موزه‌ای که در شأن مردم رشت نیست

نادر نینوایی- موزه باستان‌شناسی رشت این روزها وضعیت خوبی ندارد و این مساله به خوبی در همان نگاه اول مشهود است. بر خلاف روال معمول در کنار نرده‌های ورودی موزه هیچ تابلویی نیست که مشخص کند موزه در این محل واقع شده است و اگر کمک نرم‌افزارهای مسیر‌یاب نباشد، پیدا کردن موزه باستان‌شناسی شهر رشت برای یک گردشگر محال به نظر می‌رسد.
بخش‌های پایینی نرده‌ها ابتدا با طراحی شکیل ساخته شده، اما گویا بعدتر با هدف تامین امنیت بیشتر بخش‌های بالایی نرده‌ها اضافه شده‌اند که کاملا ناهماهنگ بوده‌اند و هیچ تناسبی با بخش پایینی ندارند.
اگرچه موزه در دو طبقه طراحی شده اما طبقه همکف مورد استفاده قرار نگرفته و طبقه زیرزمین که سقف کوتاهی نیز دارد به نمایش اشیای موزه‌ای اختصاص یافته است.
از ویترین‌های ساده که بگذریم شیوه معرفی آثار نیز به هیچ‌وجه مطلوب نیست. استفاده از کاغذهای پرینت شده و چسباندن آنها به دیوار، کار معرفی آثار را انجام می‌دهند و در این موزه همچون سایر موزه‌ها خبری از استند‌های با‌کیفیت و استاندارد برای درج توضیحات نیست.
اسکلت‌ها و جمجمه‌های چند هزار ساله انسانی بدون شیشه و محافظ صرفا در حفره‌های تعبیه شده در دیوارها قرار گرفته‌اند و حتی بازدید‌کننده‌ها امکان لمس یا برداشتن آنها را دارند.
وضعیت ارائه و معرفی سکه‌های تاریخی در نوع خود کم‌نظیر است. سکه‌های تاریخی که مربوط به دوره‌های مختلف تاریخ ایران و از جمله دوره‌های اشکانی و ساسانی هستند، صرفا با دست‌نویس‌هایی بدخط و ناخوانا معرفی شده‌اند. نگاهی به این وضعیت گویای مرمت نصفه و نیمه برخی از این سکه‌ها است.
جدای از وضعیت نامناسب داخلی موزه، وضعیت سرویس بهداشتی موزه نیز که عزت‌الله ضرغامی وزیر گردشگری روی آن تاکید ویژه‌ای داشته و آن را اولویت حوزه گردشگری می‌داند، به هیچ وجه مطلوب نیست. مسیر منتهی به سرویس بهداشتی موزه باستان‌شناسی رشت با میلگردهای قرار گرفته در کنار ورودی آن محدود شده‌، همچنین وضعیت نامطلوب رسیدگی و تمیز کردن سرویس بهداشتی موزه باستان‌شناسی رشت در عکس‌هایی که در همین مطلب آمده کاملا مشخص است.
حواشی خمره موزه رشت
اخیرا در گزارشی که روزنامه اعتماد منتشر کرده به استفاده از یک خمره باستانی به عنوان سطل آشغال در موزه باستان‌شناسی رشت اشاره شده است.
انتشار این گزارش و بازتاب آن در سایر رسانه‌ها مسوولان وزارت میراث فرهنگی را وادار به واکنش کرده و از مدیر کل روابط‌عمومی وزارتخانه تا مدیر کل میراث فرهنگی استان گیلان پاسخ‌هایی را مطرح کرده‌اند.
مدیرکل میراث فرهنگی گیلان در پاسخ به این گزارش گفته: خمره موزه شهر رشت نه به دوره ماد تعلق دارد و نه به عنوان سطل زباله مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ولی جهانی با بیان این مطلب گفت: قدمت خمره موزه شهر رشت به دوران معاصر بازمی‌گردد که محلی برای تامین و ذخیره آذوقه بوده و کیسه پلاستیکی روی آن برای جلوگیری از نفوذ گرد و غبار و ریزش خس و خاشاک با توجه به مرمت‌های در دست اقدام موزه به درون آن بوده است که این خبر توسط یک رسانه انجام شد. از حساسیت خبری قدردانی می‌کنم.مدیرکل روابط‌عمومی وزارت میراث فرهنگی نیز نسخه کوتاه همین پاسخ را در صفحه شخصی خود در یکی از شبکه‌های اجتماعی نشر داده است.
بسته بودن سه ساله عامل وضعیت نابسامان موزه
ریشه مشکلات موزه باستان‌شناسی رشت آن‌طور که از صحبت‌های مدیر موزه بر می‌آید مشکل تامین بودجه برای خرید ویترین و تعطیلی سه ساله موزه باستان‌شناسی رشت است.
آن‌طور که نظری، سرپرست موزه باستان‌شناسی رشت گفته این موزه برای سه سال بسته بوده و به‌صورت موقت شرایطی را آماده کرده‌اند که فعلا گشایش یابد تا ویترین‌های جدید آمده و شرایط استاندارد ایجاد شود.مدیر موزه باستان‌شناسی رشت ضمن پذیرش برخی نقدهای وارده درخصوص نحوه ارائه و معرفی آثار موزه رشت گفت: به هر صورت در زمینه ارائه اشیا ایراداتی وجود دارد، اما بضاعت میراث فرهنگی همین‌قدر بوده که توانسته‌اند موزه را به‌صورت موقت راه‌اندازی کنند.امیدواریم زمانی که قسمت بالای موزه راه‌اندازی شد، با آمدن ویترین‌های جدید بتوانیم یک ارائه خوبی داشته باشیم.به گفته این مقام مسوول برای تامین ویترین‌های موزه باید بودجه آن را تصویب کنند تا اقدامات استاندارد و اصولی مربوط به آن انجام شود. بر این اساس درخواست بودجه از طرف موزه به سازمان برنامه و بودجه و وزارتخانه میراث فرهنگی اعلام می‌شود و پس از تصویب هزینه برای ویترین‌ها، این بودجه اختصاص خواهد یافت.«ولی جهانی»، مدیرکل میراث فرهنگی گیلان، معتقد است آنچه هم‌اکنون در موزه باستان‌شناسی رشت وجود دارد در قالب یک نمایشگاه موقت است و در آینده وضعیت موزه اصلاح می‌شود.
جهانی البته اعتقاد دارد که برای حل مشکلات موزه باستان‌شناسی نیازی به بودجه نیست، بلکه نیاز به سلیقه است و رییس موزه سلیقه لازم را ندارد.
آن‌طور که جهانی می‌گوید به مدیر موزه درخصوص وضعیت آن اولتیماتوم داده است.
جهانی همچنین درخصوص وضعیت نگهداری از جمجمه‌های تاریخی انسانی در موزه باستان‌شناسی رشت گفته: بازسازی یکی از انواع گورهای باستانی استان (‌در موزه باستان‌شناسی رشت) به دلیل تثبیت اسکلت و اشیای بدلی داخل آن با مواد نگهدارنده از نظر علمی و ایمنی قابل دفاع بوده و از ابتدا طراحی آن براساس الگوی فعلی انجام شده است.
وی افزود: طی دو سال اخیر بیش از ۱۰ میلیارد تومان برای مرمت موزه، کف‌سازی، محوطه‌سازی، ثبت بیش از ۲۷ هزار شیء در سامانه جام و… هزینه شده است.
شایان ذکر است حدود یک ماه قبل «هادی میرزایی»، سرپرست اداره‌کل موزه‌ها، درخصوص وضعیت موزه باستان‌شناسی رشت و در تشریح اقدامات انجام شده برای بهبود وضعیت به نگارنده این گزارش گفته بود: در حال حاضر این امکان را ندارم درخصوص موزه‌ای که باید در (سطح) استان تحت نظارت قرار گیرد، اعلام نظر کنم. با این وجود، در حال انجام دو یا سه اقدام در حوزه سیاستگذاری‌مان هستیم که بحث اول، هدایت مدیران موزه‌ها جهت جذب سرمایه‌های اجتماعی است. همان‌طور که می‌دانید براساس اساسنامه شورای بین‌المللی موزه، موزه‌های بعضی نهادها و موسسات، غیرانتفاعی هستند. هنر مدیر موزه آن است که بتواند از ظرفیت‌های محلی، مدیران بخش‌های مختلف، جریانات و سازمان‌های مردم‌نهاد به‌درستی استفاده کند تا منابع را در جهتی هدایت کند که هم بتواند حفاظت خوبی انجام دهد و هم در معرفی و نمایش آثار موفق باشد.وی همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا این قول مساعد را می‌دهد که مشکلات موزه باستان‌شناسی رشت را پیگیری کند، گفته بود: «این وظیفه ما است که برای بررسی هر گزارشی که به ما می‌رسد، فارغ از فرد گزارش‌دهنده، یک بررسی اولیه داشته باشیم. اگر بررسی با گزارش اعلامی تطبیق داشته باشد، پیگیری می‌کنیم تا انشاء‌الله اشکالات مرتفع شوند.»
نگاهی به تداوم چالش‌ها و مشکلات موزه باستان‌شناسی رشت گویای آن است که همچنان این موزه تاریخی شهر رشت نیازمند رسیدگی و اختصاص امکانات لازم است.
وضعیت کنونی موزه باستان‌شناسی رشت به هیچ وجه در شان مردم این شهر نیست.
ایجاد موزه‌ای با سقف بلندتر، تخصیص ویترین استاندارد، استفاده از استند به جای کاغذ برای معرفی آثار موزه‌ای و بهره‌گیری از راهنمایان موزه مجرب از جمله نکاتی است که باید درخصوص این موزه طرف توجه مسوولان امر قرار گیرد تا از شرایط نامطلوب فعلی خارج شود.