد بخشی از کار یک پیمانکار محسوب میشوند و پیمانکاران طرف قرارداد شهرداری این کودکان را جذب میکنند. با همکاری موثر شهرداری و دستور شهردار تهران، دستور منع بهکارگیری کودکان برای زبالهگردی ابلاغ شده است و در صورتی که پیمانکاری کودکان را برای زبالهگردی به کار گیرد، قرارداد او با شهرداری لغو خواهد شد.
برخورد با سودجویان
مدیرکل آموزشهای شهروندی شهرداری تهران با اشاره به اثرگذاری آموزشهای شهروندی معتقد است که برخورد با سوءاستفادهکنندگان، بهترین کمک به کودکان کار و خیابان است. مجتبی دانشور در اینباره گفت: آموزشهای لازم از طریق اکرانهای شهری همزمان با روز جهانی کودکان کار به شهروندان ارائه شده و همچنان ادامه خواهد داشت. در واقع هدف مجموعه معاونت اجتماعی شهرداری تهران برخورد یا مواجهه با کودکان کار نیست بلکه برخورد با عوامل سودجو و سوءاستفادهکننده از کودکان کار در اولویت قرار دارد چراکه بچهها به عنوان ابزار و وسیله کسب درآمد در اختیار این افراد هستند و آنها با شیوههای مختلف کودکان را مجبور به کارهایی میکنند؛ کارهایی که یا شامل کارهای سخت یا روشهای دور از شأن کودکان است و به شخصیت این بچهها صدمه میزند. درست مثل فیلمی که اخیرا از مترو در فضای مجازی منتشر شد. یا حتی کودکانی که سرچهارراهها بهدنبال جلب ترحم شهروندان هستند.
راهکار برای رفع معضل زبالهگردی کودکان
در همین رابطه علیگو رییس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه راهکار جدی برای حل معضل زبالهگردی ظهور تکنولوژی است، گفت: در بسیاری از کشورهای دنیا، موضوع جمعآوری، تفکیک و بازیافت زباله یک موضوع زیستمحیطی است، اما برخورد کشورهای دنیا با این موضوع با کشور ما متفاوت است. در کشور ما جمعآوری، تفکیک و بازیافت زباله انسانمحور است، در حالی که در برخی از کشورها بر پایه تکنولوژی است. در ایران جمعآوری، تفکیک و بازیافت زباله به جای اینکه یک منبع اقتصادی سالم باشد، به یک معضل اجتماعی (کودک زبالهگرد) تبدیل شده است.
وی گفت: با استفاده از اپلیکیشنهای تفکیک، جمعآوری و بازیافت زباله میتوانیم کاری کنیم تا کمتر شاهد کودک زبالهگرد حداقل در تهران (که بیشترین آمار کودک زبالهگرد را دارد) باشیم، به همین منظور با یک فرهنگسازی میتوانیم این معضل اجتماعی را مدیریت کنیم.
رییس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در حال حاضر در برخی از مناطق تهران اپلیکیشنهای تفکیک زباله فعال هستند، در حالی که این مساله عمومیت پیدا نکرده و موضوع استفاده از این اپلیکیشنها باید فرهنگسازی شود.
علیگو بیان کرد: شهردار تهران و معاون فرهنگی- اجتماعی شهرداری هم اطلاعرسانی کردند که مردم با دیدن کودک زبالهگرد با شماره ۱۳۷ تماس بگیرند. وجود کودک زبالهگرد یک تخلف پیمانکاری است و باید با پیمانکار برخورد شود.
وی درباره انتشار فیلم یک کودک پنجساله زبالهگرد در فضای مجازی گفت: فیلمی که از یک کودک پنجساله زبالهگرد در فضای مجازی منتشر شد را به مسوولان شهرداری اطلاع دادیم و آنها پیگیر وضعیت این کودک شدند.
علیگو در پاسخ به این سوال که چرا ساماندهی کودکان کار خیابان برعهده بهزیستی است، اما ساماندهی کودکان زبالهگرد برعهده شهرداری؟، گفت: قانون مشخص کرده است که کودکان کار «خیابان» را بهزیستی ساماندهی کند. کودکان زبالهگرد برای کارگاههای غیرقانونی کار میکنند، به همین منظور کودککار «خیابان» محسوب نمیشود، همچنین موضوعات مربوط به زباله در انحصار شهرداری است، به همین دلیل بهزیستی نمیتواند در این حوزه ورود کند. شخص در خیابان به کودکان کار کمک کند، به بقای این کودکان در خیابان کمک کرده است.
۴ هزار کودک زبالهگرد در تهران
به کارگیری غیرقانونی کودکان برای جمعآوری زباله فقط مختص تهران و شهرهای ایران نیست. حتی در برخی کشورهای اروپایی نیز چنین پدیدهای وجود دارد و برخی شرکتهای مرتبط با حوزه پسماند، کودکان فقیر یا مهاجر را برای جمعآوری و جداسازی زبالهها با دستمزدهای بسیار پایین بهکار میگیرند. با وجود این، بررسیهای یونسکو نشان میدهد که پدیده زبالهگردی کودکان کار در کشورهای در حال توسعه و برخی کشورهای آفریقایی و جنوب شرق آسیا رواج بیشتری نسبت به کشورهای توسعهیافته دارد. در میان کشورها اما استرالیا برنامهای جدی را با توجه به افزایش میزان تولید زبالههایش برای عدم فعالیت کودکان کار زبالهگرد به اجرا درآورده است.
جالب اینجاست که در بخشنامه دولتی استرالیا که شامل ۲۵ماده اصلی است، در ماده نخست تلاش برای بهبود تفکیک زباله از مبدا، اولویت بر بقیه کارهاست. کاهش میزان تولید پسماندهای الکترونیکی، گنجاندن درست تولید کمپوست و مزرعههای زیستمحیطی، شناسایی افراد سودجو که کودکان را بهکار میگیرند توسط مردم و از سطح محلهها و تولید محتوا و انیمیشنهای کاهش مصرف مواد پلاستیکی از جمله بندهای دیگر این بخشنامه بهحساب میآید. از حدود یکماه پیش نیز در تهران برنامه جدی برای منع بهکارگیری کودکان زبالهگرد با ابلاغیه شهردار تهران، جدیتر از همیشه در دستور کار قرار گرفته است. حال باید دید آیا این معضل را اصولی حل میکنند یا همانند گذشته پشت گوش میاندازند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد