ناشران خارجی علیه ایران و اهالی کتاب

آمار‌ها نشان می‌دهد که از ۷۰کتاب پیشنهادی به دبیرخانه گرنت در سه‌سال گذشته ۵۴ کتاب مورد تایید قرار گرفته‌اند و از این ۵۴ مورد،‌ تنها سه کتاب در کشورهای مقصد تاکنون منتشر شده‌اند.‌ صنعت نشر ایران، با وجود تاریخچه‌ای غنی و پتانسیل‌های فراوان، در عرصه بین‌المللی با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. درحالی‌که نویسندگان و آثار ایرانی در سطح داخلی بسیار خوب بوده، حضور آنها در بازار جهانی نشر هنوز آنچنان که باید، پررنگ نیست. در مقایسه با کشورهای پیشرو در صنعت نشر، ایران سهم بسیار کمی در بازار جهانی کتاب دارد. آثار ایرانی به‌ندرت به زبان‌های دیگر ترجمه می‌شوند و ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، حضور چندان فعالی ندارند. بخش عمده‌ای از فعالیت‌های نشر در ایران، به بازار داخلی محدود می‌شود. ناشران بیشتر به چاپ و توزیع کتاب‌ها در داخل کشور می‌پردازند و کمتر به‌دنبال حضور در بازارهای بین‌المللی هستند. عدم رعایت استانداردهای بین‌المللی، موانع ترجمه، مسائل مربوط به کپی‌رایت و… از جمله مهم‌ترین دلایل عقب‌ماندگی نشر ایران در بازارهای جهانی است. در دهه90 تلاش‌هایی برای حضور موثر نشر ایران در بازارهای بین‌المللی انجام شد‌؛ تلاش‌هایی که برخی آنها نیز نتیجه‌بخش بود و موجب ورود بعضی عناوین نشر ایران به بازار کشورهای مختلف از جمله بازار منطقه شد‌، حضور در نمایشگاه‌های کتاب مهم دنیا،‌ دعوت از نمایشگاه‌های کتاب فرانکفورت،‌ پاریس و بولونیا برای حضور در بازار جهانی نمایشگاه کتاب تهران از جمله دستاوردهای این حرکت‌ها بود،‌ البته نقطه‌ضعف این دوران،‌ غفلت از بازارهای منطقه‌ای نشر بود. آژانس‌های ادبی نیز فعال‌تر شدند و در نتیجه این فعالیت،‌ طرح گرنت حمایت از ترجمه و انتشار کتاب‌های ایرانی در خارج از کشور توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راه‌اندازی شد،‌ به موازات آن طرح تاپ در سازمان فرهنگ و ارتباطات شکل گرفت. اگرچه طرح گرنت در ابتدای راه دچار نواقصی بود اما در ابتدای1400 موفقیت‌هایی را نیز به همراه داشت،‌ در مجموع،‌ از سال1394تا 1400،‌ 46 ناشر خارجی از حمایت گرنت ایران برای انتشار 427 عنوان کتاب بهره‌مند شدند. این کتاب‌ها به 23زبان عربی، انگلیسی، مالایی، آلمانی، دانمارکی، ترکی آذربایجانی، اردو، چینی، اسپانیایی، فرانسوی، صربی، تایی، لهستانی، روسی، مقدونیه‌ای، کره‌ای، ترکی استانبولی، ایتالیایی، سوئدی، ارمنی، ژاپنی، قزاقی و تامیلی/‏ هندی ترجمه شده‌اند. بیشترین درخواست از سوی ناشران کره‌ای و پس از آن چینی و عرب بوده است و کمترین درخواست نیز به زبان تامیلی اختصاص دارد. شش آژانس ادبی در ایران خرید و فروش رایت کتاب‌های ایرانی مشمول طرح گرنت را بر عهده داشته‌اند که این آثار به 23زبان ترجمه و در 32 کشور توزیع شده است. با این حال گرنت همواره انتقاداتی را از سوی فعالان نشر ایران در بازارهای جهانی دریافت کرده است،‌ آژانس‌های ادبی همواره از کندی مسیر،‌ کمبود وجه حمایتی و … انتقاد کرده‌اند.
در ابتدای سال1400،‌ گرنت در چشم‌انداز سال1404 حمایت از 600عنوان کتاب در نظر گرفته بود، همکاری با 275ناشر داخلی و همکاری با بیش از 57ناشر خارجی از جمله برنامه‌های گرنت برای چهارسال آینده بود. بررسی کارنامه فعالیت دبیرخانه گرنت در دولت سیزدهم نشان می‌دهد که این چشم‌انداز در این دولت نیز محقق نشد. بررسی‌ها نشان از کمرنگ‌شدن جدی گرنت و حضور نشر ایران در بازارهای جهانی نشر در سه‌سال دولت سیزدهم دارد،‌ اگرچه توجه به بازارهای منطقه‌ای در دستور کار قرار گرفت اما حضور کمرنگ نشر بین‌الملل در نمایشگاه کتاب تهران،‌ اعتراض ناشران و کارشناسان نشر را در بر داشت.